دانش بنیان
سرمایه جدید برای جهش دانش‌بنیان‌ها
معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی در گفت‌وگو با همشهری از جزئیات افزایش سرمایه این صندوق گفته است
عماد‌الدین قاسمی‌پناه-روزنامه‌نگار
با اعلام تصویب سرمایه 100هزار میلیارد تومانی برای صندوق نوآوری و شکوفایی در جلسه شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش بنیان به ریاست رئیس جمهوری به‌نظر می‌رسد که یکی از حمایت‌های مورد نیاز شرکت‌های دانشبنیان در سالی که با عنوان «تولید، دانشبنیان و اشتغال‌آفرین» نام‌گذاری شده مورد توجه قرار گرفته است. سیاوش ملکی‌فر، معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری از جزئیات این سرمایه و تاثیر آن در اکوسیستم نوآوری کشور گفته است.
قبل از اینکه در مورد سرمایه جدید صندوق نوآوری و شکوفایی صحبت کنیم، می‌توانید بگویید چرا این صندوق تشکیل شد؟
در سال1387 که از سوی مقام معظم رهبری با عنوان سال «نوآوری و شکوفایی» نام‌گذاری شده بود، نطفه قانون حمایت از شرکت‌های دانشبنیان بسته شد و پس از 2سال، قانون «حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانشبنیان» در سال89 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. مطابق این قانون، شرکت دانشبنیان شرکتی است که به توسعه فناوری پیشرفته و تجاری‌سازی آن در قالب محصولات و خدمات مختلف اشتغال دارد.
در این قانون، برای تامین مالی شرکت‌های دانشبنیان، ایجاد یک صندوق پیش‌بینی شد، چرا که گمان می‌رفت سایر بازیگران حوزه تامین مالی مانند بانک‌ها به دلایل مختلف نمی‌توانند تامین مالی این شرکت‌ها را به‌طور مطلوب انجام دهند.
سرمایه اولیه این صندوق چقدر بود؟
قرار شد ظرف 3سال، 3هزار میلیارد تومان به‌عنوان سرمایه اولیه در اختیار صندوق قرار گیرد که با احتساب قیمت هزار تومانی دلار در آن زمان، معادل 3میلیارد دلار بود. فراموش نکنیم که صندوق نوآوری و شکوفایی یک نهاد بودجه‌ای نیست، بلکه سرمایه‌ای است. نهادهای بودجه‌ای هر سال بودجه مشخصی دارند و این بودجه را در قالب برنامه سالانه خود به مصرف می‌رسانند. اما صندوق بودجه ندارد که هر سال آن را مصرف کند، بلکه «سرمایه» دارد و موظف است این سرمایه را در قالب انواع ابزارهای تامین مالی به گردش درآورد.
آیا منابع دیگری هم برای صندوق در نظر گرفته شد؟
طراحان قانون دانشبنیان بر این باور بودند که سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی باید هم‌پای رشد شرکت‌های دانشبنیان افزایش یابد. بنابراین در همان قانون دانشبنیان تأکید شد که پس از تزریق 3هزار میلیارد تومان سرمایه اولیه ظرف 3سال، سالانه معادل نیم‌درصد بودجه عمومی کشور نیز به سرمایه صندوق اضافه شود. با این حال، آنچه در عمل اتفاق افتاد این بود که ظرف حدود 4سال تنها 2.6هزار میلیارد تومان به صندوق تخصیص یافت و نه‌تنها 3هزار میلیارد تومان اولیه به‌طور کامل تادیه نشد، بلکه آن نیم‌درصد بودجه عمومی نیز طی این سال‌ها محقق نشد.
در مجموع به نظر می‌رسد همه عوامل دست‌به‌دست هم داده‌اند تا صندوق نتواند به اهدافش برسد؟
در سال‌های گذشته به‌طور پیوسته تعداد شرکت‌های دانشبنیان افزایش یافته است. اکنون ما در سال1401 هستیم و تعداد این شرکت‌ها به 7957شرکت رسیده است. مقام معظم رهبری امسال را سال «تولید، دانشبنیان و اشتغال‌آفرین» نامیدند و تأکید کردند تعداد شرکت‌های دانشبنیان تا آخر سال 2برابر شود. نه‌تنها تعداد شرکت‌های دانشبنیان پیوسته رو به افزایش است، بلکه کسب‌وکار این شرکت‌ها هم به‌تدریج در حال رشد است. این در حالی است که نیروی سومی به نام «تورم» هم در کار است که موجب می‌شود هزینه‌های شرکت‌ها و متعاقبا نیازهای مالی آنها به‌طور مستمر افزایش یابد. بنابراین در یک طرف 3عامل افزایش تعداد شرکت‌ها، رشد کسب‌وکار آنها و تورم و در سوی دیگر، عدم‌افزایش سرمایه صندوق نوآوری موجب شد، سرمایه صندوق از رشد شرکت‌های دانشبنیان جا بماند. در سال99 مجموع فروش شرکت‌های دانشبنیان 200هزار میلیارد تومان بود(و برآورد مجموع فروش آنها در سال‌های1400 و 1401 به‌ترتیب حدود 300 و 400هزار میلیارد تومان است) و این در حالی است که سرمایه صندوق همان 2.6هزار میلیارد تومان باقی مانده است.
وضعیت سهم دانش‌بنیان‌ها از تولید ناخالص کشور چطور است؟
مقام معظم رهبری سال گذشته در دیدار سالانه خود با نخبگان اشاره کردند که مطابق آمار معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، سهم دانش‌بنیان‌ها از تولید ناخالص داخلی کشور حدود یک‌درصد است که با وضع مطلوب فاصله زیادی دارد. ایشان تأکید کردند ظرف 4سال آینده این عدد به 5درصد برسد.
اگر طبق سیاست‌های ابلاغی برنامه هفتم، نرخ رشد اقتصادی را 8درصد در نظر بگیریم، می‌توانیم تولید ناخالص کشور در سال1406 را محاسبه کنیم و سهم 5درصدی دانش‌بنیان‌ها از اقتصاد کشور در آن سال، به‌معنای فروش 1400میلیارد تومانی آنها در آن سال خواهد بود. با احتساب اینکه شرکت‌های دانشبنیان برای تامین سرمایه در گردش و همچنین سرمایه‌گذاری جدید و سایر هزینه‌ها، به‌طور میانگین معادل 30درصد فروش خود نیاز به تامین مالی دارند و همچنین با احتساب سهم 30درصدی صندوق نوآوری در تامین مالی دانش‌بنیان‌ها و اعمال ضریب اهرمی 2برابری خدمات صندوق، صندوق باید 100هزار میلیارد تومان سرمایه داشته باشد تا بتواند تامین مالی شرکت‌های دانشبنیان را که ماموریت اصلی آن است، به خوبی انجام دهد.
عدد 100هزار میلیارد تومان عدد بزرگی به‌نظر می‌رسد.
اگر می‌خواستیم با قیمت دلار امروز 3میلیارد دلار سرمایه برای صندوق در نظر بگیریم، سرمایه آن باید 120هزار میلیارد تومان می‌بود. این در حالی است که اکنون قرار است ظرف 5سال 100هزار میلیارد تومان به صندوق تزریق شود. صندوق طی 12سال گذشته از رشد اکوسیستم دانشبنیان عقب مانده است و این عقب‌ماندگی باید جبران شود. در غیر این صورت دستیابی به سهم 5درصدی دانش‌بنیان‌ها از تولید ناخالص داخلی کشور محقق نخواهد شد، چرا که رشد کسب‌وکارهای دانشبنیان حتما نیازمند تامین مالی است.
افزایش سرمایه صندوق به‌معنای افزایش حمایت از دانش‌بنیان‌هاست؟
اگر ان‌شاءالله سرمایه صندوق افزایش یابد، حتما شاهد خدمات جدید و افزایش سقف خدمات صندوق خواهیم بود.
مکث
محل تامین منابع صندوق
سیاوش ملکی‌فر، معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی درباره تامین منابع سرمایه جدید صندوق می‌گوید: خوشبختانه در 2قانون حوزه دانشبنیان، یعنی قانون «حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانشبنیان»(مصوب1389) و قانون «جهش تولید دانشبنیان»(مصوب1401) منابع خوبی برای افزایش سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی پیش‌بینی شده است. نخستین منبع برای افزایش سرمایه، همان نیم‌درصد از بودجه عمومی است که در قانون مصوب سال89 بر آن تأکید شده است. منبع دوم، ماده3 قانون جهش تولید دانشبنیان است که به موجب آن، واردات ماشین‌آلات و تجهیزات خدمات تولیدی، صنعتی، معدنی و کشاورزی مشمول حقوق ورودی شده و دولت موظف است بخشی از منابع حاصل از این حقوق ورودی را به‌عنوان افزایش سرمایه به صندوق نوآوری و شکوفایی اختصاص دهد. سومین منبع مهم ما، ماده11 قانون جهش تولید دانشبنیان است که مطابق آن، از صادرات کالاهای واسطه‌ای نیمه‌خام مالیات اخذ می‌شود. امیدواریم از این 3محل بتوانیم سرمایه صندوق نوآوری را ظرف 5سال آینده به 100هزار میلیارد تومان برسانیم.