پدیده دلالی گردشگری سلامت در کردستان

راحله عبدالحسینی - روزنامه‌نگار

طبق آمار وزارت بهداشت و درمان سالانه یک‌میلیون گردشگر درمانی به کشور وارد می‌شوند. 80درصد این گردشگران از کشور‌های عراق و افغانستان هستند. از سوی دیگر آمار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز نشان می‌دهد که تعداد گردشگران عراقی در سال 98قبل از شیوع کرونا به بیش از 3میلیون گردشگر رسید. 
بیشتر گردشگران از مرز باشماق در کردستان به قصد زیارت، تفریح و درمان وارد کشور می‌شوند. ارزان بودن خدمات پزشکی در ایران نسبت به کشورهای همسایه باعث شده تا ایران، انتخاب اول عراقی‌ها برای استفاده از خدمات درمانی و سلامت باشد؛ گردشگری سلامت یا توریسم‌درمانی نه‌تنها می‌تواند برای کشور با ارزآوری همراه باشد، بلکه راهی برای اشتغال‌زایی و رونق گردشگری برای مردم کردستان نیز هست؛ موضوعی که در کردستان‌ به‌دست دلالان سلامت می‌چرخد.افرادی که بدون داشتن تخصص کافی چه در زمینه مسائل پزشکی و چه گردشگری، اقدام به جذب مسافرانی می کنند که صرفا برای گردشگری نیامده اند و هدف آنها انجام امور پزشکی و سلامت است. 
اشتراکات فرهنگی مردم کردستان با مسافران عراقی، می‌تواند پلی برای رونق گردشگری در این استان‌کم‌برخوردار‌ باشد اما نه در امور تخصصی گردشگری سلامت. در این گزارش چالش‌های این پدیده را بررسی کردیم.

مرز باشماق؛ منزل اول گردشگران سلامت 
بیشتر مسافران عراقی برای مداوای بیماری خود، راهی کشور ما می‌شوند. هر چند آنها می‌توانند خدمات درمانی موردنظر خود را از کشورهای دیگر مثل ترکیه، امارات، قطر و عمان نیز دریافت کنند، اما ارزان و تخصصی بودن خدمات سلامت در ایران، باعث شده تا ایران را انتخاب کنند.
به‌گفته رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی روزانه حدود 800تا هزار نفر از گردشگران عراقی از مرزباشماق کردستان به قصد درمان به ایران می‌آیند.
یعقوب گویلیان به همشهری می‌گوید: 30تا 50نفر از مسافران عراقی که روزانه به ایران می‌آیند، از خدمات درمانی سنندج استفاده و حداقل یک شب در سنندج اقامت می‌کنند. برخی دیگر به‌ترتیب راهی تهران، اصفهان، شیراز، تبریز و مشهد می‌شوند.
مسافران بعد از دریافت خدمات درمانی از شهرهای دیگر دوباره به کردستان برمی‌گردند و معمولا با اقامت یک شب در مریوان یا بانه و خرید کردن از بازار شهرهای مرزی به کشور خود بازمی‌گردند. در این رفت‌وآمد اما، سهم و نصیب مردم کردستان و شهرهای مرزی از خدمات اقامتی، هتل‌ها و موارد مرتبط به حوزه سلامت تقریبا هیچ است.
هر چند به‌گفته گویلیان سهم گردشگری سلامت کل کشور کمتر از 2درصد است، اما باید برای این فرصت فکری شود و با خارج شدن روند راهنمایی مراکز پزشکی و اقامت مسافران از انحصار دلالان و کارچاق‌کن‌ها، مردم بومی شهرهای مرزی استان هم بهره‌ای ببرند.
رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کردستان یکی از اقدامات انجام شده در این حوزه را برگزاری فم‌تور(تور آشناسازی) با دعوت از نمایندگان دفاتر خدمات مسافرتی سلیمانیه عراق در مریوان و سنندج عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: برگزاری این فم‌تور در آبان‌ماه و بازدید از دفاتر خدمات مسافرتی، هتل‌ها، جاذبه‌های گردشگری، مراکز پزشکی و درمانگاهی مریوان و سنندج باعث شد تا در این مدت مراکز اقامتی سنندج، مریوان و حتی بانه در اختیار گردشگران سلامت باشد.
حالا قرار است روند برگزاری فم‌تورها در دیگر شهرهای کردستان و دعوت از نمایندگان استان‌های اربیل و سلیمانیه عراق ادامه داشته باشد.
تهیه بانک اطلاعات از مراکز درمانی کردستان و دیگر شهرهای ایران، نوع خدمات و هزینه‌های درمانی در کنار وضعیت اقامتگاه‌ها برنامه دیگری است که به‌گفته گویلیان باید در دستور کار باشد تا توریسم درمانی در کردستان سر و شکل منسجمی پیدا کند.

اعتماد به زبان مشترک سودجویان
مسافران عراقی بیشتر برای درمان بیماری‌های چشم و نیز خدمات زیبایی مثل جراحی بینی و لاغری راهی ایران و بی‌واسطه مترجم با دلالان وارد گفت‌وگو می‌شوند. گفت‌وگو به زبان مادری اعتمادی را رقم می‌زند که در پی آن تبدیل ارز، محل اقامت و حتی مرکز درمانی معرفی شده را هم به‌دنبال دارد. 
دلالان هم به فکر سود خود هستند؛ نه جایگاه صنعت گردشگری برایشان مهم است و نه اعتبار و آبروی حوزه درمانی و پزشکی کشور در عرصه‌ بین‌المللی. مسافران عراقی از طریق آشنایان و معرفان خود با این سودجویانان به ظاهر راهنما آشنا می‌شوند. گویلیان نظارت سیستمی را راه چاره می‌داند و می‌گوید: باید سیستمی به شکل یک اپلیکیشن طراحی شود که از بدو ورود گردشگر روند اقامت و درمان او چه در کردستان و چه در شهرهای دیگر ایران پیگیری شود. 
هزینه‌های درمان و اقامت و ویزیت و همه موارد هم در اپلیکیشن لحاظ شود.
بهره‌مندی مردم کردستان از بستر این اتفاق و همسایگی با کشور عراق می‌تواند به شکل ورود بخش خصوصی و راه‌اندازی اقامتگاه‌ها و مراکز درمانی در کردستان باشد. گردشگران جویای خدمات سلامت معمولا شهرهای استان کردستان را به شکل گذرگاهی برای رسیدن به کلانشهرهای ایران و دریافت خدمات درمانی می‌بینند.
گویلیان از راه‌اندازی یک مرکز چشم‌پزشکی با تخصص جراحی شبکیه چشم نیز خبر می‌دهد و می‌گوید: راه‌اندازی یک مرکز پوست و زیبایی در سنندج و یک مرکز تفریحی و آب درمانی نشان داده که راه‌اندازی مراکز سلامت، پزشکی و زیبایی در کردستان، نه‌تنها باعث اشتغال‌زایی مردم بومی است، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز ورود گردشگران بیشتری از عراق به کردستان باشد.

چشم‌انتظار راه‌اندازی پلتفرم شتاب‌گر سلامت