بن‌لادن‌ها؛ خانواده‌ای پرحاشیه، از 11سپتامبر تا به امروز

سال‌ها پس از مرگ اسامه بن‌لادن، رهبر گروه تروریستی القاعده، نام خانواده بن‌لادن همچنان خبرساز است. نشریه ساندی‌تایمز گزارش داده که پرنس چارلز، ولیعهد انگلیس، یک‌میلیون پوند از این خانواده دریافت کرده است. پرنس چارلز این مبلغ را از بکر بن‌لادن و شفیق بن‌لادن، 2برادر ناتنی اسامه بن‌لادن برای مؤسسه خیریه خود دریافت کرده است.
ساندی‌تایمز فاش کرده که 2سال پس از کشته شدن اسامه بن‌لادن به‌دست نیروهای ویژه آمریکایی، شاهزاده چارلز در ۳۰ اکتبر ۲۰۱۳، در اسلام‌آباد پاکستان با بکر بن‌لادن به‌طور خصوصی دیدار کرده است. انتشار خبر دریافت پول از خانواده‌ای که نامش با گروه تروریستی القاعده و حملات 11سپتامبر گره خورده، انتقادهای زیادی را متوجه خانواده سلطنتی انگلیس کرده است.
بن‌لادن‌ها خانواده‌ای بانفوذ در عربستان سعودی هستند که ثروت و قدرتشان را به شرکت چندملیتی ساختمانی خود و روابط نزدیک گذشته‌شان با خانواده سعودی مدیون هستند. این خانواده گرچه تلاش کرده تا پس از 11سپتامبر از اقدامات اسامه بن‌لادن اعلام برائت کند، اما نامش همچنان با القاعده و اقدامات تروریستی آن گره خورده است.

سرگذشت خانواده بن‌لادن
نام بکر بن‌لادن سال گذشته نیز مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت؛ زمانی که به همراه گروه دیگری از شاهزاده‌های سعودی در جریان کارزار مبارزه با فساد توسط محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی، بازداشت شد. نشریه نیویورکر در گزارشی با عنوان «سقوط بن‌لادن‌ها» به نقش بکر بن‌لادن در این خانواده اشاره کرده و نوشت: ریشه خاندان بن‌لادن به شهر جده بازمی‌گردد؛ شهری بندری در کنار دریای سرخ. محمد بن‌لادن، پدر خانواده، آواره فقیری از کشور یمن بود که در سال 1931به جده رفت و یک شرکت ساختمانی تاسیس کرد؛ «گروه سعودی بن‌لادن»، شرکتی که بعدها به بزرگ‌ترین هلدینگ ساختمانی عربستان سعودی تبدیل شد. این شرکت در طول فعالیت خود کاخ‌های بسیاری ساخت، مساجد را در شهرهای مکه و مدینه بازسازی کرد و در سراسر جهان عرب شعباتی دایر کرد. محمد بن‌لادن در حادثه سقوط هواپیما در سال 1967(1355) در 60سالگی کشته شد. او در زمان مرگ 54فرزند و 20همسر داشت. در آن زمان، سالم بن‌لادن بزرگ‌ترین فرزند او که 21سال داشت در لندن زندگی می‌کرد. سالم، مسئولیت خانواده و کسب‌وکار خانوادگی را برعهده گرفت. او املاکی را در انگلیس و آمریکا خرید. سالم در عربستان سعودی نیز توانست حمایت ملک فهد، پادشاه عربستان را جلب کند. ملک فهد تمام قراردادهای مهم شرکت بن‌لادن را تامین می‌کرد و سالم تقریبا به یکی از اعضای دربار تبدیل شده بود. در دهه 1980بود که سالم برای نخستین‌بار با اسامه بن‌لادن، برادر ناتنی خود در پاکستان دیدار کرد. اسامه بن‌لادن در آن زمان علیه نیروهای شوروی در افغانستان مبارزه می‌کرد؛ جنگی که کاملا از طرف ملک فهد و سازمان سیای آمریکا (در زمان ریاست‌جمهوری رونالد ریگان) حمایت می‌شد.
سالم اما در سال 1988(1368) و در 42سالگی در جریان تصادفی عجیب در سن‌آنتونیوی آمریکا کشته شد. مرگ او خانواده بن‌لادن را به هم ریخت. پس از آن بود که اسامه بن‌لادن به‌طور فزاینده‌ای رادیکال و به یکی از منتقدان سرکش خاندان سعودی تبدیل شد. در کتاب‌های بسیاری عنوان شده این سالم بن‌لادن بود که همواره اسامه را کنترل می‌کرد و پس از مرگ او، اسامه به این نتیجه رسید که توانایی رهبری خانواده را دارد. اما از آنجا که اسامه جزو حلقه داخلی خانواده محمد بن‌لادن به شمار نمی‌رفت، برادران ناتنی‌اش تبعیت از او را نپذیرفتند. در آن زمان بکر بن‌لادن که سال‌ها در آمریکا زندگی کرده و مهندسی خود را از دانشگاه میامی گرفته بود، اداره خانواده و شرکت بن‌لادن را به‌دست گرفت. دولت سعودی هم که از انتقادهای تند اسامه از نزدیکی ریاض و واشنگتن به ستوه آمده بود، فورا شهروندی اسامه را لغو و او را از عربستان اخراج کرد. بکر بن‌لادن نیز او را از شرکت کنار گذاشت. به این ترتیب اسامه در سال 1991(1370) به سودان و سپس افغانستان رفت؛ جایی که حملات 11سپتامبر را طراحی کرد. رویترز در گزارشی نوشته که بزرگ‌ترین دستاورد بکر بن‌لادن، گرفتن قراردادهای پرسود سلطنتی پس از سکته مغزی ملک فهد بود. در آن زمان حاکم واقعی عربستان، شاهزاده عبدالله بن عبدالعزیز، برادر ناتنی ملک فهد بود. عبدالله پس از حمله 11سپتامبر با حمایت از بن‌لادن‌ها حاضر نشد تا این خانواده را به‌دلیل اقدامات تروریستی اسامه تنبیه کند و شرکت بن‌لادن همچنان قراردادهای پرسود می‌گرفت.   با تغییر مناسبات قدرت در عربستان و روی کار آمدن ملک‌سلمان و ولیعهد شدن پسرش محمد، شرایط برای بن‌لادن‌ها عوض شد. محمد بن‌سلمان در روزهای نخست قدرت‌گیری با بکر بن‌لادن دیدار کرد و از او خواست تا در شرکت گروه بن‌لادن شریک شود. او به بکر بن‌لادن پیشنهاد داده بود که سهام شرکت را در بورس اوراق بهادار عربستان عرضه کند. یازدهم سپتامبر همان سال در پی سقوط یکی از جرثقیل‌های شرکت در مکه صدها نفر کشته و زخمی شدند و دولت سعودی قراردادهای این شرکت را متوقف کرد. محمد بن‌سلمان اندکی بعد کارزار گسترده‌ای را علیه شاهزادگان و تجار در پیش گرفت و در جریان آن بکر بن‌لادن و 2تن دیگر از برادرانش، سعد و صالح را بازداشت کرد. در این زمان اسناد املاک خانواده بن‌لادن، هواپیماهای شخصی، خودروهای لوکس و تمام پول نقد و جواهرات آنان توقیف شد. یک سال بعد هم دولت سعودی 36.2درصد از سهام شرکت بن‌لادن را در اختیار گرفت. تقابل محمد بن سلمان با بن‌لادن‌ها در عربستان و چالش های داخلی این خانواده در شرایطی است که برخی وقایع در ابعاد بین المللی - نظیر آنچه در ماجرای جنجالی اخیر پرنس چارلز اتفاق افتاد - عدم محبوبیت این خانواده را بار دیگر به آن‌ها یادآوری کرده است.