گزارش
اگر مردم به جمهوری اسلامی رأی نمی‌دادند
خواست و اراده مردم یکی از پایه‌های مشروعیت حکومت است
حجت‌الاسلام حسین کاظم‌زاده
اگر مردم در رفراندوم سال 58، مشارکت بسیار پایین می‌داشتند و مثلا 20درصد از واجدین شرکت می‌کردند یا اینکه با مشارکت بالا، اما به جمهوری اسلامی، خیر می‌گفتند، چه می‌شد؟
در اندیشه سیاسی حضرت امام، پاسخ چیست؟
آیا امام پاسخ خیر مردم را می‌پذیرفت؟
دقت کنید که در نگاه امام، جمهوری اسلامی، ثمره حرکت تاریخی انبیاست، آغاز حکومت الله روی زمین است و مقوله‌ای است که حتی از جان امام زمان هم باارزش‌تر است.
پاسخ این است که در نگاه سیاسی حضرت امام، جمهوریت و اسلامیت، دو روی یک سکه هستند.
««جمهوری» مال اسلام است، «جمهوری» وام‌گرفته از غرب نیست، مربوط به‌خود اسلام است. اینکه امام روی رأی مردم این همه تأکید می‌کند، این ناشی است از معرفتی که به مسئله اسلام داشت.» 1
تمام اسلام از فروعات تا اصولش از ظاهر تا باطنش به‌دست مردم باید اجرا و اقامه شود. به میزانی که مردم به این امر قیام کنند، اسلام در صحنه جامعه پیاده خواهد شد. و اساسا طرح خداوند متعال برای تحقق اسلام، همین است که از دالان خواست و اراده و قیام مردم رقم بخورد:
لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکتابَ وَ الْمیزانَ لِیقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط2
«تمام رسولان و مأموران الهی مبعوث می‌شوند تا با قیام مردم، عدالت اجتماعی در جامعه رقم بخورد.»
به تعبیر حضرت امام در همان ایام رفراندوم: «مردم آزادند که به جمهوری اسلامی رأی ندهند؛ البته بدانند که خلاف اسلام و مصلحت خود رأی دادند، ولی اسلام به ما اجازه تحمیل نداده است.»3
به همین جهت است که خواست و اراده مردم در نگاه رهبر انقلاب، یکی از پایه‌های مشروعیت هر حکومتی در دوران غیبت محسوب می‌شود:
«در اسلام مردم یک رکن مشروعیتند، نه همه پایه مشروعیت. نظام سیاسی در اسلام علاوه بر رأی و خواست مردم، بر پایه اساسی دیگری هم که تقوا و عدالت نامیده می‌شود، استوار است. اگر کسی که برای حکومت انتخاب می‌شود، از تقوا و عدالت برخوردار نبود، همه مردم هم که بر او اتفاق کنند، از نظر اسلام این حکومت، حکومت نامشروعی است؛ بنابراین، پایه مشروعیت حکومت فقط رأی مردم نیست؛ پایه اصلی تقوا و عدالت است؛ منتها تقوا و عدالت هم بدون رأی و مقبولیت مردم کارایی ندارد؛ لذا رأی مردم هم لازم است».4
پس اساسا رفراندوم بدون رأی مردم مشروعیتی نخواهد داشت.
همه‌پرسی یک مانور تبلیغاتی و جنگ رسانه‌ای نبوده، یک اعتقاد عمیق توحیدی بوده که در ساخت سیاسی اجتماعی جامعه ما باید به منصه ظهور می‌رسیده و راه جایگزین هم نداشته است.
روایت رهبر انقلاب از نگاه حضرت امام به مراجعه به آرای مردم و انتخابات و... جالب توجه است. ایشان معتقدند که حضرت امام، هم به جهت جایگاه مردمی ویژه‌ای که داشتند و اگر افراد را در مناصب مختلف انتخاب می‌کردند، مردم با همه وجود می‌پذیرفتند و هم به‌دلیل شخصیت تکلیف‌گرایی که داشتند، اگر مراجعه به رأی مردم را وظیفه دینی خود نمی‌دانستند، با مردم تعارف نمی‌کردند.
به‌همین جهت به‌نظر می‌رسد درصورت عدم‌رأی مردم به جمهوری اسلامی در سال 58، امام جمهوری اسلامی را تاسیس نمی‌کردند و تلاش می‌کردند که آرای عمومی را به سمت جمهوری اسلامی سوق دهند و با پشتوانه خواست مردم، حاکمیت خداوند روی زمین را محقق کنند.
1. 14/۰۳/1401 بیانات رهبر انقلاب در سی‌وسومین سالگرد رحلت امام خمینی
2. حدید ، آیه 25
3. صحیفه امام، ج 6 ، ص 358
4. بیانات رهبری 26/۹/1382
مکث
رفراندوم‌های تاریخ معاصر ایران
در تاریخ معاصر ایران ۵ همه‌پرسی برگزار شده است که نخستین آن در سال ۱۳۳۲ برای انحلال مجلس هفدهم شورای ملی و آخرین آن در سال ۱۳۶۸ برای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بوده است.
در تاریخ 12مرداد 1332، محمد مصدق، نخست‌وزیر وقت با برگزاری یک همه‌پرسی، انحلال مجلس هفدهم را اعلام کرد. این عمل وی علاوه بر اینکه ضربه سنگینی به ملت ایران وارد کرد، سقوط او در 28مرداد 1332را تسهیل بخشید.
دومین همه‌پرسی ایران در سال ۱۳۴۰ با عنوان انقلاب سفید شاه و ملت، توسط محمدرضا شاه انجام شد و با مخالفت علما و در صدر آنها، مخالفت جدی حضرت امام مواجه شد.
سومین آن در سال ۱۳۵۸ برای تغییر رژیم شاهنشاهی به جمهوری اسلامی که با رأی قاطبه مردم به جمهوری اسلامی برگزار شد و امام این روز را شروع حاکمیت خداوند روی زمین دانستند.
چهارمین همه‌پرسی در سال 1368برای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. برخی از بندهای قانون اساسی مصوب سال 58که توسط جمعی از خبرگان مردم، تغییر کرده بود به رأی عمومی گذاشته شد.
از سال ۱۳۶۰ تا دهه ۹۰ بارها پیشنهاد برگزاری همه‌پرسی از سوی روسای جمهور، احزاب و اشخاص مختلف داده اما تاکنون با موافقت نمایندگان مجلس مواجه نشده است و نتوانسته نصاب قانونی دوسوم نمایندگان را به‌دست بیاورد؛از پیشنهاد حزب کارگزاران در سال ۱۳۷۵ برای برگزاری همه‌پرسی اصلاح قانون اساسی برای نوعی ریاست‌جمهوری مادام‌العمر هاشمی رفسنجانی تا پیشنهاد اصلاح‌طلبان در
سال ۸۱ پیرامون برگزاری رفراندوم برای نظارت استصوابی و اختیارات رئیس‌جمهور.
محمود احمدی‌نژاد نیز در اسفند ۸۸ برای طرح هدفمندی یارانه‌ها و حسن روحانی در دی‌ماه ۹۳ پیرامون مذاکرات برجام پیشنهاد برگزاری همه‌پرسی را دادند.
