خطر آزمایشگاه‌های آمریکایی در اوکراین

رضا عمویی- روزنامه‌نگار

حدود یک سال پس از آنکه مقامات روسی در اظهاراتی مدعی شدند که آمریکا در اوکراین دارای آزمایشگاه‌های متعدد بیولوژیک است، به تازگی یک سیاستمدار آمریکایی نیز وجود آزمایشگاه‌های بیولوژیک آمریکا در اوکراین را تأیید کرده است. «رابرت کندی» که نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری۲۰۲۴  آمریکا از حزب دمکرات به شمار می‌رود، در گفت‌وگوی توییتری خود با تاجر آمریکایی ایلان ماسک اعلام کرد که آزمایشگاه‌های بیولوژیک آمریکا در سراسر جهان ازجمله اوکراین بنا شده و در حال توسعه انواع تسلیحات بیولوژیکی‌‌اند.
از زمان آغاز جنگ اوکراین، مقامات روسی بارها از وجود آزمایشگاه‌های بیولوژیک آمریکا در اوکراین خبر داده بودند. حدود یک‌ماه پیش نیز وبگاه «فرست‌پست» به نقل از وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که ایالات متحده به‌صورت محرمانه برنامه آزمایشگاه‌های زیستی جنجال برانگیز خود را مجدداً‌ در اوکراین از سرگرفته و  اکنون روی ساخت تأسیسات مخفی جدید و آموزش پرسنل متمرکز شده است. طبق گزارش وزارت دفاع روسیه، ژنرال «ایگور کریلوف» فرمانده نیروهای دفاع هسته‌ای، بیولوژیکی و شیمیایی روسیه، مجموعه‌ جدیدی از اسناد مرتبط با برنامه‌های بیولوژیکی با بودجه آمریکا در اوکراین را در جریان یک کنفرانس خبری ارائه کرد.
در آبان‌ماه سال گذشته نیز نشست شورای امنیت سازمان ملل پس از خواست روسیه مبنی بر تحقیق درباره آزمایشگاه‌های بیولوژیکی اوکراین تشکیل شد و در آن نشست مسکو خواستار تحقیق در این زمینه شد اما آمریکا، دولت پوتین را متهم به ارائه اطلاعات نادرست کرد و ادعاهایش را ساختگی خواند. نمایندگی روسیه در سازمان ملل در آن نشست هشدار داد که سازمان ملل باید به آزمایشگاه‌های بیولوژیکی در اوکراین توجه کند و نسبت به آنها حساسیت ویژه‌ای داشته باشد، اما انجام این تحقیقات با کارشکنی آمریکا در شورای امنیت تا‌کنون به نتیجه نرسیده است.

   تأیید وجود آزمایشگاه‌های بیولوژیک
وجود اتهامات مکرر علیه آمریکا درباره وجود آزمایشگاه‌های بیولوژیک سبب شد تا وزارت خارجه آمریکا در شهریورماه سال گذشته وجود چنین آزمایشگاه‌هایی را تأیید کند، هرچند واشنگتن مدعی شد این آزمایشگاه‌ها مصارف صلح‌آمیز دارند. وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای که در این ارتباط در تابستان گذشته منتشر کرد، گفت: «این برنامه بخشی از برنامه همکاری‌محور وزارت دفاع آمریکا برای کاهش تهدیدهاست و این شراکت‌ها صرفاً برای اهداف صلح‌آمیز هستند و هیچ ارتباطی با ساخت تسلیحات ندارند.» همچنین گزارش «گلوبال تایمز» نیز که در مارس2022 منتشر شده، حاکی از آن است که آمریکا حداقل ۵ هزار و ۶۲۹قرارداد در مورد آزمایشگاه‌های بیولوژیکی خارج از مرزهای خود منعقد کرده است. اگرچه سران آمریکا نیز پیش‌تر تأیید کرده بودند که این کشور ۳۳۶آزمایشگاه بیولوژیکی در ۳۰کشور جهان ازجمله ۲۶آزمایشگاه در اوکراین دارد، با این حال، این قراردادها نشان می‌دهد آمریکا با ۴۹کشور قرارداد امضا کرده‌؛ موضوعی که بسیار فراتر از اعتراف‌هاست.

   هزینه‌ 200میلیون دلاری  
در گزارش دیگری نیز که گلوبال تایمز منتشر کرده، گفته شده است که ده‌ها آزمایشگاه بیولوژیکی در اوکراین به دستور وزارت دفاع آمریکا راه‌اندازی شده است. براساس این گزارش، آمریکا بیش از 200میلیون دلار در زمینه فعالیت‌های آزمایشگاهی هزینه کرده است و هدف از انجام این تحقیقات ایجاد مکانیسم‌هایی برای گسترش مخفیانه پاتوژن‌های ویروسی کشنده است. همچنین براساس گزارش رسانه روسی تاس، مقامات روسیه تأیید کرده‌اند که ارتش این کشور بیش از 30آزمایشگاه بیولوژیکی وابسته به آمریکا را تا‌کنون در اوکراین کشف کرده‌اند که در آنها اقلام مربوطه به آثار طاعون، سیاه زخم و سایر عوامل بیماری زا پیدا شده، هرچند ارتش روسیه این اقلام را نابود کرده است. «ژائو لیجیان»، سخنگوی وزارت خارجه چین نیز پیش‌تر اعلام کرده بود درحالی‌که آمریکا سال‌هاست دیگر کشورها را به عدم‌پایبندی به کنوانسیون تسلیحات بیولوژیک متهم می‌کند، اما به طرز عجیبی واشنگتن با ایجاد مکانیسم‌های راستی آزمایی در این کنوانسیون مخالفت می‌کند.

   336آزمایشگاه بیولوژیک در آفریقا و اروپای شرقی   
روزنامه گاردین انگلیس نیز در گزارشی وجود آزمایشگاه‌های بیولوژیک آمریکا در اوکراین را تأیید کرده و گفته است که اوکراین بابت وجود این آزمایشگاه‌ها از آمریکا بودجه دریافت می‌کند. «ویکتوریا نولند»، معاون وزیر خارجه آمریکا پیش‌تر درباره آزمایشگاه‌های بیولوژیک آمریکا در اوکراین در جریان نشست استماع کنگره در تابستان سال گذشته گفته بود: «اوکراین دارای امکانات تحقیقاتی بیولوژیکی است و ما در حال کار با اوکراینی‌ها هستیم تا از افتادن هر یک از این آزمایشگاه‌های تحقیقاتی به‌دست نیروهای روسی جلوگیری کنیم.» براین اساس به‌نظر می‌رسد یکی از دلایل نگرانی آمریکا از سقوط اوکراین، افتادن آزمایشگاه‌های بیولوژیک به‌دست نیروهای روسیه است. همچنین تا‌کنون در چند مقطع، دولت روسیه اسنادی از وجود آزمایشگاه‌های بیولوژیک آمریکا در اوکراین را به‌صورت علنی منتشر کرده است، ازجمله در خردادماه سال گذشته، «ولادیمیر یرماکوف»، مدیر دپارتمان منع اشاعه و کنترل تسلیحات وزارت خارجه روسیه اسناد آزمایشگاه‌های بیولوژیک آمریکا در اوکراین را علنی کرد. وبگاه «چاینا دیلی» نیز در مطلبی به گزارش ارائه شده توسط آمریکا به نشست کنوانسیون سلاح‌های بیولوژیکی (BWC) در نوامبر2021، اشاره می‌کند که در آن گفته شده بود وزارت دفاع آمریکا به تنهایی تا آن زمان از 336آزمایشگاه بیولوژیک در آفریقا و اروپای شرقی حمایت کرده است.