چرا این همه کارت اهدای عضو داریم ولی...؟

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای مهم در حوزه علم پزشکی، فرایند پیوند اعضا و بافت‌های بدن است. پیوند اعضا علاوه بر اینکه می‌تواند موجب بهبود کیفیت، افزایش امید به زندگی و بهبودی قطعی یا طولانی مدت بیماری در بیماران شود، باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های درمان هم می‌شود. مجوز انجام اعمال جراحی پیوند اعضا در تاریخ ۳۱ اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۶۸، توسط امام‌خمینی(ره) صادر شد. از آن زمان بود که این امر به قانون تبدیل شد و با وضع تبصره‌ها و بندهایی به عرصه اجرا رسید. اما درحال حاضر تنها شرط انجام پیوند اعضا از‌ دهنده یعنی «فردی که دچار مرگ مغزی شده است» به گیرنده است.
امروزه بیماران زیادی در کشور از بیماری های پیشرفته کبدی، قلبی، ریوی و نارسایی‌های ارگانی رنج می‌برند و به‌طور جدی نیازمند دریافت عضو هستند. آمارها حکایت از آن دارد که سالانه 5 تا 8 هزار نفر در ایران با تابلوی مرگ مغزی فوت می‌کنند که حدود 50درصد آنها قابلیت اهدای عضو را دارند. براساس پژوهشی تحت عنوان بررسی تأثیر مداخلات انجام شده در افزایش تعداد موارد اهدای عضو در مرگ‌های مغزی طی سال‌های 95 تا 97 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشخص شد در سال 97 تنها 924 نفر به اهدای عضو رسیده اند. این یعنی این که از میانگین 3هزار فرد مرگ مغزی قابل اهدای عضو حدود 2100 نفر به اهدا نرسیدند؛ در حالی که به‌طور متوسط روزانه 7 تا 10 نفر در لیست انتظار دریافت عضو، فوت می‌کنند؛ یعنی 3300 نفر در سال. حالا این سؤال مطرح می‌شود که چرا افرادی که داوطلبانه نسبت به دریافت کارت اهدای عضو اقدام کرده‌اند و با رضایت قلبی شان چنین تصمیمی را گرفته‌اند و تعدادشان از 8 میلیون نفر گذشته، از قافله اهدای عضو عقب می‌مانند؟ برخلاف چیزی که همه فکر می‌کنند صرف داشتن کارت اهدای عضو، دلیل بر انجام جراحی اهدای عضو نیست؛ بلکه این کار در چارچوب قوانین تعریف شده خاص خود اجرایی می‌شود. نخستین و مهم‌ترین نکته آن رضایت اولیای دم است. در واقع تا زمانی که خانواده‌ها حاضر به اهدای عضو فرزندشان نباشند، وجود اصل کارت اهدای عضو یا حتی وصیت نامه فرد هم نمی‌تواند کاری از پیش ببرد. بنابراین بسیار مهم است تا نزدیکان این افراد هم در جریان این امر خداپسندانه قرار گیرند تا در زمان فوت او، برای اهدای عضو غافلگیر نشوند.
یکی دیگر از علل بازماندن دارندگان کارت اهدای عضو، شرایط بالینی فرد است؛ عاملی که می‌تواند مانع از اهدای عضو شود. شرایط بالینی فرد اهداکننده در زمان فوت وی، توسط پزشک متخصص تشخیص داده خواهد شد.