«نسل زد» ترکیه، شگفتی‌ساز انتخابات می‌شود؟

بهاره محبی- روزنامه‌نگار

بازار رقابت‌های انتخاباتی در ترکیه داغ است. درحالی‌که کمتر از 6هفته به انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی این کشور باقی است، نظرسنجی‌های انتخاباتی از رقابت تنگاتنگ و شانه به شانه میان رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور فعلی و رهبر حزب حاکم عدالت و توسعه و کمال قلیچدار اوغلو، مهم‌ترین چهره اپوزیسیون و رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق، خبر می‌دهند. علاوه‌بر اردوغان و قلیچدار اوغلو، محرم اینجه از حزب تازه تأسیس مملکت و سینان اوغان از ائتلاف موسوم به آتا 2سیاستمدار دیگری هستند که برای رسیدن به کرسی ریاست‌جمهوری با یکدیگر رقابت می‌کنند. 64میلیون واجد شرایط رأی دادن در ترکیه، برای انتخاب سیزدهمین رئیس‌جمهور و ۶۰۰نماینده بیست‌وهشتمین دوره پارلمان، 14می(24اردیبهشت) پای صندوق‌های رأی می‌روند.
یکی از نکات قابل توجه در انتخابات ترکیه وجود حدود 6میلیون رای‌اولی است؛ گروهی که در دوره زمامداری اردوغان به دنیا آمده‌اند و اغلب در زمره منتقدان دولت قرار دارند. همچنین نزدیک به 13میلیون نفر از رای‌دهندگان ترکیه‌ای کمتر از 25سال سن دارند. اردال آکلتون، رئیس پژوهش مؤسسه بوپار، با اشاره به میانگین سنی 31.5سال ترکیه به وب‌سایت المانیتور می‌گوید: «ترکیه با 7میلیون جوان واجد شرایط برای رأی دادن یکی از جوان‌ترین جمعیت‌های اروپایی را دارد و این در حالی است که نظرسنجی‌ها حاکی از آن است که از هر 10جوان ترکیه‌ای 8نفر به کاندیداهای غیر از کاندیداهای حزب حاکم عدالت و توسعه رأی خواهند داد. تحقیقات ما نشان می‌دهد امکان تغییر قدرت در آنکارا برای نخستین‌بار در 20سال گذشته جوانان ترکیه‌ای را هیجان‌زده کرده است.»
ادگار سار یکی از بنیانگذاران مؤسسه IstanPol با اشاره به دغدغه‌های جوانان ترکیه‌ای ازجمله بیکاری، بی‌اعتمادی عمومی نسبت به نخبگان سیاسی و مشکلات اقتصادی، به المانیتور می‌گوید که اکثر رای‌دهندگان جوان ترکیه‌ای منتقدان جدی دولت هستند. سار می‌گوید: «نسل زد در ناآرامی‌های پارک گزی در سال2013میلادی حدود 15سال داشتند. این نسل از آن زمان تاکنون شاهد دوره‌ای بودند که حزب حاکم عدالت و توسعه رویکرد اقتدارگرایانه خود را آغاز کرد؛ آن هم در شرایطی که مشکلات اقتصادی کشور که اغلب جوانان را نشانه رفته به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده است؛ اینها مسائلی هستند که نقشی تأثیرگذار در انتخابات پیش‌رو خواهند داشت.»

نظرسنجی‌های دیگر چه می‌گویند؟
متروپل یکی دیگر از معتبرترین شرکت‌های نظرسنجی در ترکیه اعلام کرده که کمال قلیچدار اوغلو از رجب طیب اردوغان 2.6درصد جلو افتاده است. بنابر این گزارش، محبوبیت اردوغان از 45.9درصد در ابتدای سال2023 به 42درصد در‌ ماه مارس(اسفند) گذشته رسیده است؛ یعنی دوره‌ای که زلزله مرگبار در ترکیه به‌وقوع پیوست و انتقادها از واکنش دیرهنگام دولت ترکیه به این فاجعه طبیعی به‌شدت بالا گرفته بود. در گزارش متروپل آمده که در همین دوره حمایت از قلیچدار اوغلو از 43درصد به 44.6درصد رسیده بود.
به‌گزارش وب‌سایت المانیتور، رای‌دهندگان ترکیه‌ای در پاسخ به این پرسش که آیا در رقابت 14می، قلیچدار اوغلو پیروز خواهد شد یا انتخابات با حضور اردوغان به دور‌دوم خواهد رفت، 43درصد اعلام کرده‌اند که رهبر حزب اپوزیسیون جمهوری‌خواه خلق پیروز خواهد شد و نزدیک به 50درصد نیز گفته‌اند که انتخابات به دور دوم خواهد رفت. این در حالی است که درنظرسنجی‌ای که در پایان سال گذشته برگزار شده بود تنها 32درصد گفته بودند که قلیچدار اوغلو پیروز خواهد شد و 60درصد پیش‌بینی کرده بودند که او در انتخابات شکست خواهد خورد. اوز سنکار، مدیر مؤسسه نظرسنجی متروپل می‌گوید: «تنها در عرض 3‌ماه تفاوت فاحش و معناداری در نتایج نظرسنجی‌ها دیده می‌شود.» با این حال به‌گفته سنکار، آنچه نتیجه انتخابات 14می را مشخص خواهد کرد تصمیم احتمالی محرم اینجه برای کنار کشیدن از انتخابات به نفع قلیچدار اوغلو و همچنین آرای رای‌دهندگانی است که هنوز تصمیم نگرفته‌اند رأی خود را در حمایت از چه‌کسی به صندوق بیندازند. نامزد ریاست‌جمهوری برای انتخاب شدن باید اکثریت مطلق آرای معتبر(حداقل ۵۰درصد+ یک‌ رای) را کسب کند.

تحلیل
زمامداری اردوغان  لرزان اما پابرجا

ایان برمر، ستون‌نویس هفته‌نامه تایم :رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، از سال2003 که به قدرت رسیده از رکود اقتصادی، بحران پناهجویان، رسوایی‌های فساد، جنبش‌های اعتراضی و حتی تلاش برای کودتا جان به در برده است اما برای نخستین‌بار در 2دهه گذشته هرچه به زمان انتخابات پیش‎روی ریاست‌جمهوری نزدیک می‌شود تهدیدها علیه زمامداری او بیش از پیش تقویت می‌شود. آشکارترین تهدیدی که ابقای اردوغان در سمت ریاست‌جمهوری را نشانه رفته زلزله‌ اخیری است که سوریه و ترکیه را لرزاند و جان 45هزار نفر را گرفت و بیش از 2میلیون نفر را آواره کرد. اردوغان شاید بتواند فضای انتقادی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی علیه خود را مدیریت کند اما این کار نمی‌تواند اعتبار از دست رفته‌اش در این بحران را به او بازگرداند. بسیاری از رای‌دهندگان ترکیه دولت او را مسبب تأخیر در عملیات نجات و ساخت‌وساز ساختمان‌های ناایمنی می‌دانند که باعث شد شمار زیادی از شهروندان زیر آوارشان جان بدهند.

نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه
رجب طیب اردوغان،  رهبر حزب عدالت و توسعه (AKP)
شعار انتخاباتی: «ادامه راه با گام‌های راستین»
رجب طیب اردوغان 69ساله در سال۱۹۵۴ در استانبول متولد شد. او در سال۲۰۰۱ حزب عدالت و توسعه را تأسیس کرد و 2سال بعد در انتخابات پارلمانی به پیروزی چشمگیری دست یافت و نخست‌وزیر ترکیه شد. او در طول 2دهه گذشته توانسته فرد شماره‌یک عرصه سیاست در ترکیه بماند. رئیس‌جمهور ترکیه وعده داده که انتخابات پیش‎رو آخرین انتخاباتی است که در آن شرکت خواهد کرد. او در این دوره از انتخابات از سوی ائتلاف «جمهور» به‌عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهور ترکیه معرفی شده است. وب‌سایت پولیتیکو نوشته: اردوغان در 20سال گذشته هرگز در استفاده از تمام اهرم‌های قدرتی که در اختیار داشته است، تردید نکرده و کسانی که او را در این سال‌ها رصد کرده‌اند، تردیدی ندارند که این‌بار نیز برای حفظ قدرتش از هیچ اقدامی فروگذار نخواهد کرد.

کمال قلیچدار اوغلو‌، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)
 شعار انتخاباتی: «قول می‌دهم، باز هم بهار می‌آید»
کمال قلیچدار اوغلو 74ساله اقتصاددان، کارمند بازنشسته و سیاستمدار سوسیال دمکرات ترکیه در 17دسامبر1948 متولد شد. او برای نخستین‌بار در انتخابات عمومی سال2002 به‌عنوان یکی از اعضای حزب جمهوری‌خواه خلق به پارلمان راه یافت. قلیچدار اوغلو در شرایطی به‌عنوان نامزد نهایی 6حزب مخالف بزرگ ترکیه وارد رقابت‌های انتخاباتی شده است که برخی از منتقدان بر این باورند که او فاقد کاریزمای سیاسی لازم برای شکست دادن اردوغان است. او که همواره از منتقدان سرسخت اردوغان بوده وعده داده رفاه، صلح و شادی را به ترکیه بازخواهد گرداند. قلیچدار اوغلو تأکید کرده است که در صورت پیروزی، ترکیه را با مشورت و اجماع اداره کرده و نظام سیاسی را که از پارلمانی به ریاستی تغییر یافته، دوباره به پارلمانی باز خواهد گرداند.

محرم اینجه، رئیس حزب تازه‌تأسیس مملکت
شعار انتخاباتی: «آینده‌مان را پس می‌گیریم؛ فردا برای ماست»
محرم اینجه ۵۹ساله در 4دوره به‌ترتیب در سال‌های۲۰۰۲، ۲۰۰۷، ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ از زادگاه خود شهر «یالووا» از سوی حزب جمهوری‌خواه خلق وارد پارلمان ترکیه شد. او در سال۲۰۱۸ به نمایندگی از حزب متبوع خود وارد رقابت انتخابات ریاست‌جمهوری با اردوغان شد ولی با کسب ۳۱درصد آرا شکست خورد. او در سال۲۰۲۱ حزب مملکت را تاسیس کرد و اکنون به‌عنوان رهبر این حزب فعالیت می‌کند و برای رقابت در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری از سوی این حزب نامزد شده است. اصرار اینجه برای کاندیدا شدن در انتخابات انتقاد احزاب مخالف ترکیه را برانگیخته است. مخالفان اردوغان اینجه را متهم می‌کنند که با حضور در انتخابات و ایجاد انشعاب در صف مخالفان، راه را برای پیروزی احتمالی اردوغان در انتخابات هموار کرده است.

سینان اوغان، نماینده سابق‌حزب‌حرکت‌ملی‌ترکیه (MHP)
شعار انتخاباتی: «در مسیر ترکیه بزرگ»
سینان اوغان 56ساله آذربایجانی‌الاصل یکم سپتامبر1967 در ایدیر ترکیه متولد شده است. او در رشته مدیریت از دانشگاه مرمره فارغ‌التحصیل شده است. اوغان در سال‌های 1993 تا 2000 در دانشگاه دولتی آذربایجان مشغول به‌کار بود و سپس در همان سال به ترکیه بازگشت. برای نخستین‌بار در انتخابات عمومی سال2011 به‌عنوان نماینده ایدیر از حزب حرکت ملی ترکیه وارد دنیای سیاست شد اما در سال2015 از حزب اخراج شد. اوغان در این دوره از انتخابات از سوی ائتلاف «آتا» شامل طیفی از احزاب منتقد به‌عنوان نامزد انتخابات معرفی شده است. او با انتقاد از حضور ۲۰ساله اردوغان در هرم قدرت می‌گوید که مردم دیگر رغبتی به منازعه ۲۰ساله قلیچدار اوغلو و اردوغان ندارند. ‌