انتقال مصدومان حوادث بزرگ از طریق مترو

مهدی اسماعیل‌پور- فرناز محمدزاده-روزنامه‌نگار

موضوع اتصال بیمارستان‌های اصلی به خطوط مترو در سال1395 با نامه‌ای از سازمان پدافند غیرعامل کشور به وزارت بهداشت آغاز شد که در آن نامه وزارت بهداشت و شهرداری تهران مکلف به اتصال بیمارستا‌ن‌های اصلی شهر به خطوط مترو می‌شوند. در سال1395 در مصوبه2224 شورای اسلامی شهر تهران (راهبردهای برنامه عملیاتی مدیریت بحران و برنامه واکنش اضطراری در مترو و فضاهای زیرسطحی)، امکان‌سنجی اتصال شبکه راه‌های خروج اضطراری مترو به تونل‌های زیرسطحی و ساختمان‌های مهم پیش‌بینی شده است. همچنین در پیوست مطالعات پدافند غیرعامل طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک نیز امکان‌سنجی ارتباط شبکه مترو با بیمارستان‌ها و مراکز مهم انتظامی و امنیتی و... منظور شده است.

اسامی بیمارستان‌های کلیدی برای اتصال به شبکه مترو
در سال1399 لیست متشکل از بیمارستان‌های تخصصی و فوق‌تخصصی (ترومایی، شیمیایی، سوانح و سوختگی) که قابلیت ارائه خدمات تخصصی و فوق تخصصی در مواقع بحران را دارا هستند به شهرداری تهران ارسال شد که شامل بیمارستان‌های امام‌خمینی، میلاد، شریعتی، سینا، شهدای تجریش، رسول اکرم ص، بقیه‌الله اعظم و بعثت ارتش است. در سال1402 با جلساتی که با نماینده دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و نماینده پدافند غیرعامل کشور گذاشته شد، مقرر می‌شود اتصال بیمارستان‌ها به خطوط مترو به‌صورت جدی پیگیری شود و در نخستین اقدام مقرر شد که پایانه شهید کلاهدوز به بیمارستان بعثت با اصلاح مسیر متصل شود.

توانمندسازی شهر در برابر مخاطرات
طرح «جامع پدافند غیرعامل شهر تهران» با هدف انجام اقداماتی در زمینه توانمندسازی شهر تهران در برابر مخاطرات انسان‌ساخت از طریق جمع‌آوری دارایی‌های شهر، ارزیابی دارایی‌ها، شناسایی تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های شهر، تهیه نقشه ریسک، ارائه طرح‌ها و راهبردها برای کاهش خطر ریسک و تهدیدات، برنامه‌ریزی و توسعه پایدار از بهمن‌ماه1398 آغاز به‌کار کرد.

جزئیات طرح پدافند غیرعامل شهر تهران
این طرح به چگونگی حفاظت از شهروندان و انجام اقدامات مرتبط زیرساخت‌های شهری از قبیل خطوط و ایستگاه‌های مترو و فضای زیرسطحی، تونل‌ها، پل‌ها، اماکن و... و همچنین تدوین و اجرای دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های مرتبط با پدافند غیرعامل می‌پردازد که در آبان‌ماه1401 توسط شهردار تهران رونمایی شده است. حال منتظر ابلاغ از طرف سازمان پدافند غیرعامل کشور در سال1402 هستیم. به‌دنبال این مسئله، با مدیر بحران، پدافند غیرعامل و ایمنی شرکت متروی تهران و حومه گفت‌وگو کردیم.

اتصال خطوط جدید مترو به مراکز درمانی
بابک راهنورد در مورد طرح اتصال بیمارستان‌های کلیدی شهر با کارکرد پدافند غیرعامل در مواقع بحرانی، به خبرنگار همشهری می‌گوید: «اتصال بیمارستان‌ها به ایستگاه‌های مترو در شرایط بحرانی به‌ویژه در بحث‌های مربوط به پدافند غیرعامل، برای افزایش ضریب ایمنی شهر تهران از ضروریت‌هاست. این برنامه در اجرا به 2بخش کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شود. در بخش بلندمدت، برای خطوط جدید مترو شامل خطوط 8، 9، 10 و 11 که در دست مطالعه قرار دارد، مطالعات مربوط به بخش پدافند غیرعامل هم صورت گرفته و نتیجه و خروجی آن به تأیید سازمان پدافند غیرعامل نیز رسیده است. اتصال بیمارستان‌ها به خطوط مترو در مطالعات ما پیش‌بینی شده و خطوط جدیدی که در آینده احداث می‌شود، امکان اتصال آنها به بیمارستان‌ها فراهم شده و این موضوع به مرور و در افق آینده اتفاق خواهد افتاد.»

اتصال پایانه خطوط 4 و 7 مترو به بیمارستان بعثت
مدیر بحران، پدافند غیرعامل و ایمنی شرکت متروی تهران و حومه از انتخاب بیمارستان بعثت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان اولویت اول و اصلی اتصال خطوط مترو به مراکز درمانی خبر داد که در مرحله مذاکره برای انعقاد تفاهمنامه قرار دارد و گفت: «در بحث کوتاه‌مدت، اتصال خطوط فعلی مترو به بیمارستان‌ها نیز در برنامه‌های شرکت مترو دیده شده است. در این رابطه بیمارستان‌ها با توجه به ظرفیتی که دارند و میزان پذیرش آنها در شرایط بحرانی، اولویت‌بندی شده‌اند. کارگروهی در داخل شرکت مترو تشکیل شد. کارگروه به این جمع‌بندی رسید برای این منظور نقاطی انتخاب شود که اکثر خطوط شبکه مترو به آنها دسترسی داشته باشند. با این رویکرد و نگاه، بهترین نقاط ما پایانه‌های مترو هستند.» او افزود: «به این ترتیب در شرایط بحرانی و درصورت نیاز، از طریق خط4 و دیگر خطوط مترو، مصدومان و مجروحان به این مرکز درمانی منتقل می‌شوند. از طرف دیگر بیمارستان بعثت برای این منظور ویژگی و ظرفیت دیگری هم دارد. در منتهی‌الیه شرقی خط7، پایانه تختی را داریم که این پایانه هم مجاور بیمارستان بعثت واقع شده است و به‌عبارت دیگر از چند نقطه و مسیر مترو به این مرکز درمانی دسترسی داریم.»


نیاز به استملاک زمین و تأمین اعتبار
راهنورد ادامه داد: «در مورد سایر خطوط درحال بهره‌برداری، برای اینکه بتوانیم در نقاط بیشتری شبکه مترو را به مراکز درمانی متصل کنیم، شرکت متروی تهران به‌عنوان مجری، در این زمینه از آمادگی لازم برخوردار است، اما برای پیشبرد بهتر و انجام سریع‌تر کارها، به مشارکت و عزم جدی سازمان‌های خدمت‌رسان و ذی‌نفع در این طرح، ازجمله دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و... نیاز است.»  مدیر بحران، پدافند غیرعامل و ایمنی شرکت متروی تهران ادامه داد: «برای اجرای این طرح به استملاک زمین و تامین اعتبار نیاز است. اگر بخواهیم آمبولانس را به تراز سکوی ایستگاه مترو برسانیم، دست‌کم باید 20 تا 30 متر رمپ ایجاد کنیم تا آمبولانس پر بتواند با شیب ملایم این مسیر را طی کند و به تراز سکو و در ادامه محوطه بیمارستانی برسد. در این بخش نیازمند مشارکت و همکاری سازمان‌های ذی‌نفع هستیم.»

این طرح صرفاً برای مواقع بحرانی است
او گفت: «برای اجرای شیب مناسب رمپ‌ها، 2حالت وجود دارد؛ یا باید آمبولانس به تراز قطار مترو برسد یا قطار مترو را به تراز آمبولانس برسانیم یا ما باید یک دسترسی به طول مثلا یک کیلومتر از محوطه بیمارستان تا ایستگاه قطار مترو ایجاد کنیم که عمق 30متر را پوشش دهد و همتراز با سکوی ایستگاه مترو باشد تا مصدومان و مجروحانی که از طریق همین قطار‌های مترو به مرکز درمانی منتقل شده‌اند، با آمبولانس‌ها تخلیه شده و به داخل بیمارستان انتقال داده شوند.»  راهنورد با اشاره به اینکه این طرح فقط برای مواقع بحرانی مانند زلزله و دیگر حوادث طبیعی و غیرطبیعی است و قرار نیست به‌طور روتین و روزانه مراجعان بیمارستان‌ها برای جابه‌جایی از ظرفیت شبکه مترو پایتخت استفاده کنند، افزود: «این طرح صرفا برای مواقع بحرانی است و شبکه مترو این امکان و ظرفیت را ندارد که در شرایط عادی بخشی از خطوط و قطارها و واگن‌های خودش را برای انتقال روزمره بیماران به مراکز درمانی اختصاص دهد.»

استحکام و تاب‌آوری بالای رمپ‌ها و دسترسی‌های بیمارستانی
موضوع و نکته دیگری که وجود دارد میزان دوام و تاب‌آوری این رمپ‌ها و دسترسی‌ها در مواقع بحرانی مانند زلزله است. مدیر بحران، پدافند غیرعامل و ایمنی شرکت متروی تهران با تأکید بر اینکه استحکام و تاب‌آوری این رمپ‌ها به‌اندازه تونل‌ها و خطوط مترو خواهد بود، گفت: «از داخل ایستگاه‌های مترو که به شکل یک مکعب در دل زمین قرار دارند، یک دسترسی مجزا به‌صورت رمپ از دل زمین به د اخل محوطه بیمارستانی مجاور ایجاد می‌شود تا آمبولانس‌ها از این طریق به سکوی قطار دسترسی پیدا کنند و کار انتقال مصدومان و مجروحان را انجام دهند. این رمپ‌ها درست با شرایط و استانداردهای سازه‌ای ایستگاه‌های مترو طراحی و ساخته می‌شوند.»

مهم‌ترین چالش پیش‌رو
برای انجام هر پروژه‌ای یکی از نکات مهم میزان هزینه و مدت زمان اجرای آن است. با توجه به این موضوع شرکت متروی تهران برای انجام و اجرای طرح اتصال خطوط مترو به مراکز درمانی نیازمند همکاری و حمایت سایر دستگاه‌های ذیربط است. راهنورد در این رابطه می‌گوید: «درحال حاضر نمی‌شود رقم و عدد دقیق و مشخصی را به‌عنوان میزان هزینه و اعتبار مورد نیاز برای اجرای این طرح اعلام کرد. مدت زمان اجرا در طرح مشخص می‌شود. در مجموع به شرط تامین اعتبارات لازم و استملاک، زمان اجرای پروژه چندان زمان‌بر نخواهد بود. در این زمینه بیشترین چالش و مشکل ما در بخش استملاک خواهد بود؛ چراکه اگر استملاک و تجهیز کارگاه بموقع انجام نشود، زمان اجرای پروژه هم به تأخیر می‌افتد.»او ادامه داد: «امکان اتصال دیگر بیمارستان‌های شهر تهران که ظرفیت پذیرش بالایی دارند و در مجاورت ایستگاه‌های مترو هستند نیز وجود دارد و علاوه بر بیمارستان بعثت و پایانه کلاهدوز که اولویت اول و اصلی ماست، مرکز درمانی دیگری هم در بین اولویت‌ها قرار دارد. درخصوص سایر بیمارستان‌هایی که در مجاورت ایستگاه‌های مترو قرار دارند، برحسب نیاز و همکاری دانشگاه علوم پزشکی و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، این امکان و آمادگی وجود دارد. اولویت‌ها را دانشگاه علوم پزشکی و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران به شرکت مترو اعلام می‌کنند.»