دردسرهای همسایه طلایی «ورزقان»

راحله عبدالحسینی-روزنامه‌نگار

ورزقان، شهرستانی در 65کیلومتری تبریز که با اقلیم کوهستانی خود شناخته می‌شود، این روزها به‌دلیل معدن طلای اندریان، بر سر زبان‌ها افتاده است. به‌گفته فرماندار ورزقان، بهره‌برداری از معدن طلای اندریان ورزقان در سال1374 آغاز و بعد از مدتی وقفه فعالیت‌های اقتصادی از ابتدای مرداد با ظرفیت تولید 600کیلو شمش طلا و 400کیلو شمش نقره در سال از سر گرفته شد. برق طلای اندریان، حفاران غیرمجاز را به این منطقه کشیده و تا به حال صدها پرونده قضایی تشکیل شده ‌است.
در این میان اهالی ورزقان، در نتیجه همسایگی با معدن طلا فقط دردسرهای حاصل از حضور حفاران غیرمجاز را که ناامنی مهم‌ترین آن است، دیده‌اند. دردسرهایی که به‌گفته رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی با اجرایی شدن تدابیر امنیتی و استقرار پلیس انتظامی در منطقه از آنجا رخت برمی‌بندد.

برهم‌خوردن امنیت و آرامش اهالی
معدن طلای اندریان در ۹۰کیلومتری شمال شرق تبریز در حوزه استحفاظی شهرستان ورزقان واقع شده ‌است. فعالیت‌های اکتشافی در محدوده معدن طلای اندریان از اوایل دهه70 توسط شرکت منطقه‌ای معادن آذربایجان آغاز شد و اکنون نیز یک شرکت ایرانی با همکاری و سرمایه‌گذاری یک شرکت گرجستانی با هدف استخراج سالانه ۱۴۰۰هزار تن کانسنگ طلا و تولید طلا در این معدن فعالیت می‌کنند. تا اینجای ماجرا همه‌‌چیز خوب به‌نظر می‌رسد و افق‌های روشنی در حوزه سرمایه‌گذاری اقتصادی و اشتغال بومی‌ها دیده می‌شود. اما ورود حفاران غیرمجاز به معدن باعث شده تا دردسر بیشتری برای اهالی ایجاد شود. عجیب اینکه صعب‌العبور و کوهستانی بودن منطقه، تامین ماشین‌آلات حفاری برای معدن را با مشکل روبه‌رو کرده بود، اما نتوانست دست حفاران غیرمجاز را کوتاه کند.
فرماندار ورزقان، حفاران غیرمجاز را که تا به حال برایشان پرونده‌های قضایی هم تشکیل شده، فرصت‌طلبانی می‌داند که از دور و نزدیک خود را به معدن می‌رسانند تا رگه‌های طلا را از سنگ‌های معدنی در کارگاه‌های غیرمجاز به طلا تبدیل کنند. مهدی نعمتی، درباره آسیب‌های پیش آمده به همشهری می‌گوید: بهره‌برداری از معادن، یکی از مولفه‌های توسعه اقتصادی است که هم مزایا دارد و هم معایب. متأسفانه یکی از آسیب‌های معدن طلای اندریان حضور حفاران غیرمجاز است که برای مردم روستانشین اطراف معدن و حتی اهالی ورزقان، ترس و نا امنی ایجاد کرده ‌است.
نیروی انتظامی تا به حال توانسته تعدادی از حفاران غیرمجاز را دستگیر کند که برای آنان پرونده قضایی تشکیل شده ‌است.
رضا سمیعی، رئیس دادگاه عمومی بخش خاروانا در شهرستان ورزقان، آمار پرونده‌های قضایی تشکیل شده را این طور عنوان کرده ‌است: از سال۹۷ تاکنون، بیش از ۳۵۰پرونده مرتبط با فعالیت حفاران غیرمجاز طلا تشکیل شده و ۱۳۷فقره مربوط به سال۹۸ بوده و کمترین آمار نیز متعلق به سال‌جاری با ۹پرونده بوده‌ است. بخش قابل توجهی از این پرونده‌ها منجر به صدور احکام زندان برای متخلفان تا 2 سال حبس شده‌ است.
از سوی دیگر، به‌گفته فرماندار ورزقان مسائل مربوط به فعالیت حفاران غیرمجاز در معدن اندریان، فقط سرقت از ثروت ملی نیست و از مسائل و مشکلات امنیتی دیگر مثل توزیع مواد‌مخدر، همراه داشتن سلاح‌های سرد و گرم از سوی حفاران غیرمجازف نباید غافل شد.

راه چاره چیست؟
برای ساماندهی طرح مقابله با سرقت طلای اندریان چه راهکارهایی اجرا شده‌ است؟ این پرسش را نعمتی این طور پاسخ می‌دهد: دستگاه‌های ذی ربط زیر مجموعه سازمان صنعت و معدن و تجارت بعد از اینکه پروانه بهره‌برداری را صادر کردند، باید به فکر تامین امنیت هم باشند. چرا که این موضوع صیانت از اموال عمومی مردم ایران است.
طبق قانون، بهره‌بردار موظف به صیانت از معدن و محدوده معدنی تحویل گرفته شده‌است؛ ولی تعداد پرونده‌های قضایی صادر شده نشان می‌دهد که شرکت بهره‌بردار نتوانسته از عهده حفظ و صیانت معدن و برخورد با حفاران غیرمجاز برآید. موضوع امنیت مردم ورزقان و روستاهای اطراف را با رئیس ‌سازمان صمت آذربایجان‌شرقی در میان می‌گذاریم.
صابر پرنیان به همشهری می‌گوید: کوتاه‌کردن دست حفاران غیرمجاز معدن طلای اندریان با توجه به تعداد زیاد حفاران غیرمجاز و شرایط کوهستانی منطقه، با برنامه‌ریزی‌ در سطح مدیریت ارشد و کلان استان به ‌نتیجه می‌رسد. طرح مراقبت و محافظت از معدن طلای اندریان با استقرار نیروهای انتظامی برای برخورد قاطع با متخلفان و همکاری کردن اداره محیط‌زیست و منابع طبیعی اجرایی می‌شود. پرنیان می‌گوید که نیروی‌انتظامی اطراف منطقه مستقر شده و اقدامات محافظتی از قبیل بستن راه ورود و خروج و تقویت حفاظت داخلی معدن را در دستور کار دارد.
  
معدن طلای اندریان، محدوده‌ای کوهستانی به وسعت ۱۲۰ هکتار را در برمی‌گیرد و با 8روستای اندریان، آستارگان، میوه رود، قینر، گونه گوره، حاجیلار، طرزم و گل‌آخور همسایه است. معدن طلای اندریان در فاصله ۸۰کیلومتری از مرکز ورزقان و ۳۵کیلومتری از بخش خاروانا واقع  شده ‌است.‌

مکث
اشتغال روستاییان اطراف معدن

معدن طلای اندریان با وجود همه مشکلاتی که برای همسایه‌هایش رقم زده و چالش‌هایی را پیش روی مسئولان قرار داده، اما توانسته برای 800نفر اشتغال‌زایی کند.موضوعی که فرماندار ورزقان این طور توضیح می‌دهد: حدود 800نفر در این معدن مشغول کارند که بیش از 90درصدشان از اهالی روستاهای اطراف معدن و شهرستان ورزقان هستند. کمتر از 20نفر هم از افراد خارجی در این معدن مشغول کارند.
نزدیک به ۳۰۰ معدن غیرفعال در استان آذربایجان شرقی وجود دارد و درصورت فعالیت آنان می‌توان به اشتغال‌زایی بیشتر روستاییان امیدوار بود. آذربایجان‌شرقی از لحاظ ذخایر معدنی در رتبه نخست کشور قرار دارد، ولی از نظر تعداد معادن فعال در جایگاه سوم است.