تجارت پرسود دندان به قیمت جان مردم

فاطمه عسگری‌نیا- روزنامه‌نگار

حتما شما هم در سایه بمباران تبلیغاتی لبخندهای زیبا برای یک‌بار هم که شده به این موضوع فکر کرده‌اید و با ایستادن در مقابل آیینه و یک لبخند تصنعی وضعیت دندان‌های خود را سنجیده‌اید. البته در 2 سال گذشته که کرونا بالاجبار همه ما را میهمان فضاهای مجازی برای برقراری ارتباط با دیگران کرد همین لایوها و سلفی‌ها خیلی‌ها را به فکر کشیدن دستی به سر وروی دندان‌هایشان انداخت. از همان موقع بود که تبلیغات گسترده اصلاح طرح لبخند بازار کار زیبایی دندان را حسابی رونق بخشید و روزبه‌روز به تعداد دندانسازهای زیرزمینی هم افزوده شد. حرفه‌ای که گرچه تحصیل کردگان دانشگاهی‌اش باید حسابی برای قبولی درکنکور و تحصیل در دانشگاه زحمت کشیده و درس بخوانند اما فعالان بازار غیرقانونی آن با گذراندن یک دوره نهایتا یک ماهه آن هم با پولهای گزاف و رقم‌های بزرگ خیلی راحت فعالیت‌های زیرزمینی خود را به پشتوانه تبلیغات در شبکه‌های مجازی شروع می‌کنند و تفاوت قیمت‌هایشان با فعالان قانونی این عرصه باعث شده تا نیازمندان به دریافت این خدمات را به سمت خود جذب کنند. برای اطلاع از چند و چون کار این دندانسازهای زیرزمینی و اطلاع از نحوه فعالیت هایشان سری به اپلیکیشن بازار زدیم. جایی که کافیست کلمه دندانساز را سرچ کنید تا لیست بلند بالایی از این افراد را نشانتان دهد. قیمت خدماتی که ارائه می‌کنند انقدر وسوسه انگیز است که اگر تجربه دندان درد داشته باشید بدتان نمی‌آید با کشیدن دندان‌های پوسیده و دارای مشکل، ایمپلنت‌های ارزان این مراکز را جایگزینشان کنید. به سراغ یکی از این دندانسازها در خیابان امام خمینی حوالی خیابان جیحون می‌رویم. به سختی آدرس را پیدا می‌کنیم. ساختمانی قدیمی در میان چند تعمیرگاه خودرو، اما از تابلو و نشانی که مشخص کند درست آمده‌ایم یا نه خبری نیست. اطرافیان هم خبری از فعالیت هیچ دندانسازی در آن حوالی ندارند. دوباره با شماره تلفن اعتباری که داریم تماس می‌گیریم. پسرجوان می‌گوید لطفا از کسی ادرس نپرسید چند لحظه منتظر بمانید خودم پایین می‌آیم. انقدر با ترس و دلهره صحبت می‌کند انگار قرار است کار خلاف قانونی انجام دهیم. بعد از چند دقیقه پسرجوان در را باز می‌کند. حدودا 19ساله با شلواری که پر از زاپ‌های ریز و درشت است و موهایی شبیه بوکسورها. خط و خش‌های روی ساعد دستش مانند تابلوی نقاشی توی چشم می‌زند. باز خواهش می‌کند بی‌سرو صدا به طبقه دوم ساختمان برویم. وارد واحد که می‌شویم یک میز کوچک پذیرش درست درکنار در ورودی قرار گرفته کمی جلوتر یونیت دندانپزشکی یاسی رنگی قرار دارد و در انتهای واحد درست زیر پنجره‌هایی که رو به خیابان است آلبوم دست دندان‌ها گذاشته شده است. فضای ساده و بی‌رنگ و لعاب. از داخل آشپزخانه ساختمان جوان دیگری به ما اضافه می‌شود سن و سالش بیشتر از 20سال نیست. روپوش سفیدی به تن دارد و با لبخند به استقبالمان می‌آید. درباره قیمت دست دندان و لمینت گپ کوتاهی باهم می‌زنیم از سابقه کاری و خدمات با کیفیتش برایمان می‌گوید برای اثبات حرفهایش دفتری پر و پیمان از نام ونشانی مشتریانش نشان می‌دهد و می‌گوید تمام کارهای دندانپزشکان را ما انجام می‌دهیم اما آنها به نام خودشان تمام می‌کنند. علت نداشتن تابلوی دندانسازی را هم فرار از مالیات عنوان می‌کند و می‌گوید قیمت‌های ما نصف دندانسازان دارای تابلوست برای خدمات بهتر و ارزانتر به مراجعه‌کنندگان نمی‌شود با این هزینه‌ها مالیات را هم پرداخت کنیم.

برگزارکننده دوره‌های دندانسازی و کاشت ناخن یکی است
فرید هاشمی نژاد، سرپرست علمی جامعه دندانسازان و مربی دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید آموزش‌های غیررسمی که در حوزه دندانسازی برگزار می‌شود باعث افزایش قارچ گونه این مراکز در تهران شده است. به‌طوریکه در مناطق مرکزی شهر حوالی خیابان انقلاب بیش از 500دندانساز فعالیت دارند. علتش هم تمرکز صنوف فروشنده متریال و مواداولیه دندانسازی در این محدوده از شهر است.
دوره‌های آموزشی که مؤسسه‌های غیرتخصصی برای علاقه‌مندان به فعالیت در این بخش برگزار می‌کنند خیلی هم ارزان نیست. دوره‌هایی که با دریافت مبالغ هنگفت 50 تا 100میلیون تومانی برای 4جلسه در یک ماه برگزار می‌شوند و به افراد اجازه می‌دهد که به جای یک دندانساز حرفه‌ای
فارغ التحصیل از دانشگاه که باید 4سال سخت تحصیل کند و برای هر شاخه از این علم یکسال درس بخواند به راحتی در جامعه به‌صورت غیرقانونی بدون پروانه کار و مجوزی فعالیت داشته باشند.
هاشمی نژاد می‌گوید متأسفانه ما شاهد برگزاری این دوره‌های آموزشی مختصر توسط مجموعه‌هایی هستیم که دوره‌های ناخن کاری و آرایشگری و... را هم برگزار می‌کنند و همین برای اثبات غیرعلمی بودن این آموزش‌ها آن هم در دانشگاه‌های بزرگ و صاحب‌نام کافیست ؛کسانی که با استفاده از نام دانشگاه به راحتی داوطبین شرکت در این دوره‌ها را فریب می‌دهند: «برگزاری دوره‌های آموزشی در محیط‌های دانشگاهی شگرد این افراد برای علمی جلوه دادن این آموزش‌ها و دریافت مبالغ هنگفت از شرکت‌کننده‌هاست.»
دندانسازهایی که حالا در گوشه و کنار تهران خیلی راحت به جذب مشتری و ارائه خدمات غیراستاندارد می‌پردازند از شرق تهران که حالا به‌عنوان یکی و پایگاه‌های اصلی این افراد شناخته می‌شود تا غرب تهران و از شمال تا جنوبی‌ترین نقطه پایتخت. دندانسازهایی که تنها راه ارتباطی با آنها یک شماره تماس اعتباری است و به محض وقوع کوچکترین مسئله و مشکل برای مشتریان ظرف چشم به هم زدنی کاسه کوزه خود را جمع کرده و در محل نامشخص دیگری شروع به فعالیت می‌کنند.

امنیت شغلی بالای دندانسازهای زیر زمینی
سرپرست علمی جامعه دندانسازان معتقد است متأسفانه چون زمان بروز آسیب‌های دهان ودندان بعد از دریافت خدمات غیراستاندارد طولانی است این افراد از امنیت شغلی بالاتری برخوردارند: «آسیب‌های خدماتی مانند بوتاکس و تزریق ژل ممکن است در فاصله زمانی نهایتاً یکماهه خود را نشان دهد و فرد به‌طور مشخص می‌داند این آسیب حاصل چیست اما در مورد دندان اینگونه نیست. اولا زمان طولانی‌تری آسیب‌ها خود را نشان می‌دهند، ثانیا این آسیب‌ها گاه در دیگر قسمت‌های بدن تأثیر خود را نشان می‌دهند؛ از مشکلات گوارشی گرفته تا عفونت های داخلی و فرد هرگز نمی‌داند سرمنشا این مشکلات خدمات غیراستاندارد دندانسازی است که دریافت کرده به‌خاطر همین موضوع دندانسازان زیرزمینی و غیرحرفه‌ای با آسودگی خیال به فعالیت غیرقانونی خود ادامه می‌دهند؛ درحالی‌که اگر افراد از لابراتوارهای قانونی و علمی برای دریافت خدمات استفاده کنند بعد از شرح وضعیت جسمی خدماتی که ارائه می‌شود براساس شاخص زیست سازگار خواهد بود و از بروز حساسیت در آنها جلوگیری می‌شود.وزارت بهداشت هم شرط برخورد با این مراکز را اعلام شکایت از سوی مردم عنوان کرده؛ شکایتی که هیچ وقت صورت نمی‌گیرد!»

آگاهی مردم نسبت به لابراتوار پروتز دندان و رشته پروتزهای دندانی پایین است
محمد اعظم مسعودی‌زاده، رئیس هیأت مدیره جامعه دندانسازان ایران می‌گوید:از آنجا که دهان دروازه ورودی بدن است خدماتی که در این بخش به مردم ارائه می‌شود باید مطابق اصول علمی و استانداردهای موجود باشد شاید به‌خاطر این حساسیت است که دهان و دندان تنها بخش بدن است که 13تخصص را در علم پزشکی درگیر خود کرده است.
به‌گفته او از آنجا که بازار هدف دندانسازان و دندانپزشکان همه انسان‌ها به‌خاطر داشتن دهان و دندان هستند و تمامی سنین 2 تا 93ساله مراجعه‌کنندگان به این گروه را تشکیل می‌دهند این بازار یقینا در بخش‌هایی مورد سوءاستفاده افرادی هم قرار می‌گیرد چرا که توجه به زیبایی بخش لاینفک وجودی آدم است و همه افراد دوست دارند از لبخند زیبا و چهره مقبول در جامعه برخوردار باشند. از آنجا که مردم با وجود آشنایی با دندانپزشکان شناخت کمی از لابراتوارهای دندانپزشکی دارند و تبلیغاتی درباره پشت جبهه خط مقدم دندانپزشکی که همان لابراتوارها یا به‌عبارت ساده‌تر دندانسازهاست نشده است این شناخت اندک مردم باعث شده تا سوءاستفاده‌های زیادی از این رشته شود.
رئیس هیأت مدیره جامعه دندانسازان ایران رشد فعالیت دندانسازان زیرزمینی را ریشه در مسائل مختلف ازجمله اقتصادی و می‌داند و معتقد است وقتی اقتصادی کوچک می‌شود بازیگران اقتصادی از بین نمی‌روند بلکه به فعالیت‌های زیرزمینی روی می‌آورند: «عوامل دیگری که در رشد زیرزمینی فعالیت‌های دندانسازی مؤثرند کاهش توان خرید خدمات استاندارد دندانسازی توسط مردم است، ازسوی دیگر ما سیستم بیمه‌ای قوی برای خدمات دندانسازی و دندانپزشکی نداریم و در کنار همه این عوامل مشکلات فرهنگی و آموزشی مؤثر است. متأسفانه در معرفی رشته کارشناسی پروتز به جامعه خوب عمل نکردیم اطلاعات مردم در مورد تدریس این رشته به‌صورت آکادمیک در دانشگاه کم است و ذهنیت مردم از دندانساز همان دندانسازان تجربی قدیم است که معمولا ساخت دست دندان را بر عهده داشتند. البته دندانسازان تجربی قدیمی جزو استادان ما هستند اما متأسفانه برخی دندانسازهای زیرزمینی که به‌صورت غیرقانونی مشغول کارند حتی اعتبار کار دندانسازان تجربی را هم زیر سؤال برده‌اند.»

وزارت بهداشت چه سهمی در نظارت دارد؟
وزارت بهداشت تنها متولی نظارت بر عملکرد دندانسازها، صدور مجوز برای فعالیت این گروه و پیگیری شکایات مردمی است.درواقع اگر شکایتی از سوی مردم علیه این دندانسازهای غیرمجاز صورت نگیرد وزارت بهداشت هم کاری انجام نمی‌دهد.
در حوزه آموزش رشته پروتز هم متأسفانه هم سرمایه‌گذاری‌ها اندک است هم ظرفیت‌های موجود کشور بسیار کمتر از نیاز فعلی و آتی کشور است موضوعی که ضرورت نیاز به سرمایه‌گذاری و ارتقای سیستم آموزش دانشگاهی این رشته را می‌طلبد و قطعا سرمایه‌گذاری در آن موجب ارتقای ظرفیت دانشگاه‌ها خواهد شد. رشته پروتز دندان سال‌ها تنها در مقطع کاردانی دانشجو جذب می‌کرد و حالا چند سالی است که این مقطع به کارشناسی ارتقا یافته و امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر برای فارغ التحصیلان این رشته وجود ندارد لذا مربیانی که در این رشته مشغول به کارند هرگز فرصت فعالیت در جایگاه استاد را پیدا نمی‌کنند و همین مسئله باعث کاهش کیفیت آموزش و بی‌رغبتی دانشجویان علاقه‌مندان به تحصیل در این رشته شده است.
سرپرست علمی جامعه دندانسازان و مدرس دانشگاه دندانپزشکی تهران می‌گوید: نتیجه این روند کاهش خروجی دانشگاه‌های ما و کمبود نیروهای متخصص آکادمیک در برابر نیروهای غیرتخصصی و زیرزمینی در شرایطی است که جمعیت کشور رو به پیری است و تقاضا برای دریافت خدمات دندانسازی بسیار بالاست و جای خالی نیروهای تخصصی و تحصیل‌کرده خیلی راحت با دندانسازان زیرزمینی پر می‌شود.
کاهش خروجی رشته پروتز دندان در دانشگاه‌های کشور از یک طرف و جذب فارغ‌التحصیلان اندک این رشته در کشورهای دیگر با شرایط وسوسه‌انگیز از سوی دیگر مرثیه غم انگیز در این حوزه است. رئیس جامعه دندانسازان ایران می‌گوید: «وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی به جای نظارت بر لابراتوارهای دندانسازی غیرمجاز دائما با سنگ اندازی‌های ریز و درشت مقابل فعالان حرفه‌ای و قانونی این بخش موجب دلزدگی این افراد شده است. از مشکلات صدور پروانه گرفته تا دریافت مالیات و عوارض و... مسائلی که قیمت تمام‌شده خدمات در مراکز علمی و قانونی را بالا برده و باعث می‌شود تا در برابر رقبای زیرزمینی ناتوان شویم. به‌خاطر همین خیلی از تحصیل کردگان این رشته هم یا به جمع فعالان زیرزمینی می‌پیوندند و از تمدید پروانه و به‌روزرسانی علمی خود خودداری می‌کنند یا تن به مهاجرت می‌دهند.»

تشکل‌های مردمی را جدی نمی‌گیرند
محمد اعظم مسعودی‌زاده نادیده گرفتن تشکل‌های مردم نهاد از سوی وزارت بهداشت را عامل دیگر بروز این مشکلات می‌داند و می‌گوید: «تمام کشورهای دنیا این مشکل را با کمک تشکل‌های مردم نهادی مانند جامعه دندانساران ایران رفع کرده‌اند در واقع دولت هم نظارت بر مراکز غیرقانونی را بر عهده آنها سپرده  و هم اختیاراتی مانند صدور پروانه و.... را به آنها واگذار کرده به‌خاطر همین بخش خصوصی برای نفع خودش هم‌که شده با نظارت دقیق اجازه فعالیت مراکز غیرقانونی و به خطر انداختن سلامت مردم را به کسی نمی‌دهد؛ این در حالیست که ما در کشور اختیار هیچ کاری را نداریم نه صدور پروانه و نظارت بر مراکز غیرقانونی را. به‌خاطر همین هر روز مثل قارچ از گوشه و کنار شهرهای بزرگ و کوچک دندانسازهای غیرقانونی رشد می‌کنند و از قضا مشتریان زیادی هم دارند.» نگرانی‌های این استادان دانشگاه به حق است چرا که طبق نتایج مطالعات اتاق بازرگانی ایران که برای واردات ایمپلنت انجام شده است ایرانی‌ها سالی 30میلیون دندان را از دست می‌دهند و از آنجا که باید برای بازسازی این دندان‌ها هزینه‌های گزافی را در مطب‌های دندانپزشکی پرداخت کنند دست به دامن لابراتوارهای زیرزمینی و غیرقانونی می‌شوند و با دریافت خدمات غیراستاندارد سلامتی خود را به خطر می‌اندازند.به‌گفته رئیس انجمن دندانسازان ایران شرکت‌های تجاری در حوزه تجهیزات پروتز سرمایه‌گذاری عجیب و غریبی کرده و مارکتینگ بزرگی شکل داده‌اند که مافیاهای زیادی در آن فعالیت دارند. چرا که تجارت پر سودی است. محمد اعظم مسعودی‌زاده ادامه می‌دهد: به جرأت می‌توان گفت تنها حدود 10 درصد تجهیزات دندانسازی مورد نیاز کشور به‌صورت قانونی وارد کشور می‌شود و 90درصد مابقی به‌صورت غیرقانونی و قاچاق!

کرونا به این بازار پرسود دامن زد
توجه به زیبایی لبخند و دندان‌ها در 2، 3 سال اخیر که کرونا سایه سنگینش را بر کشور انداخت بیشتر شد. رئیس انجمن دندانسازان ایران می‌گوید: طی2سال اخیر 50درصد مشتریان زیبایی دندان ما بیشتر شده است. این در حالی است که بخش عمده‌ای از نیازمندان به دریافت خدمات دندان برای بهره‌مندی از خدمات ارزانتر راهی مراکز غیرمجاز و زیر زمینی می‌شوند. به‌گفته او موضوع زیبایی تأثیر زیادی در سلامت روان و ذهن و اعتماد به نفسشان دارد به‌خصوص از وقتی که رسانه‌های ما ازجمله رسانه ملی با پخش برنامه‌های لبخند محوری مانند خندوانه و افزایش حضور افراد در رسانه‌های مجازی اجتماعی و لایوهای اینستاگرام، مروج نیاز کاذب به زیبایی لبخند می‌شوند. زیبایی دندان‌ها 30درصد از مجموع زیبایی چهره یک فرد را به‌خود اختصاص می‌دهد و مردم حاضرند برای تامین این زیبایی بدون علم و آگاهی نزد دندانسازهای غیرمجاز رفته و ریسک آن را به جان بخرند.

نکته‌ها
5برابر لابراتوارهای قانونی، لابراتوارهای زیرزمینی داریم
رئیس انجمن دندانسازان ایران تعداد لابراتوارهای دندانسازی قانونی کشور را حدود 2هزار لابراتوار برمی‌شمارد و می‌گوید 5برابر این تعداد ما لابراتوارهای غیرقانونی  و زیرزمینی داریم. 10‌هزار دندانسازی و مجموعه‌هایی که در سایه عدم‌آگاهی مردم از آسیب های وارده به دهان و دندان به‌خاطر دریافت خدمات غیراستاندارد به فعالان این حوزه جرأت کاذب داده و همین جرأت کاذب باعث شده درحالی‌که دندانپزشک و لابراتوارهای تخصصی جرأت دست کردن در دهان افراد را بدون علم و دانش کافی ندارند آنها به راحتی نسبت به قالب‌گیری در دهان مراجعان خود اقدام ‌‌کنند.

چند پیشنهاد
رئیس انجمن دندانسازان و سرپرست علمی جامعه دندانسازان که هر دو از استادان علمی دانشگاه تهران هستند از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی می‌خواهند برای جلوگیری از فعالیت غیرقانونی دندانسازان زیر زمینی کنترل فعالیت این مراکز را به انجمن دندانسازان ایران سپرده و با اعتماد به سازمان‌های
مردم نهاد حافظ سلامت مردم باشند. آنها می‌گویند: این حق قانونی مردم است همانطور که دندانپزشک خود را می‌شناسند لابراتوار دندانسازی خود را هم شناخته و با علم و آگاهی از موادی که قرار است در دهانشان قرار بگیرد نسبت به انجام این کار اقدام کنند. در این صورت دندانپزشکان هم دیگر نمی‌توانند برای کسب سود بیشتر با دندانسازهای زیرزمینی که قیمت تمام‌شده کمتری دارند فعالیت کنند.
به اعتقاد این 2کارشناس بهره‌گیری از تجربیات کشورهای دیگر، واگذاری امور اجرایی و مدیریتی به انجمن‌های دندانسازی، سرمایه‌گذاری و ارتقای سیستم آموزش رشته پروتز در دانشگاه‌ها و نظارت بر توزیع متریال‌ها و تجهیزات تخصصی زیرنظر فعالان مجاز و... می‌تواند به بهبود وضعیت فعالان مجاز دندانسازی در کشور کمک کرده و از تعداد فعالان زیرزمینی و غیرمجاز بکاهد.