احوالپرسی از فعالان اقتصادی

 کسب‌وکارها از چند جهت با محدودیت‌هایی مواجه شده‌اند که میزان فروش کالا و خدمات آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. طبق نظرسنجی‌های انجام شده از فعالان اقتصاد در مهرماه، میزان فروش بنگاه‌های اقتصاد با تشدید کاهش قدرت خرید تقاضا، به کمترین میزان در 14ماه اخیر رسیده؛ آن‌هم در شرایطی که تداوم ناآرامی‌ها در کشور نیز به محدودیت فروش آنها دامن زده و این فرایند با قطعی اینترنت به‌خصوص برای بخش خدمات تشدید شده است. به‌گزارش همشهری، شاخص مدیران خرید (PMI) یک شاخص پیش نگر اقتصادی است که در ایران با عنوان شامخ در مرکز پژوهش‌های اتاق ایران محاسبه و منتشر می‌شود. مبنای این شاخص، نظرسنجی ماهانه از بنگاه‌های اقتصادی منتخب است و به‌صورت عددی بین یک تا 100و مرز میانی 50واحد به انتشار می‌رسد. در این شاخص رقم 50مرز میان رکود و انقباض با رونق و انبساط است و در مهرماه این شاخص به نقطه مرزی، یعنی رقم 50.19واحد رسیده است.

حال‌وروز مجموعه اقتصاد
براساس گزارش دوره سی‌وهفتم طرح شاخص مدیران خرید کل اقتصاد، این شاخص در مقایسه با ماه قبل 1.89واحد کاهش پیدا کرده و میزان فعالیت‌های اقتصادی در کشور کاهش پیدا کرده است. در این ماه به‌جز 2 مؤلفه میزان سفارشات جدید مشتریان و موجودی مواداولیه یا لوازم خریداری‌شده برای تولید، سایر مؤلفه‌های اصلی شامخ بیشتر از ۵۰ بوده‌اند؛ اما تبعات فشار در همین 2 مؤلفه اصلی به‌قدری برای بنگاه‌های اقتصادی شدید بوده که کل شاخص مدیران خرید را کاهش داده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد: در مهرماه، شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار (51.60) با شیب کمتری در مقایسه با شهریورماه افزایش داشته و افزایش میزان فعالیت‌ها بیشتر در بخش صنعت، خدمات و کشاورزی بوده و بخش ساختمان، بازهم رکود شدید فعالیت‌ها را تجربه کرده است. از نگاهی دیگر، در مهرماه، شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در مهرماه (46.82) در مقایسه با شهریورماه با کاهش شدیدی روبه‌رو بوده است. این شاخص در هر 3 بخش کاهش داشته اما بیشترین کاهش در بخش ساختمان ثبت شده است. همچنین شاخص موجودی مواداولیه و لوازم خریداری‌شده در مهرماه (46.28) بازهم با کاهش روبه‌رو شده و هرچند این شیب کاهش نسبت به شهریورماه اندکی کمتر بوده اما بنا به‌گفته فعالان اقتصادی، کمبود شدید نقدینگی و نوسانات نرخ ارز دلیل عمده کاهش موجودی مواد اولیه است.

کاهش قیمت فروش صنعت و ساختمان
در گزارش مدیران خرید اقتصاد مهرماه 1401، شاخص قیمت خرید مواداولیه (71.80) به بالاترین مقدار 3ماهه خود رسیده و همزمان شاخص قیمت فروش محصولات (57.45) نیز به پیروی از رشد هزینه تولید، به بیشترین میزان 3ماهه اخیر رسیده است. البته بررسی این شاخص به تفکیک بخش‌های اقتصادی نشان می‌دهد:  افزایش این شاخص ناشی از رشد قیمت فروش در بخش خدمات و کشاورزی بوده و در بخش صنعت و به‌ویژه ساختمان با کاهش شدید روبه‌رو بوده است. به‌عبارت‌دیگر، آمارها نشان می‌دهد باوجود افزایش هزینه تولید از محل قیمت خرید مواداولیه، بخش‌های صنعت و ساختمان برای جذب تقاضای کم‌توان شده، قیمت فروش خود را کمتر از هزینه‌ها افزایش می‌دهند و چه‌بسا زیان می‌کنند تا کالایشان را بفروشند. در آن‌سوی ماجرا، شرایط صادرات هم در مهرماه مساعد نبوده و شاخص میزان صادرات کالا یا خدمات در این ماه (47.05) با شدت کمتری نسبت به شهریور کاهش پیدا کرده است. نکته کلیدی در شامخ اقتصاد در مهرماه این است که باوجود همه تحولات، شاخص میزان فروش کالاها یا خدمات در این ماه به کمترین مقدار 14ماه گذشته (42.56) رسیده است. این شاخص در هر 3 بخش اقتصادی با کاهش روبه‌رو بوده و در بخش ساختمان بیشترین نرخ کاهش را به ثبت رسانده است.

چشم امید کسب‌وکارها به آبان
به‌طورکلی آنگونه که از نظرسنجی فعالان اقتصادی به‌نظر می‌رسد، شرکت‌ها در مهرماه با کاهش شدید تقاضا و فروش روبه‌رو بوده‌اند و علاوه بر کاهش قدرت خرید مشتریان اتفاقات اخیر کشور هم در این روند کاهشی تأثیرگذار بوده است؛ به‌ویژه که در بخش خدمات شرکت‌ها با مشکل اینترنت نیز مواجه هستند. همچنین بسیاری از کسب‌وکارها اعلام کرده‌اند که به‌دلیل کمبود شدید نقدینگی و عدم‌ثبات نرخ ارز برای تأمین مواداولیه یا لوازم موردنیاز خود با مشکل روبه‌رو هستند. باوجوداین، بررسی شاخص انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت اقتصادی در آبان‌ماه (59.58) در مقایسه با شهریورماه افزایش قابل‌توجهی داشته است؛ هرچند باوجود انتظارات خوش‌بینانه به بهبود فعالیت‌ها در بخش صنعت و خدمات و کشاورزی، فعالان اقتصادی در بخش ساختمان انتظار کاهش شدید فعالیت‌ها را در آبان ماه دارند.

2 مشکل بزرگ بخش صنعت
براساس داده‌های به‌دست آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید این بخش در مهرماه به 51.66واحد رسیده که گرچه اندکی بالاتر از مرز 50واحدی قرار دارد اما نشان‌دهنده کاهش شیب رشد فعالیت‌های صنعتی کشور نسبت به شهریورماه است. در مهرماه، بخش صنعت بیش از هر چیز، کاهش میزان سفارشات جدید مشتریان و کاهش موجودی مواداولیه را تجربه کرده است. در این شرایط، رشد شاخص تولید محصولات بخش صنعت (54.86) نسبت به شهریورماه، فقط منجر به افزایش موجودی انبار شده؛ چراکه به عقیده فعالان اقتصادی علاوه بر کمبود نقدینگی و کاهش قدرت خرید، اتفاقات اخیر کشور نیز در کاهش تقاضا بسیار مؤثر بوده است. در این میان، بنگاه‌های اقتصادی به‌واسطه کمبود نقدینگی و عدم‌ثبات قیمت ارز، در تأمین مواداولیه با مشکل روبه‌رو هستند و شاخص موجودی مواداولیه آنها همچنان کاهشی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد شاخص میزان صادرات کالای بخش صنعت در مهرماه برای چهارمین ماه پیاپی کاهش داشته و شاخص میزان استخدام نیز به کمترین میزان 6ماهه رسیده، شاخص قیمت خرید مواداولیه و شاخص موجودی محصول در انبار تا بیشترین میزان 3ماهه اخیر رشد کرده است. در این شرایط، گرچه شاخص قیمت محصولات برای سومین ماه پیاپی کاهشی بوده؛ اما بازهم شاخص میزان فروش محصولات با شدت بیشتری کاهش پیدا کرده است. طبق گزارش شامخ، شاخص انتظارات تولید بخش صنعت در ماه آینده (60.39) به کمترین مقدار 4ماهه رسیده؛ اما همچنان نشان‌دهنده خوش‌بینی فعالان صنعتی برای آبان ماه است.