سینمای کودک، زیست طبیعی ندارد

شهاب مهدوی- روزنامه‌نگار

سینمایی‌ که تولیداتش کمتر از انگشتان یک دست شده و جشنواره‌ای که از رونق افتاده؛ این روزگار سینمای کودک و جشنواره‌اش است. سینمای کودک سال‌هاست با تنفس مصنوعی به حیاتش ادامه می‌دهد. داستان معمولاً اینگونه است که بنیاد فارابی به‌عنوان متولی جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان، برای خالی نبودن ویترینش در فستیوال، تعدادی فیلم کودک تولید می‌کند، فیلم‌ها به جشنواره می‌آیند و پس از آن هم معمولا در گیشه شکست می‌خورند یا اصلا به نمایش عمومی درنمی‌آیند. چرخه‌ای که نتیجه‌اش زیست غیرطبیعی سینمای کودک است. فارابی امسال تصمیم گرفت این روند را متوقف سازد و به هر قیمتی جشنواره برگزار نکند و در عوض با فیلمسازان و کارشناسان برای آسیب‌شناسی سینمای کودک و نوجوان وارد گفت‌وگو شود. در تداوم این نشست‌ها، نشست هم‌اندیشی دبیر سی‌وپنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان با دبیران ادوار گذشته این رویداد با حضور علیرضا رضاداد، مهدی مسعودشاهی، سیداحمد میرعلایی، مسعود احمدیان و مجید شاه‌حسینی برگزار شد.
در ابتدای این دیدار سیدمهدی جوادی،مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی گفت: استنباط من این است که همه ما در فارابی حکم دونده‌های دوی امدادی را داریم که از تجربیات گذشته باید استفاده کنیم تا مسیر پیش‌رو را با موفقیت طی و افق جدیدی را خلق کنیم. بنابراین، این جلسه فرصت مغتنمی است تا تأکید کنیم که اگر نهال بارور جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان 35ساله شده، ادوار گذشته خود را مرهون زحمات این دوستان بوده است.
دبیر سی‌و‌پنجمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان یادآور شد: اگر بخواهیم بدون تعارف درباره شرایط سینمای کودک و نوجوان امروز صحبت کنیم، باید بگوییم سینمای کودک و نوجوان به دلایل مختلف حال و روز خوبی ندارد و تولیدات آن کفاف نیاز مخاطب را نمی‌دهد. او با اشاره به اینکه جشنواره در بسیاری از دوره‌ها توانسته به مسیر ساخت و رونق سینمای کودک و نوجوان کمک کند، افزود: واقعیت موجود این است که امروز سینمای کودک و نوجوان ما به‌شدت نحیف و لاغر شده، از این‌رو نسبت به سایر گونه‌های دیگر، نیازمند تغییر ساختار در بخش‌های فیلمنامه، تولید، ساختار، مضمون و البته محتواست. جوادی افزود: در مدت اخیر با بسیاری از فعالان و سینماگران پیشکسوت کودک و نوجوان نشست‌هایی برگزار کردیم که عده‌ای معتقد بودند جشنواره باید به‌صورت دوسالانه برگزار شود تا فرصت تولید برای این سینما به‌وجود بیاید، اما از طرف دیگر عده‌ای معتقد بودند که چراغ جشنواره نباید خاموش شود و این رویداد مهم باید به‌صورت سالانه به فعالیت خود ادامه دهد که حقیقتاً استدلال طرفداران برگزاری جشنواره به‌صورت سالانه متقن و دقیق بود.
مدیرعامل فارابی با اشاره به جمع‌بندی ستاد برگزاری جشنواره براساس جلسات متعدد کارگروه ارزیابی جشنواره کودک و نوجوان و جلسات هم‌اندیشی برای برگزاری این رویداد به‌صورت سالانه تأکید کرد: با وجود تصمیم اتخاذشده برای برگزاری سالانه جشنواره فیلم کودک و نوجوان، امسال شرایط به‌گونه‌ای نبود که بتوانیم در موعد مقرر جشنواره را در بخش رقابتی برگزار کنیم، ما در فارابی اصالت را به تولید داده‌ایم و معتقدیم با ساخت هر فیلم نازلی سینمای کودک و نوجوان دچار رونق نخواهد شد و بارها عنوان کرده‌ایم برای آرشیو، فیلم نخواهیم ساخت. جوادی در پایان این دیدار را فرصتی برای تقدیر و پاسداشت زحمات دبیران ادوار گذشته و انتقال تجربه از آنها دانست.

سینمای کودک حیات طبیعی ندارد
علیرضا رضاداد نیز با استقبال از برگزاری این نشست که منجر به انتقال تجربه می‌شود، گفت: بیشترین تجربه‌های برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای سینمایی در بدنه بنیاد سینمایی فارابی قرار دارد، چراکه با تغییر مدیران عامل فارابی، تغییرات زیادی در این بدنه پرتجربه ایجاد نشده و اعتقاد من این است که حمیت سازمانی در فارابی نسبت به سایر نهادها بسیار بیشتر است. رضاداد همچنین گفت: به اعتقاد من تا اطلاع ثانوی نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که سینمای کودک و نوجوان حیات طبیعی داشته باشد، چراکه هم‌اکنون غیر از سینمای کمدی، هیچ‌گونه دیگری در سینمای ما حیات طبیعی ندارد، بنابراین فارابی باید با استفاده از ظرفیت خود، فیلم کودک و نوجوان را سرپا نگه دارد تا به مرور زمان شاهد برقراری یک حیات طبیعی در گونه مهم سینمای کودک و نوجوان باشیم.

افتخارات جهانی سینمای ایران مرهون سینمای کودک و نوجوان است
در ادامه این نشست مهدی مسعودشاهی با بیان تجربیات طولانی مدیریت فرهنگی خود و چگونگی تأسیس معاونت سینمایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل نهادهای سینمایی نظیر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و انجمن سینمای جوانان ایران گفت: یکی از مهم‌ترین سرفصل‌هایی که به اعتقاد من باید در فارابی به آن توجه کنید، خانواده سینماست، به همین‌خاطر یک‌بار باید به‌صورت کامل این آسیب‌شناسی صورت گیرد که چرا سینمای کودک و نوجوان امروز دچار ضعف شده است، سینمایی که بسیاری از افتخارات بین‌المللی ما مرهون سینماگران آن است.
لزوم برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان در تمامی استان‌ها
 سیداحمد میرعلایی، مدیرعامل پیشین فارابی نیز با ارائه گزارشی از نحوه برگزاری چند دوره جشنواره فیلم کودک و نوجوان و تعاملات استانی گفت: بسیاری از مردم و هنرمندان، جشنواره کودک و نوجوان را به اسم جشنواره اصفهان می‌شناسند، جشنواره‌ای که اتفاقاً برگزاری آن در نصف جهان، تصمیم درستی است، اما مسئولان باید توجه داشته باشند که حمایتشان از برگزاری جشنواره در این شهر تبدیل به دخالت نشود.

اهمیت بین‌المللی بودن
در بخش پایانی این نشست مجید شاه‌حسینی مدیرعامل پیشین فارابی و دبیر دوره بیست‌ودوم جشنواره کودک نیز با اشاره به شرایط اجتماعی امروز گفت: می‌توان با ایجاد یک هم‌افزایی بین همه نهادهای فرهنگی، روح مثبتی در کالبد جشنواره فیلم کودک و نوجوان دمید. شاه‌حسینی همچنین با تأکید بر اهمیت بخش بین‌الملل جشنواره کودک و نوجوان گفت: حتماً از تجربیات مثبت سالیان گذشته و حضور داوران کودک و نوجوان استفاده شود و در دوره سی‌و‌پنجم این حضور پررنگ‌تر باشد، چرا که کودکان و نوجوانان با زبان سینما می‌توانند با هم گفت‌وگو کنند. البته با گنجاندن بخشی برای مرور آثار بزرگان سینمای کودک و نوجوان، مانند آلبر لاموریس که همه او را با مستند «باد صبا» می‌شناسند و کارگردانی طراز اول در حوزه سینمای کودک و نوجوان بود، بر غنای بخش بین‌الملل اضافه می‌شود.