جنگ نیابتی وضعیتی است که در آن کشورها بهطور مستقیم با یکدیگر وارد جنگ نمیشوند. در این حالت معمولا کشور سوم یا چهارمی وجود دارد که هریک از کشورها بنا بر منفعت و هدف مورد نظر خود از طرفین خود حمایت میکنند. این حمایتها بهصورت مالی، تسلیحاتی و تبلیغاتی شکل میگیرد. اینکه چرا کشورها گاهی بهصورت نیابتی و غیرمستقیم با یکدیگر وارد جنگ میشوند، دلیل مشخصی دارد. چرا که گاهی رویارویی مستقیم 2 کشور با یکدیگر میتواند خسارات جبران ناپذیری در حوزه نیروی انسانی، ادوات جنگی و شرایط اقتصادی برای آنان داشته باشد.
جنگهای واسطهای ازجمله صور رایج در نوع جنگ سرد است. اما معروفترین و بزرگترین جنگ نیابتی را میتوان در جنگ جهانی دوم مشاهده کرد؛ یعنی جایی که ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی بهعلت ترس از بروز جنگ هستهای هیچگاه بهطور مستقیم روبهروی هم قرار نگرفتند بلکه هرکدام با حمایت از بلوک مورد نظر خود به جنگ با یکدیگر رفتند. در جنگ داخلی اسپانیا نیز آلمانها و ایتالیاییها از ملیگرایان اسپانیایی و شوروی از جمهوریخواهان حمایت کردند.
با پیروزی انقلاب اسلامی و شکلگیری ایدئولوژی حمایت از مظلومان در سراسر جهان، جمهوری اسلامی ایران دشمنان منطقهای و غیرمنطقهای زیادی پیدا کرد. در حقیقت اکثر این کشورها با جهانبینیهای نظام جمهوری اسلامی در تعارض بودند. در ابتدا مستکبران جهان با تدارک یک حمله همهجانبه به ایران، سعی کردند تا تمامیت ارضی کشور را زیر سؤال ببرند و با قطعه قطعه کردن آن از تشکیل ایرانی منسجم جلوگیری کنند. اما بعد از شکست این سناریو دشمنان متوجه شدند که بهصورت مستقیم و همهجانبه امکان رویارویی با ایران را ندارند، بنابراین آنان به جنگهای نیابتی و صور دیگر جنگ روی آوردند.
حزبالله لبنان ازجمله نخستین گروههایی بود که تحتتأثیر آرمانهای انقلاب اسلامی و ایده مقاومت آن در برابر دشمنان قرار گرفت. پیدایش مقاومت اسلامی در لبنان همزمان با اشغال آن در سال 1361 بود. بلافاصله پس ازحمله و اشغال لبنان توسط رژیم صهیونیستی، جمهوری اسلامی این اقدامات را محکوم کرد. جمهوری اسلامی ایران در همان مقطع کوشید تا وحدت و انسجام را با تشکیل یک محور مقاومت در لبنان بهوجود آورد. تشکیل حزبالله لبنان بهعنوان یک گروه مردمنهاد که در راستای آرمانهای انقلاب اسلامی حرکت میکند، تا حدود بسیاری مقاومت در لبنان و فرهنگ آن را برای مقابله با صهیونیستهای متجاوز تقویت کرد. حزبالله که در اوایل دهه 80تاسیس شد در مبارزه با اسرائیل به پیروزیهای مهمی دست یافت که نمونه آخر آن در جنگ 33روزه و آزادی برخی اسرا بود. در حقیقت امروز تأثیر انقلاب اسلامی در لبنان در سطوح ظاهری نیز نمایان است. در حقیقت حزبالله امروز به جایی رسیده که بین گروههای مسلمان شیعه تأثیر شگرف و تعیین کنندهای به جا گذاشته و در صدر اخبار خاورمیانه قرار گرفته است. در اخبار خاورمیانه همیشه نام حزبالله لبنان به چشم میخورد. عملکرد حزبالله نشان داده است که این نیروها هر زمان که رژیم صهیونیستی اقداماتی را علیه ملت ایران و مردم لبنان انجام میدهد، بلافاصله نسبت به این اقدامات واکنش نشان داده و درسهای عبرتآموزی از جنس جنگ 33روزه را به دشمن صهیونیستی میدهد.
عراق حیاط خلوت آمریکا نیست
با حمله آمریکاییها که به بهانه واهی مقابله با سلاحهای کشتار جمعی و هستهای انجام گرفت اما هدف نهایی آن تاراج ثروت مردم عراق بود، آمریکاییها تلاش کردند در اطراف ایران برای خود پایگاهی تاسیس کرده و با استفاده از این پایگاه ایران را محاصره کنند و تحت فشار بگذارند تا با سیاستهای این کشور مخالفتی نکند. با این حال، گروههای مختلف مردمی عراق که علاقهای به اشغال سرزمین خود از سوی نیروهای بیگانه نداشتند، با تأسی از انقلاب اسلامی و مقاومت نیروهای حزبالله در مقابل صهیونیستها، حزبالله عراق و دیگر گروههای مقاومت عراقی را شکل دادند تا آمریکاییها را از سرزمین خود بیرون کنند. شکل گرفتن این گروهها درعراق و لبنان موجب شکلگیری محور مقاومت منطقه شد. محور مقاومت درعراق، نخستین عملیات خود علیه نیروهای آمریکایی را سال ۲۰۰۳ در منطقه بلدیات شهر بغداد انجام داد. حزبالله عراق که بیشتر به نام الحشدالشعبی شناخته میشود مهمترین ماموریت خود را مقابله با بیگانگان اشغالگر اعلام کرده است.
اما آخرین جلوه انقلاب اسلامی و آرمانهای آن را میتوان در جنبش انصارالله یا همان حوثیها در یمن مشاهده کرد. در ابتدای سال 2015حوثیهای یمن که از اول انقلاب اسلامی تحتتأثیر آرمانهای آزادیخواهانه آن قرار گرفته بودند، کنترل یمن را بهدست گرفتند. درحقیقت انقلاب اسلامی به همراه مولفههای قدرت نرم خود باعث هویت بخشی وخودآگاهی به شیعیان حوثی در زمینههای تأثیرپذیری فکری و عملی شخصیتهای یمنی از تفکرات انقلابی امام خمینی(ره)، سیاسی شدن و حضور فعال شیعیان حوثی در مشارکت سیاسی و اجتماعی یمن، هویت دینی دادن و دیدگاه توحیدی بخشیدن به مبارزات آنها، احیای شیعیان زیدی و گسترش شیعه دوازده امامی، گسترش شعارهای ارزشی میان شیعیان یمن، شکلگیری و تقویت نهادها و تشکلهای فرهنگی شیعی و القای روحیه مبارزه با استبداد داخلی و استعمار خارجی شده که در نهایت بعد از دومینوی فروپاشی حکومتهای عربی سال 2011 با تسلیم و کنارهگیری علی عبدالله صالح زمینه را برای خواستههای دینی و سیاسی مشروع خود فراهم کردهاند. حوثیهای یمن درسالهای اخیر با الگو قرار دادن آرمانهای مقاومت جمهوری اسلامی به خودکفایی در مبارزه با دشمنان خود رسیده اند. تولید پهپاد و موشکهای دوربرد ازجمله این موارد است که همگان را در سراسر جهان شگفتزده کرده است.
عربستان در سالهای اخیر و به خیال آنکه میتواند با حمایت آمریکا به راحتی از پس یمن برآید با این کشور وارد نبرد عملیاتی شد اما تحلیل سعودیها با واقعیت همخوانی پیدا نکرد تا اینکه توافق ایران و عربستان در پکن مهر پایانی شد بر جنگ و پیکار در یمن.
به نیابت از انقلاب اسلامی
در همینه زمینه :