پیشنهاد چین برای صلح؛ تردید غرب

بهاره محبی- روزنامه‌نگار

همزمان با یک‌ساله شدن جنگ روسیه و اوکراین، چین با مطرح کردن پیشنهادی برای صلح نشان داد که قصد دارد تا سکان میانجیگری میان طرفین درگیری را به‌دست بگیرد. چند روز پس از سفر «وانگ یی» دیپلمات ارشد چینی و از حلقه نزدیکان «شی جین پینگ» رئیس‌جمهور این کشور، به مسکو و انتشار خبری مبنی بر سفر شی به روسیه در آینده نزدیک، پکن طرح 12بندی خود را برای پایان بزرگ‌ترین جنگ اروپا بعد از زمان جنگ جهانی دوم ارائه کرده است. احترام به تمامیت ارضی، دست کشیدن از تفکر جنگ سرد، از سرگیری گفت‌و‌گوهای صلح، حل بحران انسانی، حمایت از غیرنظامیان، ایمن نگاه‌داشتن تاسیسات هسته‌ای، کاهش ریسک‌های استراتژیک، باز نگه‌داشتن کانال‌های صادرات غلات، توقف تحریم‌های یکجانبه، فعال نگاه‌داشتن زنجیره منابع غذایی و صنعتی و بازسازی مناطق جنگ زده پس از درگیری، ۱۲ گام طرح دولت چین است.
این طرح در شرایطی اعلام شده که برخی ناظران و سیاستمداران غربی ازجمله «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا، با زیر سؤال بردن بی‌طرفی پکن در جنگ اوکراین، ادعا کرده‌اند که چین در حال بررسی حمایت تسلیحاتی از روسیه است. همزمان روزنامه آلمانی‌ اشپیگل به‌نقل از منابع خود نوشته که روسیه در حال مذاکره با یک سازنده چینی برای خرید ۱۰۰فروند هواپیمای بدون سرنشین نظامی است. بنا بر ادعای روزنامه اشپیگل، موعد تحویل این پهپادهای چینی به روسیه برای‌ماه آوریل (ابتدای بهار) تعیین شده است.

طرح 12بندی صلح چین
وزارت خارجه چین در طرح صلحی که در نخستین ساعات روز جمعه منتشر شد، تأکید کرده که تمامی طرف‌هایی که از روسیه و اوکراین حمایت می‌کنند باید به‌دنبال فراهم کردن شرایط برای آغاز فوری گفت‌وگوهای مستقیم میان مسکو و کی‌یف و همزمان کاهش تدریجی تنش‌ها و در نهایت رسیدن به توافقی جامع برای آتش‌بس باشند. پکن همچنین مخالفت خود را با سوءاستفاده از تحریم‌های یکجانبه در جنگ اوکراین اعلام و تأکید کرده که تنها نتیجه چنین رویکردی ایجاد مشکلات جدید است. در بخشی از این طرح آمده: «تحریم‌های یکجانبه و فشارهای افراطی نه‌تنها مشکلات را حل نکرده بلکه مشکلات جدیدی ایجاد می‌کند. ما با اعمال هرگونه تحریم یکجانبه‌ای که مجوز شورای امنیت سازمان ملل را نداشته باشد مخالف هستیم.» چین همچنین تأکید کرده که ‌تضمین ثبات زنجیره‌های تامین کالا اهمیت داشته و همه طرف‌ها باید از نظام موجود اقتصاد جهان محافظت کرده و در برابر سیاسی کاری نسبت به آن و استفاده ابزاری از آن و استفاده از آن به‌عنوان یک سلاح مقاومت نشان دهند. وب‌سایت خبری ـ تحلیلی آکسیوس مستقر در واشنگتن مثل بسیاری از رسانه‌های غربی با دید منفی به این طرح نگاه کرده و نوشته: چین در این بند، آشکارا موضعی ضدغربی گرفته و پایان تحریم‌ها به رهبری غرب را خواستار شده است. پرهیز از تفکر جنگ سرد نیز یکی از مواردی است که پکن بر آن تأکید کرده است. وزارت خارجه چین در سند صلح پیشنهادی خود آورده است: «لازم است که طرف‌های درگیری از داشتن ذهنیت جنگ سردی در حل‌وفصل درگیری امتناع کرده و به منافع امنیتی مشروع همه کشورها احترام بگذارند.» چین بارها از زمان آغاز جنگ در بیانیه‌های مختلفی عامل آغاز درگیری‌ها را اقدامات تحریک‌آمیز غربی‌ها به‌ویژه توسعه پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در امتداد مرزهای روسیه عنوان کرده است.

استقبال سرد غرب
به اعتقاد ناظران غربی، پکن به‌دنبال ایفای نقش رهبری در یکی از مهم‌ترین بحران‌های کنونی جهان است و طرح صلح پیشنهادی این کشور در نخستین سالگرد جنگ اوکراین نشان‌دهنده تلاش رهبران چین برای ایفای نقش در صحنه جهانی است؛ نقشی که به‌نظر می‌رسد کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا تمایلی برای پذیرش آن ندارد.«ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، با اشاره به سفر «وانگ یی» دیپلمات ارشد چینی به مسکو در آستانه انتشار طرح صلح پکن با متهم کردن چینی‌ها به جانبداری از روسیه گفت: «نمی‌دانم وانگ‌یی برنامه‌ای برای سفر به اوکراین هم داشته یا خیر. ما هم معتقدیم که جنگ باید بر سر میز مذاکره تمام شود اما شک داریم که پیشنهادهایی مانند این سازنده باشد.» به‌گزارش یورونیوز، «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا نیز به سی‌ان‎‌ان گفته که پیشنهاد چین باید پس از نخستین فراز که در آن لزوم «احترام به حاکمیت همه کشورها» درخواست شده، متوقف می‌شد.
در همین حال، «ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو، گفته پکن اعتبار زیادی به‌عنوان میانجی ندارد چون تهاجم غیرقانونی به اوکراین را محکوم نکرده است. کمیسیون اروپا نیز اعلام کرده که پیشنهاد ۱۲ ماده‌ای پکن برای توقف درگیری‌ها در اوکراین ناکافی است و مشکلی را حل نخواهد کرد.«اورسولا فن‌درلاین» رئیس کمیسیون اروپا در این‌باره گفته: «چین یک طرح صلح را به اشتراک نگذاشته، بلکه برخی اصول را با دیگران در میان گذاشته است.»
اکسیوس با اشاره به استقبال سرد غرب نوشته: با توجه به روابط نزدیک پکن با مسکو و روابط پرتنش با غرب، تصور اینکه رهبران چین برای پایان جنگ ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، را تحت فشار بگذارند، دشوار است. همین مسئله باعث شده تا رهبران غربی نسبت به تلاش‌های پکن برای میانجیگری صلح نگاه تردیدآمیزی داشته باشند. وب‌سایت خبری‌ـ‌تحلیلی بلومبرگ نیز این پیشنهاد را بیشتر به نفع روسیه دانسته و نوشته که درخواست چین از بخت کمی برای جلب حمایت گسترده در غرب برخوردار است. هفته‌نامه انگلیسی نیواستیتسمن نیز نوشته: «چین در شرایطی طرح پیشنهادی خود را برای صلح ارائه کرده که در همان 24ساعت اول آغاز جنگ طرف خود را در درگیری انتخاب کرد. شی جین‌پینگ تنها یک روز پس از آغاز جنگ با پوتین تماس گرفت. آن‌هم نه برای انتقاد از این اقدام مسکو که برای تشکر از او برای شرکت کردن در مراسم افتتاحیه بازی‌های المپیک زمستانی در پکن.»
«چونگ جایان» استاد علوم سیاسی دانشگاه ملی سنگاپور، به روزنامه استریت‌تایمز می‌گوید: «چین آگاه است که اختلافاتش با آمریکا و دیگر قدرت‌های غربی به راحتی رفع نخواهد شد، حتی اگر در این جنگ جانب کی‌یف را بگیرد. علاوه بر این، پکن به این نتیجه رسیده که تغییر موضع و حمایت از غرب در این غائله سود زیادی برایش ندارد و پکن به روسیه به‌عنوان یک شریک دیپلماتیک نیاز دارد.»

مکث
قطعنامه علیه روسیه
مجمع عمومی سازمان ملل متحد پنجشنبه با اکثریت قاطع آرا خواستار خروج فوری روسیه از خاک اوکراین شد. این قطعنامه با ۱۴۱ رأی مثبت در مقابل ۷ رأی منفی و ۳۲ ممتنع تصویب شد. کشورهای عضو سازمان ملل متحد در این قطعنامه ضمن تأکید بر احترام به تمامیت ارضی اوکراین، از روسیه خواسته‌اند تا هرچه سریع‌تر و بدون قید و شرط از این کشور خارج شوند. علاوه بر هند، چین و ایران، کشورهای کوبا، پاکستان، ویتنام، زیمبابوه، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، اوگاندا، توگو، آفریقای جنوبی، سودان، سریلانکا، نامیبیا، اتیوپی، بنگلادش و الجزایر به این قطعنامه رأی ممتنع دادند. روسیه به همراه بلاروس، مالی، نیکاراگوئه، سوریه، کره‎شمالی و اریتره با این قطعنامه مخالفت کردند. روسیه این قطعنامه را «نامتوازن و ضد‌روسی» توصیف کرده و از کشورهای جهان خواسته بود درصورت عدم‌امکان اصلاح این قطعنامه، به آن رأی منفی دهند.

تحلیل
آیا اروپایی‌ها در حمایت از اوکراین متحدند؟

جــان پساروپولوس ستون‌نویس الجزیره : سال 2019بود که امائول مکرون رئیس‌جمهور فرانسه، گفت که اروپا دیگر نمی‌تواند برای تامین امنیت خود به پیمان ناتو متکی باشد. از آن زمان مجموعه‌ای از بحران‌ها از همه‌گیری کرونا گرفته تا جنگ اوکراین و بحران انرژی ناشی از آن، اروپایی‎ها را به‌سوی استقلال استراتژیک در برخی بخش‌ها ازجمله انرژی سوق داده است. اما اختلافات اساسی در زمینه امنیت همچنان به قوت خود باقی است و باعث شده تا روابط قدرت‌های اصلی اروپا ازجمله آلمان، فرانسه و ایتالیا تضعیف شود. علاوه براین، یکی از الزامات همبستگی وحدت رویه دولت‌های اروپایی در سیاست خارجی است اما این بخش به‌طور گسترده‌ای تحت‌تأثیر موقعیت‌ جغرافیایی قرار گرفته است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد 74درصد از ساکنان اتحادیه اروپا موافق حمایت کشورهایشان از اوکراین هستند درحالی‌که این رقم در کشورهایی چون بلغارستان، یونان و اسلواکی به کمتر از 50درصد می‌رسد. اتحادیه اروپا در 15سال گذشته همواره دچار بحران بوده و جنگ اوکراین این مسئله را تشدید کرده است. بروکسل نیاز دارد تا درباره مفهوم قدرت و نحوه تقسیم آن یک بازنگری بنیادین داشته باشد.