فرقه مودی

هند خود را بزرگ‌ترین دمکراسی دنیا می‌داند و حزب حاکم بر این کشور یعنی «بهاراتیا جاناتا» (BJP) که از سال2014 قدرت را در دست دارد، خود را بزرگ‌ترین سازمان سیاسی در جهان معرفی می‌کند. حزب بهاراتیا جاناتا در دسته بندی احزاب سیاسی جزو احزاب تندرو و افراطی دسته بندی می‌شود و از زمان حاکمیت این حزب در هند، «نارندرا مودی»، نخست‌‌‌وزیر، به‌عنوان چهره‌ای به‌شدت راستگرا، نماینده هندوهای افراطی شناخته می‌شود. حزب بهاراتیا جاناتا در سال1980 و زمانی که مودی فقط 30سال داشت تاسیس شد، اما اکنون بیش از نام بهاراتیا جاناتا، این نام نارندرا مودی است که بخش افراطی هند را با خود همراه می‌کند. بلومبرگ با استناد به ‌نظرسنجی که در میانه بهار امسال و پس از فروکش کردن همه‌گیری کرونا منتشر کرد، گزارش داد که در 12ماهی که هند با موج دوم همه‌گیری کرونا مواجه بوده، با وجود تورم و بیکاری، محبوبیت مودی افزایش یافته و به 67درصد رسیده است. سال قبل از آن، محبوبیت مودی 51درصد اعلام شده بود.
با وجود محبوبیت مودی در هند، بسیاری از تحلیلگران سیاست بین‌الملل نگاهی انتقادی به جایگاه او دارند و او را چهره‌ای می‌دانند که بیش از آنکه پایبند به ساختارهای دمکراتیک باشد، تلاش دارد تا از خود نوعی «کیش شخصیتی» ارائه دهد. ترویج کیش شخصیتی به‌ویژه با عملکرد حزب تندرو بهاراتیا جاناتا در هند سازگار است. پیش‌تر بی‌بی‌سی در گزارشی تلویزیونی نشان داده بود که این حزب فعالیت خود را نه فقط در سطح رأی دهندگان، بلکه از نسل کودکان و کودکستان‌ها دنبال می‌کند. پوشش یکدست کودکانی که لباس‌های نارنجی رنگ حزب بهاراتیا جاناتا را بر تن می‌کنند، حکایت از فعالیت شاخه‌های بهاراتیا جاناتا در میان نونهالان هند دارد و البته در عمده این فعالیت‌ها توجهات و گرایش‌ها متوجه رهبر حزب، یعنی نارندرا مودی است.

کیش شخصیتی مودی
به‌طور کلی کیش شخصیت پدیده‌ای است که در آن یک چهره سیاسی یا اجتماعی با استفاده از رسانه‌های گروهی و تبلیغات سیاسی از خود وجهه آرمانی و قهرمانانه ارائه می‌دهد. در مقام یک رهبر سیاسی این شخص، جایگاه و وزن بالایی دارد و وزن او بر ساختارهای رسمی و بروکراتیک سنگینی می‌کند. در تاریخ سیاسی معاصر، رهبرانی همچون هیتلر، استالین و موسولینی توانستند خود را در چارچوب یک کیش شخصیتی تعریف کنند. چهره‌هایی که به سطح کیش شخصیتی می‌رسند، به‌طور عمده ارتباط مستقیمی با گروه‌ها و جناح‌های راستگرا و افراطی دارند. برخی از منابع رسانه‌ای غربی مانند ایندیپندنت، ای‌بی‌سی نیوز و بی‌بی‌سی رهبران سیاسی مانند ولادیمیر پوتین در روسیه، رجب طیب اردوغان در ترکیه و دونالد ترامپ در آمریکا را نیز سیاستمدارانی می‌دانند که در تلاش برای ارائه یک کیش شخصیتی از خود هستند. ادامه مسیر کیش شخصیتی سیاستمداران را در عملکرد مودی در هند نیز می‌توان دنبال کرد. مجلاتی مانند تایمز با ارائه نقل قول‌هایی از حامیان مودی که ویژگی‌های او را «تا سرحد خدا» توصیف می‌کنند، معتقدند که مودی در واقع یک کیش شخصیتی از خود در هند ارائه داده است. روزنامه گاردین هم در گزارشی به نقل از راهول ورما، عضو مرکز تحقیقات سیاست مستقر در دهلی‌نو، به وزن کاریزماتیک و کیش شخصیتی مودی اشاره می‌کند و می‌نویسد: «مودی با محبوبیت بسیار بالای خود، یک چهره کاریزماتیک است. مردم با وجود اینکه از نظر اقتصادی از عملکرد دولت مودی چندان راضی نیستند، اما همچنان به او ایمان دارند.»
فارین پالسی در گزارشی درباره مودی می‌نویسد که جلوه‌های تلاش نخست‌وزیر هند برای داشتن یک کیش شخصیتی را در تبلیغات دولتی و حزبی و همچنین در مدح و تملق‌های مطبوعاتی و یا وقتی که او در کنار کارآفرینان، افراد مشهور و ستارگان ورزشی حضور می‌یابد، می‌توان دید.
حتی ستایش شخصیت مودی در سخنان و مواضع مقامات هندی نیز قابل مشاهده است. فارین پالسی در این ارتباط به نقل قولی از سوبرامانیام جایشانکار، وزیر روابط خارجی هند اشاره می‌کند که در واشنگتن به حاضران در یک مراسم گفته است:  «این که نظرات ما امروز مهم است، به لطف وجود مودی است.»

چرایی رشد کاریزماتیک مودی
گزارش‌های زیادی درباره تقویت جایگاه کاریزماتیک مودی وجود دارد. در این ارتباط «جورج هربرت واکر جونیور»، نویسنده، با ارائه سخنرانی انتقادی درباره مودی در مرکز مک میلان دانشگاه ییل معتقد است که آنچه باعث شده تا مودی به جایگاهی در حد یک سیاستمدار دارای کیش شخصیت برسد، به 6 دلیل است:
اولا، مودی واقعاً خودساخته و همچنین بسیار سختکوش است. این نقل قول مشهور وجود دارد که او در گذشته در یک ایستگاه راه‌آهن چای می‌فروخته است. او امروز هم هیچ روز تعطیلی ندارد و در 24ساعت روز و 7روز هفته مشغول کار است. دوم، مودی یک سخنران ماهر است و برخلاف دیگر سیاستمداران هندی، همواره سخنرانی هایش را به زبان هندی ارائه می‌دهد. سوم آنکه مودی قبل از نخست‌وزیری، بیش از یک دهه وزیر ارشد ایالت بزرگ گجرات بود و تجربه‌های خوبی در سیاست دارد. چهارم، به دلیل وجود چندگونه فرهنگی در جامعه هند، مودی توانسته خود را نجات‌دهنده بزرگ هندوها و هندوئیسم نشان دهد.
پنجم، او ماشین تبلیغاتی گسترده حزب را در اختیار دارد و در فضای مجازی مثل توییتر و فیسبوک به‌صورت شخصی فعال است. ششم، مودی فردی باهوش و زیرک است که حجم زیادی از اطلاعات در مورد انواع موضوعات از جمله اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دارد. او درباره همه‌‌چیز از مزایای انرژی خورشیدی تا خطرات جنگ هسته‌ای و تحولات هوش مصنوعی صحبت می‌کند.

دمکراسی زخم خورده هند
بی تردید اینکه مودی توانسته خود را تا سر حد یک چهره پرنفوذ و کاریزماتیک در هند بالا بکشد،  روی وضعیت این کشور بی‌تأثیر نیست. جورج هربرت درباره تأثیر کیش شخصیتی مودی بر چارچوب سیاسی و اجتماعی هند معتقد است که این وضعیت به تضعیف 5 نهاد حیاتی منجر شده که قرار بود از شخصی‌سازی‌ قدرت و رشد اقتدارگرایی جلوگیری کنند.
به‌گفته هربرت، حزب سیاسی بهاراتیا جاناتا نخستین نهادی است که قربانی جایگاه مودی شده است. از سال2014 که مودی قدرت را در این حزب به‌دست گرفته، دیگر رهبران و اعضای ارشد و هم حزبی او چه از روی ترس یا تحسین، قدرت عرض اندام و مخالفت با او را ندارند. دومین نهاد قربانی جایگاه مودی، کابینه سیاسی امروز هند است که در آن مودی در مورد تصمیمات مهم دولت با وزرای کابینه مشورت نمی‌کند و دولت عمدتاً از دفتر خود نخست‌وزیری اداره می‌شود. از سوی دیگر اعضای دفتر نخست‌وزیری شامل اعضای وفادار به مودی از ایالت زادگاه او در گجرات، هستند. امروز در هند هیچ مشورتی در کابینه وجود ندارد و آنچه مودی می‌گوید، تصویب می‌شود. در داخل پارلمان هند نیز که اکثریت آن در اختیار هم حزبی‌های مودی است، بحث و جدل‌ها بسیار کم است.
مطبوعات سومین نهادی است که هربرت آن را در دوره مودی تضعیف شده ارزیابی کرده و می‌گوید: «در 8 سال نخست‌وزیری، مودی حتی یک کنفرانس مطبوعاتی با رسانه‌های منتقد برگزار نکرده است. او نظرات خود را از طریق یک مونولوگ ماهانه در رادیو دولتی و با مصاحبه‌های گاه و بیگاه با روزنامه‌نگاران همسو و نزدیک به خود ارائه می‌دهد.»
چهارمین نهاد قربانی شده پیش پای مودی، بوروکراسی و ساختار اداری هند است. در هند، کارمندان دولت باید طبق قانون اساسی و کاملاً غیرحزبی استخدام شوند، اما از زمان روی کارآمدن حزب مودی، ملاک گزینش در وزارتخانه‌ها به میزان وفاداری به حزب حاکم تغییر یافته است.
نهاد پنجم نیز که تحت‌تأثیر موقعیت مودی در هند تضعیف شده، قوه قضاییه این کشور است که در سال‌های اخیر نتوانسته به نقش مستقل خود به خوبی عمل کند. آنوج بووانیا، کارشناس حقوقی به فارن پالیسی می‌گوید که دادگاه عالی تسلیم کامل حزب حاکم مودی شده و رسیدگی به پرونده‌های مهم را با توجه به خواست حزب به تأخیر می‌اندازد.

مکث
مودی، نخست‌وزیر محبوب هندوها
نارندرا مودی، متولد 17سپتامبر1950، از سال2014 و پس از پیروزی حزب «بهاراتیا جاناتا» در انتخابات پارلمانی به‌عنوان نخست‌وزیر سوگند یاد کرد. قبل از نخست‌وزیری، او از سال 2001 تا 2014 به‌عنوان وزیر ارشد (رئیس دولت) ایالت گجرات در غرب هند خدمت کرده بود. او در دوران ریاست بر دولت محلی در ایالت گجرات، به‌خاطر رشد سریع اقتصادی منطقه، شهرت زیادی به‌عنوان یک مدیر توانا به دست آورد و توانست خود را چهره‌ای با ایده‌های اقتصادی پیشرو نشان دهد. مودی به‌عنوان نخست‌وزیر بر ترویج فرهنگ هندو به‌شدت تأکید دارد و اقدامات او ازجمله ممنوعیت فروش گاو برای کشتار در میان هندوها بسیار جذاب بوده است. همچنین اقدامات مودی در دوران همه‌گیری کرونا و تشویق به تولید واکسن داخلی، اعتبار قابل توجهی به شرکت‌های دارویی هند بخشید.