تاریخ تکرار می‌شود

فهیمه پناه آذر-روزنامه‌نگار

علی اسماعیلی، کارگردان نمایش «تنها‌تر از مسیح» است؛ نمایشی که 2فصل اول و دوم آن در سال‌های 97و 98 اجرا شد و به خاطر شیوع کرونا نتوانست به اجرایش ادامه دهد. حالا فصل سوم نمایش «تنهاتر از مسیح» در بوستان ولایت هر شب روی صحنه می‌رود؛ نمایشی که برخاسته از اجراهایی میدانی است که در این سال‌ها در فضاهای باز برای عموم مردم اجرا شده است. وی می‌گوید: «تمام تلاشمان در تولید نمایش‌های میدانی با مضامین دینی این است که به سمت شعارزدگی نرویم و بتوانیم این نوع نمایش را با داستان‌های تاریخی اجرا کنیم.»

برداشت از شعر علیرضا قزوه
پیش از این هم نمایش میدانی «روشنای شب تار» به کارگردانی حسن برزا در همین بوستان در ایام عید غدیر اجرا شد و به‌گفته علی اسماعیلی بعد از نمایش «تنهاتر از مسیح» قرار است «زنان آسمانی» به کارگردانی برزا اجرا شود. تولید اجرای نمایش‌هایی چون «تنها‌تر از مسیح» به اوایل دهه 80 برمی‌گردد؛ زمانی که بهزاد بهزادپور به تهیه‌کنندگی احسان حسنی «شب آفتابی» را تولید و برای چند سال اجرا کرد. در همین اجراها کارگردانان زیادی برای تولید چنین کارهای متولد شدند. حالا نتیجه‌اش تولید و اجرای اینگونه نمایش‌هاست. علی اسماعیلی درباره پروسه تولید «تنها‌تر از مسیح» می‌گوید: «نمایش «قتیل‌العبرات» اثری بود که در راه نجف تا کربلا هر روز در 10نوبت به زبان عربی و فارسی اجرا می‌شد و این نمایش برای زائرانی بود که برای اربعین عازم کربلا بودند. بعدها با توجه به گرانی‌ها و تورم پیش‌بینی شد که این نمایش در ایران و در بوستان ولایت برای مردم و جامانده‌های اربعین اجرا شود. نام «تنها‌تر از مسیح» هم از روی شعر علیرضا قزوه برداشته شد. این نمایش در سال‌های 97و 98 در 2فصل اجرا و امسال هم فصل سوم آن به همت گروه نمایشی سیمای ققنوس اجرا می‌شود.» وی در توضیح بیشتر می‌گوید: «در گروه نمایشی که داریم قائل به تکرار نمایش‌ها نیستیم. تلاشمان این است که با توجه به بازخوردها تغییراتی چه در داستان و چه در دکور و فضاسازی بدهیم.»

روایت خطی در «تنها‌تر از مسیح»
به‌گفته اسماعیلی این نمایش قرار است پایان ماه صفر اجرا شود و بعد از این نمایش «زنان آسمانی» روی صحنه خواهد رفت. اسماعیلی همچنین درباره تغییرات فصل سوم این نمایش توضیح می‌دهد: «با توجه به مخاطبی که ما داریم، گاهی تماشاگران نمایش ما حتی یک‌بار هم تجربه تماشای تئاتر را نداشتند؛ بنابراین سعی می‌کنیم بعد از پایان هر اجرا، نظرسنجی و افکارسنجی داشته باشیم و بدانیم انتظار مخاطب از تماشای کار چیست. فصل اول تنهاتر از مسیح یک روایت به سبک تئاتری، امروزی و مدرن بود و براساس همین افکارسنجی متوجه شدیم که باید رویکرد داستان ساده‌تر باشد و روایت خطی را در این فصل پیش بردیم.» این کارگردان همچنین از اضافه‌شدن بخش درباره مقاومت حاج‌قاسم در فصل سوم تنها‌تر از مسیح خبر می‌دهد و اینکه در این فصل به حرکت اسرای کربلا به سمت شام اشاره شده و حرکت کاروان اسرا ادامه دارد تا به اسرای سوری می‌رسد؛ حلقه وصل داستان، اسرای سوری و داعشیان هستند. اسماعیلی در پاسخ به این سؤال که آیا سعی کردید تشابه‌هایی در داستان ایجاد کنید یا اینکه تماشاگر با تماشای نمایش قیاسی داشته باشد، می‌گوید: «اصلا و ابدا هدفمان قیاس و تشبیه کردن نیست، ما یک جمله را مدنظر قرار داده‌ایم، (کل یوم عاشورا و کل‌الارض کربلا) یعنی هرجا که مظلومی باشد،‌ ظالم هم وجود دارد. ما فقط می‌خواهیم بگوییم که تاریخ در حال تکرار شدن است. تاریخ مدام تکرار می‌شود و ظالم و مظلوم همیشه وجود دارند.»