کنکور از مصوبه تا قانون

صادق کریمی-کارشناس آموزشی کنکور

حواشی کنکور به‌ عنوان آزمونی سراسری از عدالت آموزشی و تأثیرات روانی تا اثرگذاری در نخبه‌پروری و تخصص‌گرایی سال‌های سال، بسیاری از داوطلبان و مشتاقان به ادامه تحصیل در مقاطع دانشگاهی را به دردسرهای گوناگونی انداخته؛ طوری که هر چند وقت یک‌بار، بازار تصویب مصوبات اصلاحی از سوی سازمان و نهادهای مربوطه و یا تغییر و تحولات بنیادین آن داغ می‌شود. آن چنان که گاه جایگاه علم و دانش در آن ترقی می‌یابد و گاه تجارت در آن رونق می‌گیرد.
 بعد از فراز و نشیب‌های بسیار، بالاخره‌ ساز تغییرات کنکور کوک شد و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در بهمن سال 1400، از تصویب مصوبه تأثیرگذاری تلاش علمی سال‌های دهم، یازدهم و دوازدهم دوران دبیرستان داوطلبان در کنکور خبر داد. بر مبنای این مصوبه، معدل سال دوازدهم و اعمال آن در سال 1402و معدل سال یازدهم در سال 1403و معدل سال دهم در سال 1404تأثیر قطعی خواهد داشت. براساس این مصوبه، سهم 60درصدی ارزیابی توانایی داوطلبان کنکور به دوره تحصیلی دبیرستان منتقل می‌شود و صرفا طی 4ساعت کنکور، سرنوشت دانش‌آموزان تعیین نخواهد شد و وزن بیشتر به علم و دانش عمیق دانش‌آموزان و داوطلبان اختصاص پیدا خواهد کرد. در 25تیر ماه 1401مصوبه کنکوری شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به همراه اصلاحیه آن ابلاغ شد و مبنای کنکور 1402به بعد قرار گرفت؛ به این صورت که تأثیر قطعی معدل برای سال 1402، 40درصد قطعی برای پایه دوازدهم، 1403، 50درصد قطعی برای پایه دوازدهم، سال 1404، 60درصد قطعی برای یازدهم و دوازدهم و برای سال 1405، 60درصد قطعی برای دهم، یازدهم و دوازدهم اعمال شود. این مصوبات از سوی جمعیت بسیاری از فرهنگیان، دانش‌آموزان، داوطلبان، خانواده‌ها، کنشگران و فعالان حوزه کنکور مورد مخالفت قرار گرفته است. از سویی مجلس شورای اسلامی به‌دنبال قانونگذاری در ارتباط با سامان گرفتن کنکور است. در کنکور سال 93و 94 معدل دوره پیش‌دانشگاهی به‌صورت قطعی تأثیر داده شد که البته با توجه به سازوکار نیم بند آن، چندان مورد رضایت داوطلبان قرار نگرفت. سال 95 اما دیوان عدالت کشور تأثیر معدل از سوی سازمان سنجش آموزش کشور را مثبت اعلام کرد تا فرایند تغییرات آن هر چه زودتر در مدار قانونگذاری قرار گیرد. اتفاقی که بالاخره به‌صورت قطعی در سال 97رخ داد و صدای موافقان و مخالفان بسیاری را بلند کرد تا زیرساخت‌های تغییر و تحول کنکور سراسری مورد بحث و بررسی جدی قرار گیرد. داوطلبان کنکور در 5گروه آزمایشی با یکدیگر رقابت می‌کنند و در هریک از این 5گروه آزمایشی، به تعداد مشخصی  از سؤالات پاسخ داده می‌شود. این سؤالات در قالب 2دفترچه تنظیم شده و در اختیار داوطلبان قرار می‌گیرد. دفترچه اول که شامل سؤالات دروس عمومی و مشترک بین همه رشته‌هاست و دفترچه سؤالات اختصاصی که با توجه به دروس مختلف هر رشته، شامل دروس تخصصی آنهاست. 4درس زبان و ادبیات فارسی، فرهنگ و معارف اسلامی (دین و زندگی، اصول عقاید ویژه داوطلبان دارای مدرک دیپلم علوم و معارف اسلامی)، زبان خارجی و زبان عربی در تمام آزمون‌ها به‌عنوان دروس عمومی مورد سؤال قرار می‌گیرند. البته در منابع کنکور، دروس عمومی نظام جدید آموزشی رشته انسانی، تفاوت‌هایی در2درس زبان عربی و دین و زندگی وجود دارد.
 دروس اختصاصی گروه‌های آزمایشی مختلف عبارت‌ از؛ علوم ریاضی و فنی (ریاضی 1، حسابان 1، حسابان 2، هندسه (1، 2، 3)، آمار و احتمال و ریاضیات گسسته، فیزیک (1، 2، 3)، شیمی (1، 2، 3) و دروس عمومی)، علوم تجربی (زیست‌شناسی، زمین‌شناسی، ریاضیات عمومی، فیزیک و شیمی و دروس عمومی)، علوم انسانی (زبان و ادبیات فارسی، زبان عربی، اقتصاد، جامعه‌شناسی، روانشناسی، فلسفه و منطق، تاریخ (تاریخ اسلام 1و 2و تاریخ 3 (ایران در دوره اسلامی) ویژه داوطلبان دارای دیپلم علوم و معارف اسلامی)، جغرافیا، ریاضی و آمار، زبان‌های خارجی (زبان خارجی تخصصی انگلیسی، فرانسه یا آلمانی با توجه به رشته انتخابی)، هنر (درک عمومی هنر، درک عمومی ریاضی-فیزیک، ترسیم فنی، خلاقیت تصویری و تجسمی، خلاقیت نمایشی، خلاقیت موسیقی و خواص مواد) است. در فرایند انتخاب رشته، تمامی افرادی که در کنکور سراسری شرکت کرده و توانسته‌اند رتبه و تراز لازم برای انتخاب رشته موردنظر را کسب کنند، امکان آن را خواهند داشت تا در بازه زمانی یک هفته‌ای، اقدام به انتخاب رشته دلخواه خود کنند. فرم انتخاب رشته در گذشته به‌صورت دستی و توسط متقاضیان در زمان مشخصی تکمیل شده و به باجه‌های انتخاب رشته هر شهر، تحویل داده می‌شد. اما هم ‌اکنون فرم انتخاب رشته به‌صورت اینترنتی تکمیل شده و متقاضیان ورود به دانشگاه، حداکثر 150رشته در دانشگاه‌های متفاوت را می‌توانند به ‌ترتیب اولویت تکمیل کنند.  با این حال شیوه اجرای تغییرات کنکور از سوی برخی سازمان‌ها و نهادها همچنان مورد نقد است و علت اصلی آن نیز محدود شدن رقابت علمی مطرح می‌شود.