تفاوتی که چشمگیر نیست

بررسی دقیق بودجه فرهنگی کشور طی 4دهه اخیر کاری زمان‌بر و تخصصی است که نیاز به اشراف و احاطه کامل به جزئیات بودجه و شناخت از سازوکار دستگاه‌های فرهنگی مختلف و متنوع دارد. گزارش «بودجه فرهنگ؛ مروری بر تغییرات بودجه فرهنگی کشور در 4 دهه اخیر» نوشته ابراهیم غلامپور که انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با همکاری مرکز رصد فرهنگی کشور آن را منتشر کرده، منبع موجز خوبی برای آگاهی از تغییرات بودجه از 1360 تا 1399 است. آنچه در ادامه می‌آید به تمامی از این منبع است.

سهم بودجه فرهنگی از بودجه عمومی کشور
نسبت بودجه فرهنگی به بودجه عمومی کشور در این 40سال تفاوت چشمگیری را نشان نمی‌دهد. نسبت بودجه فرهنگی در این سال‌ها از سطح مشخصی فراتر نرفته و همواره میان ١ تا ۴ درصد در نوسان بوده است. کمترین آن ١٫٢۶ درصد در سال ١٣۶٠ و بیشترین آن ٣٫۶ درصد در سال ١٣٩١ بود. بودجه فرهنگی در حالی که در سال ١٣٧٢ بیشترین رشد را داشته اما نتوانسته سهم خود را بیش از ٢٫٧ درصد بالا ببرد. در مقابل، وقتی شاهد کاهش بودجه فرهنگی هستیم سهم بودجه فرهنگی هم از بودجه عمومی کشور کاهش می‌یابد. چنانکه در سال ١٣٩٢ وقتی بودجه عمومی افزایش داشت و بودجه فرهنگی کاهش یافت، سهم بودجه فرهنگی نتوانست بیشتر از ٢٫١ درصد باشد.
در سنوات دیگر هم که رشد بودجه عمومی را شاهدیم سهم بودجه فرهنگی تفاوت چندانی را نشان نمی‌دهد. در سال ١٣٨١ رشدی قابل توجهی را در بودجه عمومی کشور می‌بینیم اما سهم بودجه فرهنگی تنها ٢٫٢ درصد است. این بی‌ارتباطی میان رشد بودجه عمومی کشور و سهم بودجه فرهنگی در شکل دیگری هم صادق است. در سال ١٣٩١ در حالی که بودجه عمومی کشور دارای رشدی منفی است، سهم بودجه فرهنگی در بالاترین سطح خود در طی این 40 سال قرار دارد.
 در مجموع می‌توان گفت، ارتباط قطعی میان افزایش یا کاهش بودجه، فرهنگی و عمومی کشور با افزایش یا کاهش سهم بودجه فرهنگی از بودجه عمومی کشور وجود نداشته است. صحت این مدعا را می‌توان با بررسی روابط میان آنها به صوت دقیق‌تر بیان کرد. در ۵٣٫٨ درصد از تغییرات مربوط به بودجه فرهنگی، بر سهم آن از بودجه عمومی کشور تأثیر مثبتی نداشته است. همچنین در ۶٩٫٢ درصد از تغییرات مربوط به بودجه عمومی کشور تأثیر مثبتی بر سهم بودجه فرهنگی نداشته است. قاعدتا با افزایش بودجه فرهنگی باید انتظار داشت که سهم آن نیز افزایش یابد اما در بیش از نیمی از سال‌ها این قاعده دیده نمی‌شود. این موضوع وقتی با توجه به رشد و درصد آن انطباق داده می‌شود، بیانگر این نکته مهم است که همواره سهم فرهنگ از بودجه عمومی کشور از دامنه محدودی فراتر نمی‌رود و نباید انتظار زیادی از بودجه‌ریزان نظام حکمرانی داشته باشیم که اعتبارات فرهنگی را افزایش قابل توجهی دهند.


اگر بخواهیم از منظری دیگر به این نسبت که، سهم بودجه فرهنگی از بودجه عمومی کشور بسیار پایین بوده، نگاه شود، می‌توان اینگونه بیان کرد که در بیشتر اوقات کمتر از ٣ درصد است و تنها در 9 سال بیش از ٣ درصد بود و حداکثر به ٣٫۶ درصد رسید.
 در مقابل ١٧ سال از ٢ تا ٢٫٩٩ درصد بود و ١۴ سال نیز کمتر از ٢ درصد بود. همچنین در این 4 دهه سهم بودجه فرهنگی از بودجه عمومی کشور هیچ‌گاه کمتر از ١٫٢۶ درصد نبوده است.