سینما
سینمای اصیل در روسیه، هنری در تقابل با سنت‌های هالیوودی است
از روسیه بدون اسکار
در روسیه، سینما هنری ریشه‌دار است. کارگردانان بزرگی همچون سرگئی آیزنشتاین، الکساندر دواژنکو، گریگوری کوزینتسف، لف کولشف و... به غنای سنت سینمایی این کشور کمک وافری کرده‌اند. تلقی منحصربه‌فرد کارگردانان بزرگ روسی از سینما و امکانات بیانی آن به خلق تعدادی از شاهکارهای جاودان تاریخ سینما منجر شده است. وجه ممیزه سینمای کلاسیک روسیه در تقابل آن با شگردهای فیلم‌های استودیویی هالیوودی تعریف می‌شد. کارگردانان روسی نمی‌خواستند فیلم‌هایی شبیه به سینمای داستانگوی هالیوود بسازند و به همین دلیل سعی می‌کردند برای بیان مفاهیم موردنظرشان شگردهای بدیعی را بیافرینند. اگر فیلم‌های هالیوودی با به‌کارگیری تکنیک‌هایی مثل تدوین تداومی، خط فرضی یا نما/ نمای عکس در تلاش هستند تماشاگران را دچار تعلیق ارادی ناباوری کنند و آنها را مغروق داستان فیلم سازند، در مقابل شاهکارهای کلاسیک روسی بر آن هستند تا نه‌تنها تماشاگر را دچار انفعال نکنند، بلکه از نیروی سینما برای تهییج انقلابی آنها کمک بگیرند. کارگردانان سینمای کلاسیک روسیه حتی در شیوه‌های معمول روایت سینمایی نیز تغییراتی ایجاد کرده‌اند. برای نمونه، آیزنشتاین ـ به جای تأکید بر قهرمانی واحد که روال مرسوم سینمای داستانگو و قهرمان‌پرور هالیوود است ـ توده مردم را به‌عنوان قهرمان در فیلم‌هایش به تصویر می‌کشید. در سال‌های بعد نیز، سینمای روسیه با کارگردانانی همچون سرگئی باندارچوک، آندری تارکوفسکی، لاریسا شِپیتکو، آندری کونچالوفسکی، نیکیتا میخالکوف، الکساندر سوکوروف، آندری زویاگینتسف و... چه در تصویر کردن عینیات ملموس و چه کاوش در ذهنیات انتزاعی نه‌تنها موفق شد در عرصه‌های بین‌المللی موفقیت‌های گسترده‌ای به‌دست آورد، بلکه حتی برخی از این کارگردانان در سرتاسر جهان پیروانی جدی و ثابت‌قدم پیدا کردند. البته برخی فیلم‌های کارگردانان روس مثل تارکوفسکی یا سوکوروف یا زویاگینتسف در دسته فیلم‌های هنری جای می‌گیرند و به‌رغم بزرگی و عظمت انکارنشدنی‌شان باب‌طبع مخاطب عادی سینما نیستند.
پیشنهاد برگزاری اسکار اوراسیایی
سینمای روسیه تاکنون 4بار موفق به دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان شده است، اما سینمای روسیه اعلام کرده امسال فیلمی را برای شرکت در اسکار ۲۰۲۳ به آکادمی ارسال نخواهد کرد. مطابق گزارش ایسنا، آکادمی فیلم روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد؛ امسال هیچ فیلمی را برای شرکت در شاخه بهترین فیلم بین‌المللی در اسکار ۲۰۲۳ که در آمریکا برگزار می‌شود، ارسال نخواهد کرد؛ تصمیمی که با واکنش پاول چوخرای، رئیس کمیته اسکار سینمای روسیه، همراه شده و او عنوان کرده این تصمیم دولت روسیه بدون هماهنگی با او گرفته شده و ضمن محکوم کردن این اقدام، استعفای خود را اعلام کرده است. تصمیم دولت روسیه برای بایکوت جوایز اسکار ۲۰۲۳ در حالی به‌صورت رسمی اعلام شده که پیش از این چندین جشنواره بین‌المللی مانند جشنواره فیلم کن از حضور هیأت‌های روسی یا هر فرد مرتبط با دولت روسیه ممانعت کرده بود؛ اگرچه فیلمسازان مستقل روس اجازه حضور در کن را داشتند. نیکیتا میخالکوف، فیلمساز مطرح روسی و یکی از طرفداران رئیس‌جمهور ولادیمیر پوتین، ضمن ارائه پیشنهاد برگزاری اسکار اوراسیایی (ویژه آسیا و اروپا) به خبرگزاری تاس (TASS) گفته که حضور روسیه در جایزه اسکار غیرضروری بوده است و به‌نظر او انتخاب فیلم به نمایندگی از روسیه برای شرکت در جوایز اسکار در کشوری که درواقع در مقطع کنونی موجودیت روسیه را انکار می‌کند، به‌طور کلی معنا نمی‌دهد. اما فیلم‌های روسی برنده جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان کدامند؟
این فیلم‌ها عبارتند از:
«جنگ و صلح» (برنده اسکار ۱۹۶۸)
همانطور که از نامش پیداست، فیلم «جنگ و صلح» اقتباسی از رمان معروف اثر «لئو تولستوی» نویسنده شهیر روس است. این فیلم که شباهت‌های زیادی به این اثر ادبیات کلاسیک جهان دارد، زندگی تعداد انگشت‌شماری از خانواده‌های اشرافی روسی را در بحبوحه تهاجم وحشیانه ناپلئون به کشورشان نشان می‌دهد. «جنگ و صلح» با حمایت قابل‌توجهی از طرف اتحاد جماهیر شوروی همراه بود که با وجود سرکوب اغلب هنرها، 10هزار سرباز و صدها اسب را به‌عنوان سیاهی‌لشکر در اختیار این فیلم قرار داد و با این تعداد حیوان و انسان، جای تعجب نیست که «جنگ و صلح» گران‌ترین فیلم ساخته شده در اتحاد جماهیر شوروی بود که بین ۶۰ تا ۷۰ میلیون دلار هزینه داشته است. این فیلم به کارگردانی سرگئی باندارچوک در سال‌های ۱۹۶۶ و ۱۹۶۷ در قالب 4بخش اکران شد و مجموع مدت زمان این فیلم 4 بخشی ۴۳۱ دقیقه است.
«درسو اوزالا» (برنده اسکار ۱۹۷۶)
«درسو اوزالا: شکارچی» را آکی‌را کوروساوا، فیلمساز مشهور ژاپنی به‌عنوان محصول مشترک شوروی و ژاپن در سال ۱۹۷۶ ساخت. این فیلم که فیلمنامه‌اش توسط «یوری ناگیبین» روسی نوشته شده و تقریباً تماماً در فضای باز در خاور دور روسیه فیلمبرداری شده، براساس خاطرات سال ۱۹۲۳ ولادیمیر آرسنیف، کاشف روسی اوایل قرن بیستم است. این فیلم به زندگی یک جنگل‌نشین می‌پردازد که سبک زندگی باستانی او به آرامی توسط تمدن نابود می‌شود. داستان فیلم همچنین بر رشد احترام و دوستی عمیق بین 2مرد با پیشینه‌های عمیقا متفاوت و همچنین با دشواری کنار آمدن با پیری و از دست دادن نشاط تمرکز دارد. «درسو اوزالا» با فروش بیش از ۲۱ میلیون بلیت به موفقیت چشمگیری در میان مخاطبان سینما در اروپا و اتحاد جماهیر شوروی دست یافت.
«مسکو اشک‌ها را باور ندارد» (برنده اسکار ۱۹۸۰)
«مسکو اشک‌ها را باور ندارد» به کارگردانی میلادیمیر منشوف در سال ۱۹۸۰ اکران شد، یک درام رمانتیک زیرنظر کمپانی «Mosfilm»، بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین استودیوی فیلم در روسیه که هنوز در حال فعالیت است. این فیلم به زندگی 3زن جوان در مسکو طی 2دهه می‌پردازد. این فیلم حتی امروز نیز به‌عنوان یکی از آثار کلاسیک روسیه درنظر گرفته می‌شود. در سال ۲۰۲۱، یک نظرسنجی توسط مرکز تحقیقات افکار عمومی روسیه نشان داد که «مسکو اشک‌ها را باور ندارد» محبوب‌ترین فیلم شوروی در میان مخاطبان روسی است.
«آفتاب‌سوخته» (برنده اسکار ۱۹۹۴)
نیکیتا میخالکوف، کارگردان روسی و حامی پوتین که اخیرا اسکار را بی‌معنا خوانده نیز در سال ۱۹۹۴ با فیلم «آفتاب‌سوخته» آخرین برنده روسی جایزه اسکار بهترین فیلم بین‌المللی است. این فیلم که جایزه بزرگ جشنواره فیلم کن۱۹۹۴ را نیز از آن خود کرد، داستان یک افسر ارتش سرخ و خانواده‌اش را در جریان پاکسازی بزرگ اواخر دهه ۱۹۳۰ در اتحاد جماهیر شوروی استالینی به تصویر می‌کشد.
در این فیلم که براساس رویدادهای واقعی ساخته شده، حدود ۱.۲میلیون نفر توسط جوزف استالین، رهبر شوروی کشته شدند؛ زیرا او تلاش می‌کرد تا قدرت خود را تحکیم و تمام نفوذ رقبای سیاسی در حزب کمونیست را حذف کند. داستان فیلم «آفتاب سوخته» که یک روز از سال ۱۹۳۶ را روایت می‌کند، با شخصیتی شروع می‌شود که به‌خودکشی فکر می‌کند و با تبعید فردی به اردوگاه کار اجباری به پایان می‌رسد.
