جهان‌نما
طرح هاب گازی ترکیه قابل اجراست؟
ایجاد هاب گازی موردنظر روسیه در ترکیه با چالش‌های فنی و سیاسی روبه‌روست
ابعاد جنگ در اوکراین تنها محدود به مسائل نظامی، سیاسی و اقتصادی مرتبط با دوطرف این نبرد، یعنی روسیه و اوکراین نیست، بلکه جنگ در اوکراین و به تبع آن تحریم روسیه باعث شده تا بازیگران دیگری مانند ترکیه به یک پای اصلی معادلات مرتبط با جنگ اوکراین تبدیل شوند.
چالش انتقال گاز روسیه به اروپا یکی از مهم‌ترین حاشیه‌های جنگ اوکراین است و ترکیه که از ابتدا مواضع خود درباره این جنگ را بی‌طرف نشان داده، چندی است که نامش در مسکو به‌عنوان مسیر امن برای انتقال گاز روسیه مطرح شده است. ماه گذشته هم که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه با رجب طیب اردوغان، همتای ترکیه‌ای خود در حاشیه نشست تعامل و اعتمادسازی آسیا (سیکا) در آستانه قزاقستان دیدار کرد، او به اردوغان پیشنهاد داد تا به‌منظور تسهیل صادرات گاز به اروپا درکشورش یک «هاب گازی» ایجاد کند. این پیشنهاد پوتین پس از آن مطرح شد که اواخر سپتامبر انفجارهای مرموز به خطوط لوله انتقال گاز زیردریایی نورد استریم یک و 2در دریای بالتیک آسیب رساند.
مسکو این امیدواری را دارد که از طریق ترکیه دست به ابتکاراتی در حوزه صادرات گاز بزند. در مقابل مقامات ترکیه‌ای در آنکارا نیز با روی گشاده از پیشنهاد مسکو استقبال کرده‌اند و اردوغان دستور تشکیل کارگروهی برای اجرای این طرح را صادر کرده است.
کمبود خطوط لوله انتقال
ساده‌ترین تصویر از ایجاد هاب گازی به‌معنای افزایش چندبرابری ظرفیت صادرات گاز از ترکیه به دیگر کشورها به‌ویژه اروپاست. با این حال، هنوز جزئیات دقیقی از چگونگی عملیاتی شدن این طرح اعلام نشده و کارشناسان هم معتقدند که نگاه پوتین و اردوغان به طرح هاب گازی 2 چیز متفاوت است.
وب سایت میدل‌ایست‌ای در این ارتباط به نقل از گوخان یاردیم، مدیرکل سابق شرکت خط لوله نفت و گاز ترکیه (BOTAS ) می‌گوید: «جزئیات پیشنهاد پوتین دقیقا مشخص نیست و بیشتر به یک ایده شباهت دارد.» هم‌اکنون گاز روسیه از طریق خط لوله موسوم به «ترک‌استریم» به ترکیه منتقل می‌شود، اما به‌نظر نمی‌رسد که این خط لوله ظرفیت لازم برای انتقال گاز در حجم زیاد با هدف ایجاد یک هاب گازی را داشته باشد. براساس گزارش میدل ایست‌ای، خط لوله فعلی ترک استریم حداکثر ظرفیت انتقال سالانه 15.75میلیارد مترمکعب گاز را دارد که هدفش تامین نیازهای داخلی ترکیه است و این خط لوله توان انتقال باراضافی را ندارد.
«امین امراه دانیس»، کارشناس انرژی مستقر در استانبول نیز می‌گوید: «برای انتقال چند برابری گاز روسیه به ترکیه به خطوط لوله بیشتری نیاز است. این کارشناس می‌افزاید که ساخت این خط لوله‌ها احتمالاً به 4 سال زمان نیاز خواهد داشت و این جای سؤال است که چه‌کسی قرار است این خط لوله را بسازد، زیرا بسیاری از شرکت‌ها نگران تحریم غرب درصورت مشارکت در این طرح هستند. از سوی دیگر مشخص نیست که کدام طرف هزینه آن را پرداخت خواهد کرد، چون هزینه ساخت ترک‌استریم 11.4میلیارد یورو بوده است.»
چالش نگهداری و کمبود مشتری
حتی اگر خطوط کافی برای انتقال گاز گسترده روسیه به ترکیه ایجاد شود، مرحله بعد چالش تعمیر و نگهداری و قطعات یدکی دستگاه‌هایی مانند توربین‌ها وجود خواهد داشت. چرا که روسیه نمی‌تواند این قطعات را از کشورهای غربی تهیه کند. هم‌اکنون نیز کمبود تهیه همین قطعات برای خط لوله نورد استریم به مشکل بزرگ مسکو تبدیل شده است. با توجه به همین محدودیت‌ها، می‌توان تصور کرد که بخش‌هایی از گاز صادراتی روسیه به شکل گاز طبیعی مایع (LNG) و با استفاده از کشتی وارد هاب گازی ترکیه شود. اما پرسش بعدی درباره مشتری این میزان گاز است. آئورا سابادوس، روزنامه‌نگار ارشد حوزه انرژی می‌گوید: «در شرایطی که کشورهای اروپایی به‌دنبال قطع خرید گاز از روسیه تا سال 2027هستند، معلوم نیست که آیا هاب گازی ترکیه مشتری و خریدار کافی خواهد داشت یا خیر.»
هدف ویژه آنکارا
در عین حال برخی مقامات ترکیه به میدل ایست‌ای گفته‌اند که به‌طور کلی آنچه ترکیه از هاب گازی انتظار دارد، بسیار متفاوت از طرح مورد نظر روسیه است. یکی از مقامات ترکیه جزئیات بیشتری از اهداف این کشور را مطرح کرده و می‌گوید: « قصد ما این است که گاز را خودمان به‌صورت مستقل بفروشیم. نمی‌خواهیم فقط کشور انتقال‌دهنده گاز باشیم، بلکه می‌خواهیم حق فروش مجدد گاز روسیه را به‌دست بگیریم و آن را دوباره صادر کنیم. برای این هدف به تخفیف از مسکو نیاز داریم.»
به‌نظر می‌رسد آنکارا با دنبال کردن ایده هاب گازی به‌دنبال صادرات مجدد گاز روسیه است اینکه بتواند گاز روسیه را همراه با گاز دیگران از جمهوری آذربایجان، ایران و عراق گرفته و حتی رژیم صهیونیستی دریافت کند و سپس خود با قیمت مشخص به‌دست مشتریان برساند. در این شرایط می‌توان از شکل‌گیری بورس گازی در ترکیه سخن به میان آورد که تعیین‌کننده قیمت گاز هم خواهد بود. اما مشخص نیست که مسکو به‌صورت کامل با این اهداف آنکارا همسو باشد و هنوز معلوم نیست که آیا روس‌ها اجازه خواهند داد که قیمت گاز در هاب موردنظر ترکیه تعیین شود یا خیر؟