وضعیت شکننده در کرانه باختری

همزمان با به قدرت رسیدن راست‌گرایان افراطی در مجلس رژیم صهیونیستی (کنست)، مسئله آینده کرانه باختری به مهم‌ترین نگرانی‌ فلسطینی‌ها تبدیل شده است؛ ائتلافی که به رهبری نتانیاهو قرار است کابینه سیاسی در تل‌آویو را تشکیل دهد، به اذعان بسیاری از ناظران، افراطی‌ترین کابینه این رژیم از زمان تاسیس در 1948 است. برخی از اعضای این ائتلاف خواستار الحاق کامل کرانه باختری به سرزمین‌های اشغالی تحت کنترل اسرائیل هستند. 
چهارشنبه گذشته نتانیاهو و شریک ائتلافی‌اش، ایتمار بن‌گویر که رهبری جنبش راست افراطی «قدرت یهودی» را برعهده دارد و قرار است بخشی از کابینه نتانیاهو باشد، بر سر اصلاح قانونی به توافق رسیدند که براساس آن اسرائیلی‌ها اجازه خواهند داشت به شهرک «هومش» در کرانه باختری بازگردند. هومش یکی از 4 شهرک صهیونیست‌نشین است که در سال 2005 همزمان با خروج نظامیان اسرائیلی از نوار غزه، تخلیه شدند. از آن سال تاکنون هومش و 3 شهرک دیگر همچنان خالی از سکنه بوده‌اند. به نظر می‌رسد که رهبران تل‌آویو تاکنون این 4 شهرک را به عنوان برگ بازی خود برای مذاکرات با فلسطینی‌ها به صورت خالی از سکنه نگه داشته بودند، اما روی کار آمدن کابینه راست افراطی جدید باعث شده هومش و 3 شهرک دیگر بار دیگر تحت اشغال کامل قرار گیرند. گویی رهبران جدید و افراطی تل‌آویو دیگر نیازی به مذاکره با فلسطینی‌ها نمی بینند و هم‌اکنون زمینه را برای اشغال کامل کرانه باختری با اشغال دوباره شهرک هومش آغاز کرده‌اند. روزنامه هاآرتص چاپ تل‌آویو نیز با اشاره به توافق اخیر نتانیاهو و بن‌گویر گزارش داده که براساس این توافق همچنین قرار است زیرساخت‌های لازم برای ساخت مجموعه‌ای از پاسگاه‌های نظامیان صهیونیستی فراهم شود. امروزه نزدیک به 500 هزار شهرک‌نشین اسرائیلی در بیش از 130 شهرک پراکنده در کرانه باختری زندگی می‌کنند. این شهرک‌ها طبق قوانین بین‌المللی مبتنی بر راه‌حل دو دولتی فلسطین، غیرقانونی به شمار می‌روند و سازمان ملل و بسیاری از کشورهای اروپایی تاکید می‌کنند که پیشروی ارتش اسرائیل پس از سال 1967 در محدوده کرانه باختری به منزله اشغالگری است و همه شهرک‌هایی که در 6 دهه گذشته در کرانه باختری ساخته شده‌اند، غیرقانونی هستند و باید به فلسطینی‌ها تحویل داده شوند. با این حال آرایش سیاسی جدید گروه‌های تندروی صهیونیستی در تل‌آویو حکایت از آن دارد که نه‌تنها قرار نیست این شهرک‌ها تخلیه و برچیده شوند، بلکه سیاستمداران صهیونیست به دنبال الحاق کامل کرانه باختری هستند.
محیط سیاسی اسرائیل ده‌ها سال است که به سمت راست افراطی گرایش دارد و کابینه‌های سیاسی تل‌آویو در هر دوره، افراطی‌تر از گذشته می‌شوند. انتخابات اخیر اما یک جهش چند پله‌ای را برای عرض اندام گروه‌های تندرو و افراطی صهیونیستی ایجاد کرده و  با قدرت گرفتن راست افراطی، اوضاع در بیت‌المقدس به شدت متزلزل شده است. 
اسموتریچ و بن‌گویر که از تندروترین صهیونیست‌های شریک نتانیاهو به شمار می‌روند به دنبال کاهش استقلال دادگاه‌های تل‌آویو و دادن قدرت بیشتر به کنست هستند تا نمایندگان مجلس بدون نگرانی از نظارت قوه قضاییه همه لوایح و مصوبه‌های مورد نظرشان را تصویب کنند. بن‌گویر با داشتن شدیدترین اعتقادات ضدفلسطینی مدت‌هاست که اعلام کرده خواستار اخراج همه شهروندان فلسطینی از سرزمین‌های اشغالی است و اگر او و شرکایش در کنست بتوانند نظارت قوه قضاییه را بر سر پارلمان حذف کنند، احتمال دارد که گام بعدی آنها تصویب قانونی برای اخراج فلسطینی‌ها باشد. 

افزایش فشار غرب علیه فلسطین 
وضعیت بین‌المللی بیت‌المقدس و کرانه باختری براساس قطعنامه‌های سازمان ملل مشخص است، اما گاه موضع‌گیری کشورها این وضعیت را با چالش روبه‌رو می‌کند. در سپتامبر همین امسال، یعنی کمتر از 2 ماه پیش، لیز تراس، نخست‌وزیر پیشین انگلیس به یائیر لاپید، همتای اسرائیلی خود وعده داد که لندن برنامه‌هایی برای انتقال سفارت انگلیس از تل‌آویو به بیت‌المقدس را در دستور کار دارد. البته ریشی سوناک، نخست وزیر فعلی انگلیس، از وعده تراس درباره انتقال سفارت به بیت‌المقدس عقب‌نشینی کرده است. سخنگوی او گفته که این کشور برنامه‌ای برای انتقال سفارت از تل‌آویو به بیت‌المقدس ندارد. اما این مواضع متناقض در لندن میان 2 کابینه سیاسی که هر دو از یک حزب روی کار آمده‌اند، بیش از هر چیز نشان می‌دهد که وضعیت حقوقی بیت‌المقدس که در قطعنامه 1967 سازمان ملل به 2 بخش شرقی تحت کنترل فلسطینی‌ها و غربی تحت کنترل صهیونیست‌ها تقسیم شده، بسیار شکننده و ممکن است با تغییر دولت‌ها، وضعیت حقوقی بین‌المللی بیت‌المقدس نیز در سیاست خارجی دولت‌های اروپایی به نفع تل‌آویو تغییر کند.
2 ماه پیش آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در نامه‌ای به تئوفیلوس سوم، از رهبران مسیحیان ارتودوکس فلسطین گفت که واشنگتن به وضعیت موجود در شهر بیت‌المقدس متعهد است. بلینکن در این نامه اما هیچ اظهارنظری درباره لغو تصمیم 3 سال پیش ترامپ درباره انتقال سفارت از تل‌آویو به بیت‌المقدس نکرد و همین سکوت و اشاره او به پایبندی به وضعیت موجود حکایت از آن داشت که حتی دولت دموکرات بایدن نیز قرار نیست تصمیم قبلی واشنگتن درباره به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی را تغییر دهد. این در حالی است که سازمان ملل، تصمیم آمریکا برای به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی را رد می‌کند. با توجه به اینکه به نظر نمی‌رسد واشنگتن قصدی برای تغییر تصمیم غیرقانونی گذشته خود داشته باشد، این نگرانی وجود دارد که کشورهای دیگری نیز در غرب همین مسیر واشنگتن را دنبال کنند. 

وضعیت تاریخی بیت‌المقدس
وضعیت فعلی تقسیم محلات شهر بیت‌المقدس بر اساس تقسیم‌بندی مربوط به دوران عثمانی است. این وضعیت بر اساس فرمان یا معاهده 1852 توسط سلطان عبدالمجید اول شکل گرفت که موقعیت 3 گروه مسلمانان، مسیحیان و یهودیان در محله‌ها و مناطق مختلف حفظ شد. این وضعیت در پیمان صلح پاریس در سال 1856، پیمان صلح ورسای در سال 1919 و معاهدات قیمومیت انگلیس در سال 1922 نیز مورد تائید و تکرار قرار گرفته است. این وضعیت اما هیچ گاه از زمان جنگ 1967 تا به امروز از سوی تل‌آویو رعایت نشده است و اسرائیل بارها تلاش کرده که ترکیب جمعیتی محلات عرب‌نشین را تغییر دهد. در همان سال 1967 و بلافاصله پس از پایان جنگ، ارتش اسرائیل محله 800 ساله مسلمانان معروف به محله مراکشی را تخریب و ساکنان فلسطینی آن را اخراج کرد. بعدها در سال 1981، کنست به الحاق مناطق اشغالی بیت‌المقدس رأی داد و از آن زمان به بعد، تلاش‌ها برای تغییر بافت جمعیتی، اداری، معماری و باستان‌شناسی شهر قدیمی بیت‌المقدس ادامه یافت. 
تا قبل از سال 2003، تل‌آویو حداکثر به 3 یهودی ارتودوکس اجازه ورود همزمان به محوطه مسجدالاقصی را می‌داد. در سال 2009، تعداد یهودیانی که در یک روز می‌توانستند همزمان وارد مسجدالاقصی شوند به 5 هزار نفر رسید. در سال 2016 مجوز برای ورود صهیونیست‌ها به 15 هزار نفر رسید و سپس در سال 2017 مجوز برای ورود  25 هزار نفر صادر شد. در سال 2019 نیز مجوز برای ورود صهیونیسم‌ها به مسجدالاقصی به 30 هزار نفر رسید. این روند حکایت از آن دارد که تل‌آویو در تلاش است تا واقعیت مسجدالاقصی را از یک مکان اسلامی به یک مکان مذهبی برای صهیونیست‌ها تغییر دهد. این بازدیدهای گروهی صهیونیست‌ها از مسجدالاقصی در 3 ماهه اول سال میلادی جاری نسبت به سال گذشته، 35 درصد بیشتر شد و  تا پایان ماه آگوست یعنی 3 ماه پیش در مجموع 40 هزار یهودی با حمایت نیروهای امنیتی اسرائیل وارد محوطه مسجدالاقصی شدند. آنها با ورود به مسجدالاقصی برخی آیین‌های یهودی از جمله دعاهای تلمودی را انجام می‌دهند. براساس گزارش العربی جدید، از سال 2017، این گونه بازدیدها به یک روال تقریباً روزانه تبدیل شده است که بین ساعت 7:30 صبح تا 10:30 صبح و دوباره بین ساعت 13 تا 14 تحت حفاظت پلیس و با وجود اعتراضات و مخالفت فلسطینی‌ها انجام می‌شود.
انتظار می‌رود که حداقل محدودیت‌ها نیز برای انجام عبادات یهودی در محوطه مسجدالاقصی با روی کارآمدن تندروهای صهیونیستی در تل‌آویو برداشته شود. همچنین اگر حزب «صهیونیسم دینی» تهدیدات قبلی خود را برای تغییر وضعیت موجود بیت‌المقدس و الحاق کرانه باختری را عملی کند، می‌توان انتظار انفجار خشم فلسطینی‌ها در این منطقه را داشت. بلومبرگ در گزارشی درباره وضعیت کرانه باختری پس از قدرت‌گیری گروه‌های تندرو در تل‌آویو به این مسئله اشاره می‌کند و معتقد است که چرخه درگیری‌های پی‌درپی در کرانه باختری ممکن است به داخل سرزمین‌های اشغالی تحت کنترل اسرائیل نیز سرایت کند و اگر این اتفاق بیفتد، ایجاد درگیری در مناطق مختلف شهرهای صهیونیستی از سوی ساکنان فلسطینی بسیار محتمل است. در گزارش بلومبرگ، ابعاد و پیامد تغییر وضعیت موجود کرانه باختری حتی بسیار فراتر از شورش و درگیری‌ها ارزیابی و نوشته شده که الحاق کرانه باختری ممکن است به مهاجرت دوباره گروه‌های فلسطینی مانند سال‌های1948-1947 و 1967 منجر گردد و این وضعیت می‌تواند کل منطقه را تحت تاثیر موج‌های جدید آوارگی فلسطینی‌ها قرار دهد.