چشم‌های همیشه باز روی ترافیک

محمد سرابی-روزنامه‌نگار

وقتی خودرو‌ها در یکی از خیابان‌های تهران گرفتار ترافیک طولانی می‌شوند و از حرکت باز می‌مانند، برخی رانند‌ه‌ها تصور می‌کنند کسی از وقوع این مشکل خبر ندارد. درحالی‌که حرکت خودرو‌ها در خیابان‌های تهران و دیگر کلانشهر‌های کشور تحت نظر دوربین‌هایی است که دائما تعداد و سرعت حرکت خودرو‌ها در خیابان‌ها را رصد می‌کنند. در بارش سنگین برف بهمن‌ماه امسال نیز همین دوربین‌ها بودند که جریان حرکت خودرو‌ها را نشان می‌دادند و در شبی که بارش برف پیش‌بینی شده بود، شهردار تهران با حضور در این مرکز بر عملیات برف‌روبی نظارت کرد. در اول مهر و روز‌های آخر اسفند هم تصاویر همین مرکز به هدایت خودرو‌ها در شهر کمک می‌کند.

سالن کنترل ترافیک
دوربین‌های سطح شهر به‌صورت زنده معابر، خیابان‌ها، بزرگراه‌ها و... را به‌صورت کامل پوشش می‌دهند. خرداد امسال و همزمان با حمله سایبری به بعضی از سایت‌ها و زیرساخت‌های شهرداری تهران، شایع شد که دوربین‌های کنترل ترافیک از کار افتاده‌اند اما در بازدید خبرنگاران از این مرکز مشخص شد که دوربین‌ها در حال کار هستند.
سالن نظارت بر این دوربین‌ها در ساختمان معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران قرار گرفته ‌اما ورود به این سالن نیازمند مجوز جداگانه است.
در دیوار اصلی سالن 2صفحه نمایشگر بزرگ و 12نمایشگر کوچک‌تر قرار دارد. این دوربین‌ها براساس پهنه‌های مختلف تقسیم‌بندی شده و اپراتور‌ها تصاویر دریافت‌شده از دوربین‌ها را به تناوب در هر یک از این نمایشگر‌ها قرار می‌دهند. نام هر تقاطع و معبر در کنار تصویر درج شده است و با این کار می‌توان دریافت که شرایط کلی حرکت خودرو‌ها چگونه است. در روز‌های عادی، جریان ترافیک در هر ساعت برای اپراتور‌ها شناخته شده است و آنها می‌دانند که در هر وقت از روز چه میادین و تقاطع‌هایی بیشتر با تراکم خودرو روبه‌رو هستند.
مدیران می‌توانند از اتاق جلسات که مشرف بر این سالن است و با دیواره شیشه‌ای از آن جدا می‌شود، نمایشگر‌ها را ببینند. علاوه بر این، تصاویر دریافت‌شده روی صفحه‌های نمایشگر رایانه‌ای در اتاق کنفرانس هم قابل دسترس است.
درون سالن، کارکنان مرکز کنترل ترافیک تصاویر را بررسی می‌کنند. در فضای بزرگ سالن به هر یک از ارگان‌های شهری مانند آتش‌نشانی، اورژانس، پلیس راهنمایی و رانندگی، تاکسیرانی، اتوبوسرانی و... و سازمان‌هایی که در امور جاری شهر نقش داشته باشند، میز اختصاص داده شده است. نماینده این ارگان می‌تواند از امکانات و اطلاعات مرکز کنترل ترافیک برای بهبود عملکرد سازمان خود استفاده کند. اگر حادثه‌ای مانند فرونشست خیابان رخ دهد، نه فقط شهرداری و پلیس راهور بلکه سازمان‌هایی مانند آب و فاضلاب هم باید فورا از ابعاد حادثه با‌خبر شوند. دوربین‌های کنترل ترافیک وضعیت بحرانی را شناسایی می‌کنند و نماینده سازمان آن را به نیرو‌های عملیاتی خود اطلاع می‌دهد. هر نماینده به سامانه‌های مخصوص سازمان خود نیز دسترسی دارد تا اطلاعات مورد نیاز را انتقال دهد.

از 30سال قبل
نصب دوربین‌های ترافیکی اوایل سال‌های 70 شمسی با حدود 30دوربین در تهران شروع شد. پیش از آن مأموران پلیس راهنمایی و رانندگی خبر ترافیک‌ را با بیسیم به مرکز پلیس اطلاع می‌دادند. با موفقیت عملکرد دوربین‌ها، تعداد آنها به‌تدریج افزایش پیدا کرد و انواع مختلفی از آنها با قابلیت‌های مختلف در نقاط مختلف نصب شدند. اکنون پلیس‌راه نیز از دوربین برای کنترل جاده‌های اصلی مخصوصا در نزدیکی شهر‌ها کمک می‌گیرد. دوربین‌های ترافیکی برای مشاهده تجمع بیش از حد خودرو‌های سواری در یک نقطه از شهر ساخته شده‌اند اما دوربین‌هایی که برای جریمه خودرو‌‌های متخلف طراحی شده است، علاوه بر توانایی خواندن پلاک، دارای کد خاصی است که بتواند اطلاعات خود را به راهور ارسال کند. بدون این کد، دوربین تنها می‌تواند تصاویر فضای کلی را نشان دهد و امکان اتصال آن به سامانه جریمه‌ها وجود ندارد. یکی از مشکلات اصلی دوربین‌های ترافیکی تعمیر آنها‌ست. این دستگاه‌ها اغلب در ارتفاع زیاد نصب می‌شوند تا به محدوده وسیعی مسلط باشند. وقتی یک دوربین آسیب می‌بیند یا تصاویر آن به‌درستی ارسال نمی‌شود، مدتی طول می‌کشد تا تعمیرکاران به کمک بالابر خود را به محل نصب برسانند. چندی پیش یکی از اعضای شورای شهر تهران از توقف فعالیت بعضی از دوربین‌ها به‌دلیل نقص فنی خبر داده بود اما پس از آن شهردار تهران اظهار کرد که بیشتر دوربین‌های خراب، تعمیر شده‌اند و اکنون در حال کار هستند. بعضی از این دوربین‌ها دوره کاری مفید خود را سپری کرده‌ و نیاز به تعویض یا تعمیرات اساسی پیدا کرده‌اند.
دوربین‌های مرکز کنترل ترافیک در محل اصلی خود قابل حرکت هستند و می‌توانند روی یک هدف متمرکز شوند. مرکز کنترل ترافیک شب‌ها هم فعال است.

کنترل محدوده جنوبی
جنوب شهر تهران با حجم زیاد تردد خودرو‌هایی روبه‌رو‌ست که وارد بزرگراه‌های نوساز و خیابان‌های باریک می‌شوند و هر تغییری در رفت‌وآمد این خودرو‌ها بر شهر تأثیر می‌گذارد. شهریور امسال یک مرکز کنترل ترافیک مستقل در منطقه16 شهرداری تهران راه‌اندازی شد که به ۱۶۰دوربین نظارت تصویری مناطق ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۹ و ۲۰ و حاشیه بزرگراه آزادگان دسترسی دارد. علاوه بر حرکت خودرو‌ها می‌توان از این دوربین‌ها برای کنترل نقاط آب‌گرفتگی‌‌ هنگام بارندگی و همچنین سرقت تجهیزات ترافیکی کمک گرفت.

چراغ چشمک‌زن
مرکز کنترل ترافیک معاونت حمل‌ونقل شهرداری تهران به جز هدایت دوربین‌های ترافیک به چند سامانه دیگر هم متصل است.
دوربین پلاک‌خوان: دوربین‌هایی که مخصوص کنترل ورود و خروج به محدوده زوج و فرد هستند.
کنترل مسیر ویژه: دوربین‌هایی که در بعضی از مسیر‌های ویژه بی‌آرتی و خط اضطرار تونل‌ها نصب شده‌اند تا خودرو‌های سواری متخلف را شناسایی کنند.