اکران
فتح گیشه در جهان، ورشکستگی در ایران
جادوی هندی اثر نکرد
شهاب مهدوی- روزنامه‌نگار
«۱۰۰میلیون در ۲هفته»؛ این آمار فروش فیلم هندی «خیزش، غرش، آتش» در ایران است؛ یکی از موفق‌ترین و پرمخاطب‌ترین آثار متاخر بالیوود که در اکران جهانی‌اش با نام RRR روی پرده آمده است. این فیلم با اقتباس از زندگی 2 شخصیت انقلابی هند که با استعمار انگلستان مبارزه می‌کردند، ساخته شده. البته بستر داستانی و ملاقات این دو شخصیت با هم، برگرفته از تخیل نویسنده است، چون این دو مبارز در طول زندگی‌شان هیچ‌گاه با هم روبه‌رو نشده‌اند. داستان به حدود سال۱۹۲۰ میلادی برمی‌گردد و تلاش‌های این دو مبارز برای نجات یک دختر را نشان می‌دهد. RRR یکی از آثار پرهزینه سینمای هند در سال‌های اخیر است.
محبوب در جهان، مهجور در ایران
فیلم RRR برخلاف ایران در سراسر جهان با استقبال گسترده سینماروها مواجه شده است. فروش بسیار بالای این فیلم در داخل هند و سینمای جهان، آن را به یکی از 10فیلم پرفروش هند در سال جاری تبدیل کرده است؛ دومین فیلم پرفروش ژاپن، دومین فیلم پرفروش در هند و یکی از موفق‌ترین فیلم‌های روی پرده در انگلستان و چندین کشور دیگر که گیشه‌اش آنقدر پررونق بوده که قرار است قسمت دومش هم ساخته شود. پخش جهانی این فیلم را یک ایرانی بر عهده دارد. احمد گلچین، مدیر شرکت فارس‌فیلم که دفتر مرکزی‌اش در دوبی است، توزیع بین‌المللی این فیلم هندی را انجام داده؛ فیلمی که از اروپا تا بازار آمریکا و آسیا گیشه فوق‌العاده‌ای داشته است.
این گزارش ورایتی از فروش بالای RRR و محبوبیت بالای فیلم‌های هندی در ژاپن است؛ مشت نمونه خروار:
«فیلم پرفروش RRR از بالیوود ساخته اس.اس.راجامولی با بازی رام چاران و ان‌تی‌آر جونیور، همچنان مخاطبان ژاپنی را به سینماها می‌کشاند. پس از گذشت ۲۰روز از اکران، این فیلم توانسته است ۲۰۶میلیون ین (1.4میلیون دلار) کسب کند و تا به همین‌جا عنوان سومین فیلم پرفروش هند در ژاپن را از آن خود کرده و از فیلم «۳احمق» عامرخان با فروش ۱۷۰میلیون ین پیش گرفته است.
فیلم پرفروش دیگر هندی «باهوبالی۲» آن هم ساخته راجامولی با فروش ۳۰۰میلیون ین، دومین فیلم پرفروش هندی در باکس‌آفیس ژاپن است اما این فیلم با ۶ماه فروش به این جایگاه رسید و فیلم ۲بار با فاصله در سینماها اکران شد؛ یک‌بار با تدوین بین‌المللی و یک‌بار با تدوین هندی که نسخه‌ای طولانی‌تر است. اکران جهانی این فیلم نیز چشمگیر بوده و در مجموع ۱۴۵میلیون دلار فروش کرده که 14.5میلیون دلار آن در آمریکای شمالی بود.»
آشفتگی و کسادی اکران فیلم خارجی
جمال ساداتیان، پخش‌کننده فیلم RRR در ایران که آن را با نام خیزش، غرش و آتش اکران کرد، در آستانه نمایش عمومی این فیلم به موفقیتش خوش‌بین بود: «اوایل انقلاب گاهی به‌صورت محدود فیلم‌های خارجی نمایش داده می‌شد اما بعد از مدتی به‌خاطر محدودشدن تعداد سالن‌های سینما و تحریم‌ها دیگر هیچ فیلم خارجی در ایران اکران نشد تا اینکه از یک سال پیش به ذهنم رسید تا دوباره پیگیری کارهای اکران فیلم‌های خارجی را انجام دهیم. بعد از بررسی‌های فراوان و طی‌کردن پروسه وزارت ارشاد برای اخذ مجوز توانستیم این کار را به سرانجام برسانیم. فیلم سینمایی «آر.آر.آر» یا همان «خیزش، غرش، آتش» محصول موفق سینمای هند با پرداخت حق کپی‌رایت در ایران اکران می‌شود.»
اما آنچه در ادامه رخ داد، شکستی غیرمترقبه بود. در توضیح دلایل این شکست، می‌توان نبود سازوکار مناسب برای اکران فیلم خارجی، ممیزی و بوروکراسی طولانی اشاره کرد. همین مورد آخر باعث وقفه در اکران این فیلم هندی شد و فیلم زمانی روی پرده آمد که کپی غیرمجازش بیرون آمده بود. درنهایت هم یکی از موفق‌ترین تهیه‌کنندگان سینمای ایران در تجربه پخش فیلمی هندی که در سراسر دنیا گیشه را فتح کرده، شکست خورد. ۱۰۰میلیون تومان فروش، معنایش شکست مطلق برای پخش‌کننده‌ای است که حق کپی‌رایت فیلم را هم پرداخت کرده بود.
مکث
فیلم هندی در ایران؛ یک داستان عاشقانه
فیلم هندی و سینماروهای ایرانی داستانی عاشقانه است. ایرانی‌ها از دیرباز شیفته فیلم هندی بودند. در دهه30 شمسی بعد از ملودرام‌های مصری، این فیلم‌های هندی بودند که مورد توجه سینماروها قرار گرفتند. داستان اکران فیلم هندی در ایران بسیار طولانی است. داستانی که چند فراز مهم دارد. سال۱۳۴۳ وقتی فیلم هندی «سنگام» اکران شد، ستاره‌اش راج کاپور در ایران محبوب بود ولی میزان استقبال سینماروها در تهران از سنگام فراتر از پیش‌بینی‌ها بود. ظاهرا سنگام رکورد فروش فیلم در تهران را شکست. سینما همای یک‌سال سنگام را روی پرده داشت که رکوردی دست‌نیافتنی محسوب می‌شود. میزان استقبال مخاطبان از این عاشقانه هندی آنقدر زیاد بود که سینمای ایران هم به فکر بازسازی آن افتاد. سینمای عامه‌پسند ایران تا سال‌ها از طرح داستانی و موقعیت‌های ملودراماتیک سنگام ارتزاق می‌کرد. جایگاه ثابت فیلم هندی در اکران سینماها در ایران تا سال‌های ابتدایی پس از انقلاب هم حفظ شد. یکی از مهم‌ترین فصل‌های داستان بالیوود و ایران، سال۱۳۵۸ و با فیلم «شعله» رقم خورد؛ فیلمی که بعد از پیروزی انقلاب و بازگشایی سینماها، گیشه‌ای رویایی یافت. بعد از سال۱۳۶۲ که بنیاد فارابی متولی اکران فیلم خارجی شد، همه‌‌چیز تغییر کرد؛ ازجمله نمایش عمومی فیلم هندی. در این سال‌ها البته بازهم فیلم هندی اکران می‌شد و از نمونه بسیار موفقی چون «مشعل» می‌توان یاد کرد که در اواخر دهه60، شیفتگان سینمای هند را سیراب کرد. در سال‌های بعد گاهی فیلم هندی اکران می‌شد ولی بالیووددوستان وطنی، بیشتر روی نوار ویدئو و بعدها سی‌دی و دی‌وی‌دی سینمای مورد علاقه‌شان را دنبال می‌کردند. داستان عاشقانه فیلم هندی و مخاطب ایرانی، هرگز به فراق نینجامید و فقط محل دیدار تغییر کرد.
