پزشکان ناراضی ‌و مردم بلاتکلیف

 17سال پیش بود که وزارت بهداشت و درمان تصمیم گرفت با اجرای برنامه پزشک خانواده تحولی عظیم در حوزه سلامت زندگی مردم ایجاد کند‌تا هم در کاهش هزینه‌های درمان مردم و نظام سلامت نقش خوبی بازی کند و هم به اجرای سطح‌بندی خدمات و پیشگیری از تقاضاهای القایی و... کمک کند. حالا اما با گذشت 17سال از آغاز اجرای این طرح، پزشک خانواده نتوانسته به اهداف مورد نظر برسد.
در تمام کشورهای توسعه‌یافته برای هر محله یک پزشک خانواده تعیین شده و تنها در موارد ضروری به بیمارستان ارجاع داده می‌شوند؛ اگر محدوده فعالیت پزشکان خانواده مشخص و تعداد پزشکان شرکت‌کننده در طرح بیشتر باشد و در موارد ضروری، بیمار به بیمارستان ارجاع داده شود، پزشکان نیز بیکار نخواهند ماند. این در حالی است که با ارجاع مستقیم بیمار به‌وسیله پزشک روستا به بیمارستان، تعداد مراجعات به پزشکان دیگر منطقه کاسته می‌شود و این پزشکان مجبور به مهاجرت می‌شوند. در حقیقت مهم‌ترین هدف طرح پزشک خانواده، اجرای طرح ارجاع است. همچنین تعرفه پایین و ناهماهنگ ویزیت موجب اشتغال برخی در کارهای غیرپزشکی می‌شود.
طرحی که قرار بود ابتدا در روستاها اجرایی شود ظرف کمتر از 2سال پایش به شهرها باز شد و سال91 بود که قرار شد برنامه پزشک خانواده در شهرها گسترش یابد. بنابراین نسخه01 پزشک خانواده در3‌  استان پایلوت اجرا شد ولی نتایجش به مذاق مجریان خوش نیامد.
هر چند این نارضایتی هم باعث نشد تا مسئولان امر از موضع خود عقب‌نشینی کنند. آنها بلافاصله نسخه 02 پزشک خانواده را که برای شهرهای بالای 20هزار نفر بود اجرایی کردند اما این کار هم نتوانست به طرح پزشک خانواده کمکی کند تا ابتر نماند.
 حالا در یکی، 2سال اخیر دوباره موضوع احیای این طرح به‌عنوان یکی از اولویت‌های وزارت بهداشت و درمان طرح می‌شود.

اجرای جدی طرح پزشک خانواده ضروریست
علی نیکزاد، نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی هم با تأکید بر اجرای جدی و کامل طرح پزشک خانواده معتقد است، این طرح برای حل بسیاری از مشکلات بهداشتی و درمانی کشور یک ضرورت است: «تا زمانی که موضوع پزشک خانواده به‌طور واقعی و جدی در کشور اجرا نشود، بسیاری از مشکلات بهداشتی و درمانی حل نخواهد شد.»

بلاتکلیفی مردم
خیلی‌ها معتقدند طرح پزشک خانواده در کشور با شکست مواجهه شده و باید مسئولان امر با پذیرش این مهم مردم را از سردرگمی خارج کنند. عدم‌پذیرش بیماران در مراکز اعلام شده مبنی بر استقرار پزشک خانواده ازجمله نارضایتی‌های مردمی از این طرح است.‌به‌گفته معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت هم‌اکنون حدود 7هزار پزشک خانواده روستایی و 4300پزشک خانواده شاغل در نظام ارجاع شهری فعالیت دارند که در سایه فعالیت آنها خدمات بهداشتی و درمانی به 20میلیون نفر جمعیت روستایی و 6میلیون جمعیت شهری ارائه می‌شود.

امنیت شغلی نداریم
گذشته از بلاتکلیفی مردم در برابر طرح پزشک خانواده پزشکان فعال در این طرح هم درخصوص حقوق و مزایای دریافتی‌شان گلایه‌هایی دارند.
یکی از پزشکان خانواده می‌گوید ما متأسفانه هیچ امنیت شغلی نداریم و فعالیت‌هایمان مبتنی‌بر قرار دادهای چندماهه دنبال می‌شود. این پزشک اضافه می‌کند: «بسیاری از پزشکان خانواده به‌صورت قرارداد کار می‎کنند درحالی‌که باید امنیت شغلی آنها تامین شود و به‌صورت ثابت به‌کارگیری شوند. از مدیران متخصص، کارآمد، بدون سوگیری‌های سیاسی و فامیلی در سطوح معاونت بهداشت، آموزشی، درمان و.... وزارت و ادارات کل استفاده شود؛ مخصوصا در مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت به‌عنوان کلیدی‌ترین اداره کل برای اجرای صحیح برنامه پزشک خانواده. سرانه هر نفر بیمه شده ابتدای هر سال باید تعیین شود و شورای‌عالی بیمه سلامت مبلغ آن را تصویب کند نه اینکه بعد از بروز هر بحرانی تازه به فکر پزشک خانواده بیفتیم.»
او تأکید می‌کند: ارتباط میان سامانه‌های سطح یک وزارت بهداشت و سازمان بیمه سلامت اهمیت دارد. این سامانه باید به سازمان‌های نظارتی متصل باشد تا اگر خطایی صورت گرفت به راحتی قابل پیگیری باشد. یکپارچه‌سازی‌ برنامه پزشک خانواده در کشور نیز مهم است چرا که اجرای متنوع برنامه پزشک خانواده در استان‌های مختلف کشور ازجمله فارس و مازندران مشکلات فراوان و نارضایتی به‌وجود آورده است؛ آسیب‌شناسی برنامه پزشک خانواده باید به‌طور صحیح و با استفاده از متخصصان فن این رشته و پزشکان خانواده شاغل در برنامه صورت بگیرد و این برنامه به‌صورت یکپارچه و یکسان در سراسر کشور پیاده‌سازی شود.

منابع محدود، امکان افزایش تعرفه را نمی‌دهد
حالا این گلایه‌ها به گوش معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت رسیده است و او چنین واکنشی نشان داده است: «با وجود تورم رسمی ۴۲ تا ۴۵درصد، رشد حقوق کارکنان دولت ۱۰درصد بوده است و در همین زمینه ترمیم حقوق در دستورکار قرار گرفت و بر این اساس ما هم گله پزشکان محترم را کاملا قبول داریم، اما چه کنیم که منابع‌مان محدود است و این شرایط اجازه بیش از ۳۰درصد افزایش تعرفه خدمات را به ما نمی‌دهد.» مهدی رضایی مدعی است: «در واقع رقمی را پذیرفتیم که بتوانیم متناسب با آن پرداخت هم انجام دهیم و خوشبختانه تا این لحظه از سال بدون حتی یک روز تأخیر به تعهدات خود عمل کرده‌ایم.»

 برنامه واقعی برای پزشک خانواده می‌خواهیم
بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت هم که از مدافعان طرح پزشک خانواده است معتقد است که باید برنامه‌ای واقعی و نه خیالی برای اجرای پزشک‌ خانواده تهیه شود؛ طرحی که سابقه و پیشینه خوب اجرایی در کشوری‌های مختلف دارد و کشور ما هم جزو آن دسته از کشورهایی است که راهی جز اجرای برنامه پزشک خانواده ندارد. چرا که اجرای این طرح هم به لحاظ اقتصاد سلامت و عدالت در دسترسی به ارائه خدمات پزشک خانواده سرآمد است و هم در پی اجرای آن می‌توان زمینه منطقی شدن تجویز دارو و درمان‌ها را شاهد باشیم.
کمال حیدری معاون بهداشت وزارت بهداشت هم با اشاره به کارنامه موفق کشورهای اروپایی می‌گوید: کشور ما راهی جز اجرای برنامه پزشک خانواده ندارد. او در تحلیل مشکلات پیش‌روی طرح پزشک خانواده می‌گوید: «یکی از نقاط ضعف اساسی طرح پزشک خانواده سیستم نظام ارجاع است و مشکل دیگری که سرراه این طرح قرار دارد مشکلات مالی و منابع است. موضوع نارضایتی از تعرفه‌ها هم از این بخش نشأت می‌گیرد. امسال در استان فارس و مازندران حدود ۳۰درصد سرانه پرداخت نسبت به سال قبل افزایش یافت اما مطالبات بیش از این بوده و این در حالی است که رشد منابع ما نسبت به سال قبل کمتر از ۱۰درصد بوده است و ما امکان اینکه رشد تعرفه بیشتری برای پزشکان در نظر بگیریم را نداشتیم.»
حیدری همچنین افزود: «تاکنون در کشور چند الگو از پزشک خانواده را اجرایی کرده‌ایم؛ از پزشک خانواده روستایی گرفته تا پزشک خانواده شهری. الگوی سوم هم قرار است برای تعمیم پزشک‌خانواده در سایر استان‌ها در مناطق شهری باشد و بیش از ۵۵میلیون نفر جمعیت قرار است وارد این طرح شوند. البته قرار است این طرح به شکل تدریجی و منوط به تامین منابع با تولیت وزارت بهداشت به اجرا برسد و سازمان‌های بیمه‌گر هم قرار است به‌عنوان تامین‌کننده منابع مالی حضور داشته باشند.»