سفر به معادن کشور از قلب پایتخت

زینب زینال‌زاده، روزنامه‌نگار

خیابان سمیه (حدفاصل خیابان مفتح تا خیابان حافظ) به‌دلیل وجود نهادهایی چون وزارت صنعت، معدن و تجارت، خانه معدن، دانشگاه صنعتی امیرکبیر و برخی از شرکت‌های بزرگ معدنی به گذر معدن تبدیل می‌شود؛ موضوعی که اواخر سال99 مطرح و مقرر شد این کار از طریق تفاهم شهرداری تهران با خانه معدن انجام شود و استادان و نخبگان دانشگاه معماری و هنر پارس هم عهده‌دار طراحی گذر معدن شدند. بنا بر دلایلی عملیاتی‌شدن این طرح به تعویق افتاد و اکنون شهرداری تهران اجرای آن را در دستور کار قرار داده است. آنطور که پروفسور محمود گلابچی، چهره ماندگار ایران در معماری و مهندسی راه و ساختمان که مشاور طرح گذر معدن است عنوان کرده پس از 8ماه تلاش طرح‌های اولیه تهیه و برای تصویب به کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر ارائه شده است.
به‌گزارش همشهری، سفر به عمق زمین همواره از علاقه‌مندی‌های انسان بوده و هست، اما امکان این سفر برای همگان فراهم نیست و ازاین‌رو شهرداری تهران تصمیم دارد با ایجاد گذر معدن زمینه سفر همگان به دل معادن ایران و آشنایی با انواع فرآورده‌ها و مشتقات معدنی را فراهم کند. این گذر در 5 بخش (فاز) اجرایی می‌شود و آنطور که مشاور طرح عنوان کرده در هر یک از بخش‌ها شهروندان می‌توانند با دنیای متفاوتی از انواع معادن آشنا شوند. به‌گفته محمود گلابچی خیابان سمیه از خیابان مفتح تا حافظ به 5بخش (خیابان مفتح تا موسوی، خیابان موسوی تا ایرانشهر، خیابان ایرانشهر تا قرنی، خیابان قرنی تا استاد نجات‌اللهی و خیابان استاد نجات اللهی تا حافظ) تقسیم شده و برای هریک از بخش‌ها موضوع خاصی مانند  معدن و گذر هنر، معدن و گذر اکتشاف، معدن و گذر دانشگاه و... پیش‌بینی‌شده است.

گذر معدن؛ مسیری برای گردشگری
آشنایی شهروندان با توانمندی سرزمینی در حوزه معدن و صنایع معدنی مهم‌ترین هدف ایجاد این گذر است. گلابچی در تشریح بیشتر طرح گفت که طراحی‌ها به‌گونه‌ای انجام شده‌ تا مردم در هر بخش علاوه بر آشنایی با انواع معادن و کسب اطلاعات بیشتر از تولیدات و مشتقات آنها، با اسکن کیو‌آرکد بتوانند عکس‌هایی از داخل معادن و معدنکاران را ببینند و حتی شاهد فعالیت خط تولید آهن، فولاد و مس باشند. آنطور که او عنوان کرده است: «این گذر، ظرفیت تبدیل‌شدن به مسیر گردشگری را دارد و به همین دلیل با استفاده از شیوه و ابزارهای نوین تلاش کردیم فضاسازی به‌گونه‌ای انجام شود تا برای همه مخاطبان اعم از دانش‌آموزان، دانشجویان، خانواده‌ها، گردشگران و حتی کودکان جذاب، پرنشاط و درعین‌حال آموزنده باشد.»

استفاده از تولیدات معدنی در گذر
برای ملموس‌تر شدن این گذر، طراحان به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده‌اند تا در بخش‌های مختلف از المان‌ها، نمادها، تولیدات و تصاویر معادن استفاده شود. استفاده از سنگ‌های معدنی در سنگفرش گذر، نورپردازی خاص و ویژه به‌نوعی که شب‌ها هم گذر پویا باشد، نصب تصاویر معادن و معادن کار روی تابلوی اعلاناتی طراحی شده، استفاده از پایه چراغ‌های روشنایی برای نصب کیو‌آرکد، اجرای دیوارنگاره‌های برجسته و... تنها بخشی از اقدامات پیش‌بینی‌شده هستند. 
گلابچی در ادامه عنوان کرد: «قرار است در بخش‌هایی از این گذر، مجسمه‌ای از معدنکاران نصب شود. همچنین تعدادی از ماشین‌آلات قدیمی معادن در حاشیه گذر و در معرض دید عموم قرار گیرد. تهیه نمونه‌ای از ماشین‌آلات سنگین معادن مانند دامپ تراکت و دریل واگن و... در ابعاد کوچک و قرار دادن آنها مقابل دفتر شرکت هپکو هم اقدام دیگری است که در دستور کار قرار داده‌ایم.» به‌گفته مشاور طرح گذر معدن، در خیابان سمیه چندین ساختمان متروکه وجود دارد که با تملک آنها از طریق شهرداری تهران، خانه معدن می‌تواند آنها را به گالری و موزه معدن تبدیل کند. همچنین با بازسازی یکی از املاک می‌توان آنها را در اختیار شرکت‌های استارت‌آپی فعال در حوزه معدن قرار داد.گلابچی عنوان کرد که هیچ تغییری در ترکیب عبور و مرور خیابان سمیه ایجاد نمی‌شود.

پایان سال، طرح اجرایی می‌شود
بیش از 10استاد و نخبه معماری و هنر دانشگاه پارس برای طراحی اولیه گذر معدن تلاش کرده‌اند و برای ارائه یک کار بی‌عیب‌ونقص نمونه‌های خارجی که در کشورهایی چون آلمان، فرانسه، کانادا و ژاپن وجود داشته را بررسی و مطالعه کرده‌اند.
 به‌گفته گلابچی اکنون طرح اولیه برای تأیید و تصویب در اختیار کمیسیون فرهنگی و اجتماعی قرار گرفته است و به‌محض تصویب و ابلاغ، تیم طراحان آمادگی دارند تا نقشه‌های تفصیلی و اجرایی را تهیه و ارائه دهند. آنطور که مشاور طرح عنوان کرده است: «این کار قطعاً تا پایان سال به طول می‌انجامد و با تأمین منابع مالی از سوی خانه معدن همزمان تیم اجرا می‌تواند عملیات اجرایی را در یک بخش شروع کند.»

مکث
گذری با ماهیت فرهنگی، هنری و اجتماعی
نرگس معدنی‌پور، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورا: بررسی ابعاد مختلف طرح و گزارشی که از سوی طراحان ارائه شده نشان می‌دهد که به پیوست و ماهیت فرهنگی، هنری و اجتماعی طرح توجه شده است. درواقع ویژگی طرح این است که علاوه بر شاخص‌های صنعتی، روح حاکم بر طرح فرهنگی، هنری و اجتماعی است. اجرای این طرح توسط بخش خصوصی (خانه معدن) و در راستای عمل به مسئولیت اجتماعی انجام می‌شود، اما نباید نقش تسهیلگری و نظارت شهرداری را در این امر  نادیده گرفت. نکته مهمی که در اجرای گذرها نباید فراموش کرد، توجه به هویت منطقه، گروه‌های مختلف هدف، کسبه و ساکنان و ذینفعان محور طرح و رضایتمندی آنها، بافت تاریخی منطقه، تاریخ و ادبیات ایران در پروژه، پیشینه و تاریخچه محور و... است؛ چراکه در نهایت مردم از این گذرها استفاده می‌کنند؛ بنابراین ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی آن اهمیت دارد.