زندگی بر مدار قرض

الهام مصدقی‌راد- روزنامه نگار

وقتی چیزی را نیاز داریم یا آن را می‌خواهیم اما پولش را نداریم، ‌معمولا نخستین راهی که به ذهن‌مان می‌رسد قرض گرفتن است؛قرض گرفتن از اشخاص یا وام گرفتن از یا بانک و مؤسسه مالی. این تجربه را بیشتر ما داشته و داریم. وقتی وام یا قرضی را گرفته‌ایم تا پایان بازپرداخت بدهی، ‌فکرمان درگیر اقساطی است که باید پرداخت شود و درآمدمان را برای بازپرداخت مدیریت می‌کنیم. گاهی مواقع حتی مجبور می‌شویم برای مدتی نوع خرج کردن‌مان را هم تغییر دهیم تا از پس پرداخت اقساط برآییم. گاهی مواقع این قرض کردن، ‌عملی درست و به‌صرفه است اما گاهی اوقات نیز رفتاری اشتباه و پر از ضرر که می‌تواند زندگی مالی را با چالش‌های جدی مواجه کند.به‌عبارت دیگر، گرفتن قرض یا وام شرایطی دارد که اگر مورد توجه قرار گیرد، تجربه مثبتی برای‌مان رقم خواهد زد.

فقط تا 30درصد
یکی از موضوعات دشوار در سواد مالی، قرض گرفتن است. وقتی چیزی را نیاز داریم یا دوست داریم که آن را داشته باشیم و پولش را قرض می‌گیریم، چند اتفاق می‌افتاد. اول اینکه به شکلی غیرواقعی سطح زندگی‌مان را بالا می‌بریم؛‌ ما وقتی چیزی را از محل درآمدمان می‌خریم یعنی از درآمد ناشی ازایجاد یک ثروت، کالا یا خدمتی که به جامعه ارائه داده‌ایم آن را تهیه می‌کنیم اما در زمان قرض گرفتن، هیچ کالا یا خدمتی به جامعه نداده‌ایم و پولی را وارد زندگی می‌کنیم پس سطح زندگی ما به‌صورت غیرواقعی بالا می‌رود. کمیل رودی، دانش‌آموخته دکتری مدیریت‌معتقد است وقتی از شخص یا یک نهاد مالی قرض می‌گیریم در واقع از آینده خودمان وام گرفته‌ایم و آن را به زمان حال آورده‌ایم و اگر قواعدش را رعایت کنیم از اتفاقات بعدی می‌توانیم پیشگیری کنیم.او در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند که یکی از این شرایط «تعیین ظرفیت بدهی و محل پرداخت» است، ‌اینکه مشخص کنیم زندگی ما چقدر برای قرض گرفتن جا دارد. رودی می‌گوید:‌ «برای تعیین این ظرفیت باید محل پرداخت قرض‌مان را بدانیم، اینکه قرار است از درآمدمان پرداخت شود یا خیر. از نظر سواد مالی این نکته بسیار مهم است که ما اجازه داریم حداکثر تا 30درصد درآمد آینده‌مان را صرف بازپرداخت قرض و وام کنیم. به‌عنوان مثال فردی با 10میلیون تومان حقوق در نهایت می‌تواند 3میلیون تومان زیر بار بدهی برود.» این کارشناس البته تأکید می‌کند که اگر هدف از قرض گرفتن، خرید خانه باشد این میزان تا 40درصد هم می‌تواند افزایش یابد. جز این طول دوره پرداخت، ‌میزان کارمزد و مبلغ نهایی پرداخت نیز مسایل مهمی در قرض گرفتن است.

قرض‌های سودمند
در شرایطی که وضعیت اقتصادی با تورم مواجه است و قیمت کالاها با فاصله زمانی اندکی افزایش می‌یابد، قرض گرفتن برای خرید کالا، اقدام درستی است البته باز هم با رعایت شرایط قرض. به‌عنوان مثال برای خرید کالایی مثل خودرو، ‌ابتدا آن را می‌خریم سپس اقساطش را پرداخـت می‌کنیم.
به‌گفته رودی این شیوه «پس‌انداز معکوس» نام دارد.شیوه دیگری نیز در باب قرض گرفتن وجود دارد که شرایط مطلوبی را ایجاد کرده و سودمند است، در این روش که به «‌اهرم‌سازی‌» معروف است مبلغی اهرم مبلغی دیگر می‌شود. رودی در تشریح این روش می‌گوید:‌ «به‌عنوان مثال فردی قصد خرید خانه‌ای به ارزش یک میلیارد تومان دارد اما 400میلیون تومان پول دارد و مجبور است 600 میلیون تومان دیگر را قرض بگیرد، این 600تومان در واقع اهرم 400تومان دارایی او شده و می‌تواند خانه را خریداری کند.» او با این کارسود کرده چرا که هم خانه که کالای ارزشمندی است و قیمت آن افزایش یافته و دچار ارزش افزوده می‌شود خریداری می‌کند و هم می‌تواند با اجاره دادنش، ‌بخشی یا تمام مبلغ اقساط وام و بدهی خود را تامین کند. بر عکس این ماجرا را نیز تصور کنید، به‌عنوان مثال شما وامی 24درصدی می‌گیرید و آن را برای کسب‌وکاری هزینه می‌کنید که تنها 16درصد برای‌تان سودآور است، ‌به‌عبارتی 8درصد ضرر می‌کنید، این دیگر اهرم‌سازی‌ نخواهد بود چرا که هزینه مالی‌اش بیشتر از بازدهی سرمایه‌گذاری است. رودی تأکید می‌کند:«اگر سودی که از این معامله دارید بیشتر از هزینه مالی آن بدهی شود، ‌شما بدهی را اهرم کرده‌اید در غیراین صورت، اهرم‌سازی‌ رخ نداده است.»

مکث
نکات کلیدی در قرض گرفتن
اگر وام یا تسهیلاتی با عنوان مشخص و برای انجام کاری تعیین شده دریافت می‌کنیم باید حتما آن مبلغ را برای همان منظور مورد استفاده قرار دهیم. یعنی اگر وام خرید خودرو می‌گیریم اجازه مصرف آن برای کاری دیگر را نداریم، این موضوع از نظر حقوقی امکان پیگیری داشته و از نظر شرعی نیز دچار ایراد است. برای خرید کالای مصرفی، قرض نگیریم. این نکته مهمی است که شرایط قرض گرفتن و رفتن زیر بار بدهی را برای خرید و تامین کالای اساسی مانند خانه، خودرو، فرش یا حتی مبلمانی که در طول زمان و با گذشت چند سال مستهلک می‌شود ایجاد کنیم. کالاهای مصرفی به‌زودی تمام‌شده اما بار و تعهد پرداخت بدهی همچنان روی دوش ما خواهد ماند. بعضی افراد در قرض گرفتن به‌اصطلاح از این کلاه به آن کلاه می‌کنند یعنی قرض را با قرض پس می‌دهند. کسانی که وارد این جریان می‌شوند نمی‌توانند تا آخر به این مسیر ادامه داده و جایی باعث ورشکستگی و فروپاشی اقتصادی زندگی می‌شود و باید از آن اجتناب کرد.