«نوماند» و تکمیل چرخه ارتباط مدیریت پسماند با شهروندان

رضا شرفی*

«محیط‌زیست»، «زیست شهری»، «آلودگی»، «گرم شدن کره زمین» و صدها واژه و عبارت از این جنس سال‌های زیادی است که ورد زبان بسیاری از افراد شده است؛ از مدیران و مسئولان گرفته تا دغدغه‌مندان حوزه محیط‌زیست و مردم کوچه و خیابان. برای کامل شدن این لیست بلندبالا حتی روزی را در تقویم جهانی به نام «روز محیط‌زیست» نامگذاری کرده‌اند که در کشورمان برای ارج نهادن و نشان‌دادن میزان اهمیت این موضوع از ۱۵ تا ۲۲ خردادماه با عنوان هفته محیط‌زیست نامگذاری شده و برنامه‌هایی نیز در همین راستا برگزار می‌شود با این امید که وضعیت زمین امسال بهتر از سال قبل یا 10سال قبل باشد.
اما واقعیت چیز دیگری است؛ حال زمین در شرایطی که روزبه‌روز مصرف وسایل پلاستیکی بیشتر شده و سیاست‌های کشورهای پیشرفته و همچنین در حال توسعه در این حوزه کج‌دار و مریز و بنابر مصلحت اجرا می‌شود، یا تا آن زمان که درخت‌ها که ریه‌های تنفسی زمین هستند در دورافتاده‌ترین جنگل‌های دنیا برای سهولت در زندگی روزمره ما از نفس می‌افتند، بهتر نمی‌شود که نمی‌شود. با همه این اوصاف، تلاش برای تغییر شرایط و به ارث گذاشتن زمینی بهتر برای نسل‌های بعد چیزی نیست که بتوان ساده از کنار آن گذشت، آن را دستخوش فراموشی کرد یا از جنگیدن برای تحقق آن دست برداشت.
هر کدام از ما در هر جایگاه و مسئولیتی که هستیم وظیفه داریم که در حد توان خود، بلکه بیش از مسئولیت و توان‌مان برای حفظ منابع طبیعی بکوشیم و ضرورت همین نگرش باعث شده تا امروز به‌عنوان سکاندار سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران تمام اولویت‌های خود را به کاهش تولید پسماند، جداسازی و تفکیک پسماند خشک و‌ تر در مبدا و مهم‌تر از همه کاهش میزان دفن پسماند در دل خاک که به‌طور مستقیم به زنجیره غذایی انسان‌ها و حیوانات آسیب می‌رساند، معطوف کنیم.
شهرداری تهران در سال‌های گذشته طرح‌های بسیاری را برای تشویق مردم به‌عنوان ذینفعان اصلی و مهم‌ترین سرمایه‌های اجتماعی کشور و توجیه آنها برای همراه شدن با پروژه‌های زیست‌محیطی اجرا کرده است که گاه با موفقیت و در مواردی با شکست روبه‌رو شده‌اند. در ماه‌های اخیر نیز در ادامه همان ضرورت‌ها و نگاه‌های محیط‌زیستی این دوره از مدیریت شهری، تلاش کرده و می‌کنیم تا به سهم خودمان که در مقیاس پایتخت ایران سهم و نقش کمی هم نیست، اقدامات تأثیرگذاری را برای حفظ محیط‌زیست انجام دهیم؛ اگرچه تمامی اینها در گرو همکاری مسئولان امر، همراهی تمامی دستگاه‌های ذیربط و مسئول و همچنین مردم به‌عنوان صاحبان اصلی این سرمایه ارزشمند الهی است.
در ماه‌های اخیر براساس طرح جامع مدیریت پسماند به‌عنوان سند بالادستی و با هدف کاهش حداکثری آسیب‌های زیست‌محیطی در راستای تحول در نحوه جمع‌آوری پسماند، افزایش تفکیک در مبدا، به‌کارگیری مراکز مدیریت یکپارچه پسماند شهری(MRF) برای پردازش تمیز و کاهش شیرابه و در نهایت کاستن از میزان دفن پسماند در مجتمع پردازش آرادکوه برنامه‌ریزی‌ کرده‌ایم که هرچند تا رسیدن به نقطه مطلوب راه درازی در پیش داریم، اما خوشبختانه با آغاز طرح‌های تحولی شاهد کاهش دفن زباله در آرادکوه هستیم.
جدیدترین پل ارتباطی برای تکمیل چرخه مدیریت بهینه پسماند و نقش‌آفرینی شهروندان در حفظ محیط‌زیست راه‌اندازی اپلیکیشن جمع‌آوری پسماند خشک از درب منازل «نوماند» نام دارد. شهروندانی که مسئولانه در خانه اقدام به تفکیک پسماند می‌کردند، اما برای تحویل آنها دچار مشکلاتی ازجمله دور بودن غرف پسماند بودند، می‌توانند با نصب این اپلیکیشن در تمامی نقاط شهر به‌راحتی پسماند خشک خود را در ساعاتی که خودشان تمایل دارند، تحویل دهند.
همچنین سیاست‌هایی که در زمینه جلب بیشتر مشارکت شهروندان در تفکیک پسماند خشک ارزشمند، جمع‌آوری پسماندهای خطرناک و خاص ازجمله زباله‌های بیمارستانی و عفونی و پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی داشتیم هم مزید بر علت شد تا خاک تهران کمتر از گذشته به مواد سمی آلوده شود.
تغییر شکل مخازن پسماند و برنامه‌ریزی برای فعال‌سازی کارخانه‌های زباله‌سوز، همه و همه تنها با این هدف انجام می‌شود که طبیعت خسته تنها برای مدتی کوتاه فرصت تنفس داشته باشد؛ فرصتی که به‌واسطه کاهش مصرف پلاستیک، تفکیک پسماند خشک و ‌تر و تبدیل آنها به مواد تجزیه‌پذیر و کاهش دفن زباله به‌دست می‌آید. قطعا این تمام آن چیزی نیست که طبیعت از ما می‌خواهد، اما هر کدام از ما تنها با برداشتن یک گام در این راه می‌توانیم دین خود را به محیط‌زیست و نسل‌هایی که قرار است این آب و خاک را از ما به امانت بگیرند و برای نسل‌های بعدی امانتداری کنند، ادا کنیم.