فضای مجازی و جامعه منفی‌نگر

محمدصادق کوشکی- استادیار دانشگاه تهران

اولین و شاید مهم‌ترین نکته در دیده نشدن اخبار مثبت در کشور ما سیطره فضای مجازی ولنگار و بی‌قانون بر اذهان جامعه است. ما از سال1390 به‌شکل وحشتناکی با تسلط فضای مجازی ولنگار و بی‌قانون در قالب اینستاگرام، توییتر و تلگرام بر افکار عمومی بخش زیادی از جامعه مواجه هستیم. این رسانه‌ها به‌قدری ذهن مخاطب را به‌صورت 24ساعته با اخبار منفی بمباران می‌کنند که دیگر جهت‌گیری ذهنی بسیاری از شهروندان جامعه ما منفی‌نگر شده است. این منفی‌نگری هر روز دارد تعمیق می‌شود. منظور از فضای مجازی صرفا پلتفرم‌های خارجی نیست، حتی پلتفرم‌های داخلی نیز می‌توانند مصداق این مسئله باشند، ولی بخش منفی ماجرا خودش را در قالب پلتفرم‌های خارجی مورد اشاره نشان می‌دهد. مادامی‌که فضای مجازی قانونمند نشود و در چارچوب منافع و امنیت ملی کشور قرار نگیرد، اخبار منفی بیشتر دیده می‌شوند. بالای 80درصد محتوایی که در پلتفرم‌های خارجی تولید می‌شود و توسط جامعه مصرف می‌شود، از سوی دشمنان اصلی ما - صهیونیست‌ها، سعودی‌ها و منافقین - به زبان فارسی تولید می‌شود و خوراک ذهن شهروندان ایران را تامین می‌کند.
فردی که ذهنش توسط این اخبار منفی بمباران دائم می‌شود ممکن است اصلا دیگر اخبار مثبت را نبیند و نشنود و اگر هم ببیند و بشنود اصلا باور نکند. در حال حاضر یک بی‌اعتمادی شدید نسبت به رسانه‌های رسمی ازجمله رسانه ملی شکل گرفته است که ناشی از همین فضاست. نکته دوم اینکه خبررسانی در حوزه‌های مثبت هم عموما توسط افرادی صورت می‌گیرد که آشنایی چندانی به علم ارتباطات و قواعد اطلاع‌رسانی ندارند. در اکثر دستگاه‌ها جایگاه روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی به کسانی سپرده می‌شود که فاقد هرگونه تخصصی هستند و درواقع تنها مزیت‌شان ارادت و نزدیکی به مسئولان آن سازمان است. هنوز هم متأسفانه تلقی‌ای که از روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی در دستگاه‌ها وجود دارد یک تلقی تخصصی نیست؛ هرکسی که قرابت بیشتری با هرم سازمان داشت مسئول روابط‌عمومی می‌شود. اطلاع‌رسانی در دستگاه‌ها به‌صورت خیلی بدوی و ابتدایی انجام می‌شود.
از سوی دیگر نگرش رسانه‌های رسمی به خبررسانی، روزمزدی است؛  وقتی که مثبت‌ترین اخبار را به افراد روزمزد می‌سپارید، عایدی چندانی از هدف رسانه‌ای به‌دست نمی‌آید. مقصود از روزمزد کسی است که اصلا در کارش خلاقیت ندارد و صرفا یک نگاه شغلی به خبررسانی دارد و خبررسانی هنر و خلاقیتش نیست و در آن تخصص ندارد. ما در رسانه‌های رسمی ازجمله رسانه ملی با این مسئله مواجه هستیم که خبرهای خوب، هنرمندانه و خلاق بیان نمی‌شوند و همین مسئله نیز یک نقش قابل توجه در این مسئله دارد که اخبار مهم کشور دیده نشود. در یک جمع‌بندی اجمالی باید گفت کنترل قانونمند بر فعالیت شبکه‌های اجتماعی، سپردن وظیفه اطلاع‌رسانی به افراد خبره و تخصصی نگاه کردن به مقوله روابط‌عمومی به همراه خارج کردن فضای رسانه‌ای کشور از روزمرگی و روایت‌های خشک و عاری از خلاقیت مهم‌ترین مواردی است که می‌تواند به بازگرداندن رسانه‌های رسمی کشور به متن عرصه اطلاع‌رسانی کمک کند.