خرابکاران جهانی

محمد سرابی-روزنامه‌نگار

شهر‌ها همیشه در معرض حادثه هستند، اما زلزله ناگوارترین اتفاقی است که ممکن است در یک شهر ناایمن بیفتد. زمین‌لرزه هائیتی در ژانویه2010 حدود 230هزار کشته، 300هزار زخمی و 1.5میلیون نفر آواره داشت. مناطق مسکونی این کشور کوچک و فقیر به‌شدت تخریب شدند، ساختمان‌ها فروریختند و موانع امدادرسانی تلفات را افزایش داد. گروه‌های امدادی که از کشور‌های دیگر وارد شده بودند به‌دلیل نبود زیرساخت‌های ضروری قادر به کمک‌رسانی نبودند. کار به جایی رسید که دولت هائیتی مدیریت فرودگاه اصلی خود را به نظامیان آمریکایی سپرد تا امور مربوط به نشست و برخاست هواپیما‌ها را انجام دهند. پایتخت کشور از زلزله 7ریشتری چنان آسیب دید که امکانات زندگی آن تا مدت‌ها به حالت عادی برنگشت؛ چنان‌که در سال2012 در فهرست بدترین شهر‌ها برای زندگی قرار گرفت. هائیتی تقریبا هیچ آمادگی مؤثری برای مقابله با زلزله یا حوادث دیگر نداشت. در مقابل سال2011 وقتی در شهر «کرایست چرچ» نیوزیلند زلزله‌ 6.3ریشتری آمد، برج 23طبقه «اقیانوس آرام» از لرزش‌ها جان سالم به در برد و تنها یک اتصال فولادی در بلندترین ساختمان شهر، شکسته شد. پس از آن چندین ساختمان این شهر که ظاهرا سالم بودند، از نظر مقاومت در مقابل زلزله نامناسب تشخیص داده شده و تخریب شدند. حین تخریب، اطلاعاتی درباره نوع مقاومت بتن و فولاد در جریان آسیب‌‌های ناشی از زلزله جمع‌آوری شد تا در ساخت بنا‌های جدید تکرار نشود. نتیجه اینکه فلزات، بهتر از بتن دوام آورده بودند. این اطلاعات در اختیار برنامه‌ریزان شهری و مجریان پروژه‌های عمرانی و مراکز علمی و دانشگاهی قرار گرفت. اکنون در ساخت پل‌های جدید در شهر سیاتل از میله‌های آلیاژهای فوق الاستیک نیکل، تیتانیوم، مس، آلومینیوم و منگنز استفاده می‌شود. این اتصالات فلزی انرژی ناشی از زلزله را بدون خم شدن دائمی سازه از بین می‌برند و آن را در جای خود نگه می‌دارند تا بعد از زلزله هم قابل استفاده باشد. رشد بافت مسکونی ناپایدار در مناطق در معرض خطر در کشور‌های توسعه‌نیافته بیشتر رخ می‌دهد. در ژانویه2001 وقتی زلزله السالوادور را لرزاند، حدود 940نفر نه به‌دلیل امواج ناشی از زمین لرزه، بلکه به‌دلیل لغزش خاک، جان خود را از دست دادند؛ زیرا در مناطق ناپایدار سکونت داشتند. در کشور کلمبیا، حدود 40 تا 60درصد خانه‌ها بدون طراحی مناسب و استانداردهای قانونی ساخته شده‌اند. تعداد این واحد‌های مسکونی در پایتخت یعنی بوگوتا به 900هزار خانه هم می‌رسد. کلمبیا در فاصله کمی از هائیتی قرار دارد و یک زلزله می‌تواند تعداد زیادی‌ را به کشتن دهد.

سیل
شهر‌های مهم‌ترین ایالت کانادا باید هزینه‌ای برای حفظ و بازسازی زیرساخت‌های مربوط به توفان و سیل اختصاص دهند؛ در غیراین صورت، تا چند دهه آینده خسارت‌های شدیدی خواهند دید. زیرساخت‌های توفان و سیل ایالت انتاریو که به شهرداری‌ها تعلق دارد، در حال حاضر 124میلیارد دلار ارزش دارد. درصورت پایداری آب و هوا، نگهداری از زیرساخت‌های توفان و سیل به‌طور متوسط سالانه 3میلیارد دلار هزینه دارد. با توجه به بارندگی‌های شدید، هزینه‌های نگهداری زیرساخت‌ها تا سال2030 تا 6.2میلیارد دلار افزایش خواهد یافت.

تجربه‌ کاربردی
نهاد ناظر مالی کانادا هشدار داده‌است که بارندگی شدید ناشی از تغییرات آب و هوایی می‌تواند برای شهرداری‌های انتاریو 700میلیون دلار خرج اضافی سالانه به دنبال بیاورد که برای حفظ و مرمت زیرساخت‌های آب، توفان و فاضلاب صرف می‌شود. اگر شهرداری‌ها این بازسازی دائمی را انجام ندهند، زیرساخت‌های سیل نمی‌توانند جریان‌های آب سطحی را انتقال دهند و در حدود سال2050 که تأثیرات تغییرات آب و هوایی به اوج خود می‌رسد، سیل در شهر‌ها به راه می‌افتد.

خشکسالی
بندر‌های پرباران هندوستان قاعدتا باید مشکل کمبود آب نداشته باشند، اما در شهری مانند چنای که دوبرابر لندن باران سالانه دارد شهرداری مجبور شده با تانکر آب توزیع کند. نخستین خشکسالی در 2019 اتفاق افتاد، جمعیت آنقدر زیادشده بود که شبکه ضعیف لوله‌کشی، توانایی آبرسانی نداشت. گزارش سال 2020صندوق جهانی طبیعت WWF پیش‌بینی کرد که 30شهر هند تا سال2050 به‌دلیل افزایش شدید جمعیت با خطر شدید کمبود آب آشامیدنی روبه‌رو خواهند شد. 48درصد از آب شهری هند از منابع زیرزمینی تامین می‌شود و در 7شهر از 10شهر پرجمعیت هند، سطح آب زیرزمینی به‌طور قابل‌توجهی در 2دهه گذشته پایین رفته است. بیش از 34درصد از جمعیت هند در شهرها زندگی می‌کنند، اما 31درصد از خانوارهای شهری، عمدتا آنهایی که در محله‌های فقیر‌نشین غیرمجاز هستند، به آب لوله‌کشی دسترسی ندارند. یک مشکل دیگر هم آلودگی آب است و گزارشی دولتی نشان داد که گاهی تا 70درصد نمونه‌های اندازه‌‌گیری شده از آب آشامیدنی آلوده بودند. در این میان شهرداری‌ها 2رویکرد جداگانه دارند؛ یکی اینکه دائما مخازن بزرگ‌تری برای ذخیره آب باران بسازند و دیگر اینکه شبکه فاضلاب وسیعی برای جلوگیری از آلوده شدن آب‌های زیرزمینی ایجاد کنند. هر دوی این اقدامات بودجه کلانی لازم دارد.