نخبگان را به ایران برمی‌گردانیم

اواخر دهه70، با توجه به تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی که در کشور به‌وجود آمد، جهاد دانشگاهی اقدام به تأسیس مجموعه‌ای از سازمان‌ها و مراکز فرهنگی کرد؛ از جمله خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) و سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور. سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی نیز در همان زمان تشکیل و در یک فاصله زمانی یک‌ماهه (15شهریور تا 15مهر) فرایند تصویب آن انجام شد. حالا نزدیک به ربع قرن از تشکیل این سازمان می‌گذرد و طی این سال‌ها رشد کیفی و کمی آن، تحول فرهنگی قابل توجهی را در حوزه دانشجویی رقم زده است، اما مهم‌ترین خبری که این روزها از دل این سازمان و جهاد دانشگاهی به‌گوش می‌رسد، برنامه‌ریزی برای ارائه تسهیلات و حمایت از مجموعه‌های نخبگانی کشور با هدف مهاجرت معکوس است که به‌زودی اجرایی خواهد شد. رضا فریدزاده، سرپرست سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی در این‌باره و اقداماتی که طی این سال‌ها از سوی این سازمان صورت گرفته توضیحاتی به همشهری داده است.

42شعبه فعال سازمان دانشجویی در کشور 
فریدزاده درباره اینکه آیا سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی با عمر 25ساله، توانسته به سیاست‌ها و هدفگذاری‌های اولیه‌اش دست پیدا کند، می‌گوید: «در این‌باره 2مسئله مطرح است: رشد و توسعه کمی و توسعه کیفی فعالیت‌ها. در حوزه کمی اکنون در نقطه‌ای قرار داریم که در تمام استان‌ها شعبه‌های این سازمان ایجاد شده‌ است. این، رشد بسیار خوبی است که از زمان تأسیس سازمان با یک شعبه در تهران، اکنون 42شعبه در سراسر کشور و در تمام دانشگاه‌ها با دریافت مجوزهای لازم از جهاد دانشگاهی ایجاد شده است. تمام این شعب فعال هستند و در زیرمجموعه آنها 122کانون دانشجویی هم فعالیت می‌کند.» 

هدف؛ انجام کارهای بر زمین ‌مانده در حوزه فرهنگی 
سرپرست سازمان دانشجویان درباره فعالیت‌های کیفی این نهاد هم می‌گوید: «جهاد دانشگاهی همیشه یک نهاد نوآور بوده و سیاست تسری فرهنگ نوآوری از اولویت‌های‌ این نهاد است. سازمان دانشجویان هم این رویکرد را دارد و تقریبا در همه حوزه‌های فعالیت، نگاه نوآورانه و نهادینه‌کردن آن در سطح دانشگاه‌های کشور وجود داشته است؛ به‌عنوان مثال، در سال1390 «مرکز مناظره‌های دانشجویی» راه‌اندازی شد و نخستین برنامه در حوزه آزاداندیشی در سطح دانشگاه‌ها رقم خورد. اکنون 10دوره از برگزاری این مناظره‌ها می‌گذرد و هر سال صدها گروه 4نفره دانشجویی در این رویداد فرهنگی شرکت‌ دارند. در قالب مرکز گردشگری علمی - فرهنگی هم 17 دوره «طرح ملی ایران مرز پرگهر» با هدف برگزاری اردوهای دانشجویی به مقصد پروژه‌های علمی - تحقیقاتی و با هدف تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی برگزار شده است.» 
فریدزاده با تأکید بر اینکه تمامی این فعالیت‌های فرهنگی با هدف تقویت روحیه خودباوری و هویت‌بخشی به جوان‌ها و دانشجویان در حال تحصیل است، ادامه می‌دهد: «در حقیقت، طی این سال‌ها، یکی از اهداف اصلی سازمان انجام کارهای مهم و بر زمین‌ مانده در حوزه فرهنگی به‌عنوان مطالبه جدی نظام و رهبری بوده که سایر نهادهای فرهنگی به آنها نپرداخته بودند. سازمان دانشجویان، «فرزند زمان خود» است؛ به این معنا که با توجه به تغییر و تحولات سریع فرهنگی و اجتماعی، این سازمان با پیشینه قابل‌قبول در اجرای برنامه‌های نوآورانه در گذشته، به‌روزرسانی در طرح‌های آینده را بر مبنای همین ایده‌های نوآورانه فرهنگی پیگیری می‌کند. این مسئول، شعار امسال را هم دنباله‌رو همین سیاست‌ها و حمایت از گروه‌های نخبگان عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «شعار جهاد دانشگاهی برای امسال «زیست‌بوم نوآوری نخبگان ایرانی» تعریف شده و بر این ‌اساس، سازمان دانشجویان هم با شعار «سازمان دانشجویان، درگاه ورود دانشجویان به این زیست‌بوم نوآوری»، برنامه‌های خود را در سال تحصیلی جدید اجرایی خواهد کرد. یعنی هر دانشجویی در هر نقطه از کشور بخواهد وارد زیست‌بوم نوآوری نخبگان ایرانی شود، درگاه ورودی آن سازمان دانشجویان است.» 

 ظرفیت‌های بومی شبکه دانشجویان سازمان
ایران در فهرست کشورهایی است که به لحاظ محیط‌زیستی با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند. در بحث گردشگری هم نقاط ضعف زیادی دیده می‌شود. فریدزاده درباره اینکه آیا سازمان دانشجویان توانسته با استفاده از ظرفیت اعضایش در‌این‌باره اقدامات اثربخشی انجام داده باشد، بیان می‌کند:‌ «فعالیت مرکز گردشگری علمی - فرهنگی سازمان دانشجویان از سال81 آغاز شده و تاکنون بیش از 104هزار نفر دانشجو در کشور در قالب اردوهای مختلف در این فعالیت‌ها شرکت داشته‌اند. در قالب «طرح ملی ایران مرز پرگهر» هم تاکنون 2932اردو برگزار شده است. همچنین، طرحی هم برای دانشجویان غیرایرانی که در حال تحصیل در کشور هستند با عنوان «ایران جهانی و جهان ایرانی» انجام شده است. این دانشجویان از دستاوردهای انقلاب اسلامی بازدید کرده و هرکدام از آنها سفیری برای معرفی جمهوری اسلامی در کشورهای خودشان خواهند بود.»  فریدزاده درباره فعالیت‌های مرکز  محیط‌زیستی این سازمان هم بیان می‌کند: «فعالیت‌های این مرکز از سال89 آغاز شده و اکنون نزدیک به 420گروه و کانون دانشجویی در کشور زیرمجموعه این مرکز در حال فعالیت هستند. 4گردهمایی دانشجویی کشوری هم طی سال‌های 89، 90، 95 و 97 برگزار شده است؛ یعنی شبکه دانشجویان حامی محیط‌زیست و منابع طبیعی در سازمان دانشجویان به شکل عملی راه‌اندازی شده و اینها برنامه‌های مختلفی را در سراسر کشور در قالب نشست‌های علمی - تخصصی و یا کارهای عملیاتی ازجمله پاکسازی سواحل دریا یا درختکاری و... انجام می‌دهند.»
به‌گفته این مسئول، یکی از مهم‌ترین نقاط مثبت در میان این دانشجویان، بومی‌بودن آنها و طرح‌هایی است که براساس نیاز یک منطقه یا استان، برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود: «مشکلات محیط‌زیستی در کشور زیاد است، اما استان‌ها موارد مختلفی را تجربه می‌کنند، این افراد با توجه به مسائلی که در استان خودشان وجود دارد، فعالیت‌های محیط‌زیستی را براساس همین نیازها انجام می‌دهند. دراین‌باره، ارائه طرح برای حل مشکل، یا پیگیری رفع آن از سوی مسئولان هم صورت می‌گیرد و برای انجام هماهنگی‌های کلی، گردهمایی کشوری برگزار می‌شود.» 

اقدامی برای مهاجرت معکوس نخبگان
یکی از مشکلاتی که اکنون مطرح است، روند صعودی مهاجرت نخبگان است. بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی یا مهاجرت کرده‌اند و یا در حال مهاجرت هستند. سرپرست سازمان دانشجویان در پاسخ به این سؤال که سازمان دانشجویان چه طرح‌هایی برای توقف شیب صعودی این مهاجرت‌ها در دست دارد، می‌گوید: «وضعیت، هم‌اکنون به‌گونه‌ای است که اکنون از مهاجرت‌های تک‌نفره به مهاجرت تیم‌های نخبگانی رسیده‌ایم. آمار خروج گروه‌ها و تیم‌های دانش‌بنیان صعودی است و رئیس جهاد دانشگاهی هم در مصاحبه اخیر نسبت به این مسئله نگرانی‌هایی را مطرح کرد. شعار امسال جهاد دانشگاهی هم بر این اساس و راهکاری است برای اینکه فضا برای مجموعه‌های نخبگانی کشور فراهم شود و آنها نیازی به انتقال ایده‌هایشان به خارج از کشور نداشته باشند.» به ‌گفته فریدزاده در این رویکرد، فضا برای فعالیت‌ها و ارائه فناوری‌ها و نوآوری‎ها فراهم خواهد شد تا جامعه ایرانی از نوآوری‌های این دانشجویان بهره‌مند شود: «تمام تلاش‌ها برای این اساس برنامه‌ریزی شده که به‌زودی شاهد مهاجرت معکوس باشیم. در شعار امسال سازمان دانشجویان ایران، مسئله «درگاه بودن این سازمان برای ورود دانشجویان به زیست‌بوم نوآوری نخبگان ایرانی» مطرح است و بر این اساس تسهیلات و امکاناتی در کنار فعالیت‌های فرهنگی - دانشجویی به‌صورت ویژه برای نخبگان دانشجویی درنظر گرفته خواهد شد تا بتوانند وارد مجموعه جهاد دانشگاهی شوند. با این ظرفیت آنها می‌توانند از امکانات جهاد دانشگاهی برای ارائه ایده‌ها و پروژه‌های خود در حوزه‌های مختلف پژوهشی و آموزشی بهره ببرند. در این‌باره حمایت‌های مادی و معنوی از مجموعه نخبگان ایرانی کشور از سوی جهاد دانشگاهی برنامه‌ریزی شده و انجام خواهد شد. تمامی دانشگاهیان، دانشجویان و نخبگان کشور هم می‌توانند از طریق کانال‎های ارتباط سازمان، ارتباط خود را با این سازمان که تشکیلاتی دانشجویی است ایجاد و تقویت کنند.»