مجوز؛ وزنه‌ای به پای کسب‌وکارها

بهزاد رنجبر-روزنامه‌نگار

نتایج گزارش‌های فصلی که محیط کسب‌وکار را در سراسر ایران پیمایش می‌کند نشان می‌دهد موانع موجود در فرایند دریافت مجوز همیشه یکی از 5چالش اصلی کسب‌وکارها بوده است.
 تا همین یک‌قرن پیش برای امرار معاش و سیرکردن شکم خانواده‌تان نیازی به کاغذ‌بازی و جلب رضایت دولت نداشتید. اما با آغاز دوره صنعتی، مدرن شدن اقتصادها و قدرت گرفتن دولت‌ها به‌ویژه دولت‌های متمرکز ماجرا عوض شد و نیاز به مجوز امرار معاش به بخشی از فرایند کسب‌وکار‌ها تبدیل شد. با این حال بسیاری از کشورها به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته خیلی زود متوجه شدند که سخت بودن فرایند صدور مجوز کسب‌وکار به کاهش رشد اقتصادی منجر می‌شود به همین دلیل شیوه کار را تغییر دادند و هم‌اکنون در اغلب کشور‌های جهان صدور مجوز‌های کسب‌وکار صرفا ثبت‌محور است؛ یعنی کافی است نام کسب‌وکار جدید فقط ثبت شود و این کار نیز برای این انجام می‌شود که کسب‌وکار‌هایی که تازه متولد می‌شوند شناسایی و قوانین مرتبط با پرداخت مالیات، پولشویی و قاچاق در مورد آنها رعایت شود و دولت حتی امتیاز‌های ویژه‌ای برای آنها قائل شود زیرا کار خود یک ارزش تلقی می‌شود. در واقع در کشور‌های توسعه‌یافته برای صدور این مجوز‌ها به تأیید سازمان‌های عریض و طویل نیازی نیست و فرایند صدور مجوز‌ها ظرف یک یا چند روز و حتی چند دقیقه انجام می‌شود. فلسفه اصلی این است که هر کس که حق حیات دارد حق امرار معاش نیز دارد. اما در دولت‌های متمرکز به‌دلیل بزرگ بودن بدنه دولت و اینکه همه ساختار‌های اقتصادی در اختیار دولت است صدور مجوز‌های کسب‌وکار عمدتا تأییدمحور است. به این معنا که اهلیت و صلاحیت فردی که قصد امرار معاش و راه‌اندازی یک کسب‌وکار را دارد باید تأیید شود. این فرایند‌ها گاه به حدی طولانی و پیچیده است که می‌تواند به توقف کار منجر شود. نکته مهم‌تر اما این است که چون صدور این مجوز‌ها در اختیار برخی دستگاه‌ها و نهاد‌های خاص است، مجوز‌ها خود به یک امتیاز ارزشمند تبدیل می‌شوند که با قیمت زیادی خرید و فروش و حتی به توزیع رانت نیز منجر می‌شود. در ایران نیز طبق پیمایش‌ها، تحقیقات و پژوهش‌های مختلفی که انجام شده یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش پای صنایع صدور مجوز‌های کسب ‌و کار است که باید به تأیید برخی نهاد‌ها برسد. هرچند این رویه ظرف چند سال گذشته در بعضی بخش‌ها تغییر کرده و صدور مجوز‌های ثبت‌محور آغاز شده با این حال تازه‌ترین پیمایش‌های انجام شده نشان می‌دهد که چالش صدور مجوز همچنان یکی از مشکلات بزرگ کسب‌ و کارها در ایران است.

سنگ بزرگ
نتایج گزارش پایش ملی محیط کسب‌وکار را که هر فصل به‌طور منظم اتاق ایران منتشر می‌کند، نشان می‌دهد موانع موجود در فرایند‌های اداری و دریافت مجوز‌های کسب‌وکار در دستگاه‌های اجرایی به‌طور ثابت یکی از 5مشکل اساسی کسب‌وکار‌ها در ایران است. با وجود اینکه این پیمایش روی 70نماگر شامل 28مولفه پیمایشی و 42مولفه آماری انجام می‌شود اما موانع موجود برای صدور مجوز‌ها همیشه جزو 5اولویت اصلی کسب‌وکار‌هاست و در طول سال‌های گذشته همه کسب‌وکار‌ها عمدتا نسبت به فرایند‌های صدور مجوز گلایه داشته‌اند. تازه‌ترین گزارش منتشرشده نیز نشان می‌دهد با وجود آنکه فرایند‌های صدور مجوز‌های کسب‌وکار رو به بهبود است اما همچنان این موضوع جزو 5اولویت اصلی کسب‌وکارهاست. طبق آمارهای موجود اما فرایند صدور مجوز‌ها تا حدودی رو به اصلاح است و در تابستان امسال شاخص‌های مربوط به فرایند صدور مجوز‌ها از 6.94درصد در بهار به 6.6درصد رسیده که کاهش آن به‌معنای بهتر شدن فضای صدور مجوز‌هاست.