جدال برای بازگشت رانت به بازار فولاد

ماجرا در بازار فولاد کمی پیچیده شده است، چند سالی است مدیران سندیکای لوله و پروفیل، برخلاف نظر برخی دیگر از فعالان صنایع پایین‌دست، ادعا می‌کنند فولاد مبارکه با همکاری بورس‌کالا گرانفروشی می‌کند.

هرچند به‌نظر می‌رسد این چالش در آغاز بر سر تأمین ورق گرم فولادی برای صنعت لوله و پروفیل شکل گرفته؛ اما برخی دیگر از فعالان صنایع پایین‌دست صنعت لوله و پروفیل معتقدند برخی رانت‌جویان به نام تولیدکنندگان به‌دنبال قانونی کردن واردات با تعرفه پایین هستند.

برهمین اساس فولاد مبارکه از تلاش برخی مدیران سندیکا برای جمع‌آوری مدرک برای اعلام انحصاری بودن تولیداتش و اعلام ناتوانی این شرکت در تأمین بازار داخلی سخن می‌گوید. فولاد مبارکه به‌عنوان سر حلقه صنعت فولاد ایران، ورق مورد نیاز صنعت لوله و پروفیل را تولید می‌کند. این شرکت سال‌هاست به تنهایی کل ورق فولادی مورد نیاز صنعت لوله و پروفیل را تولید می‌کند. عرضه این محصول سالیان درازی است که در بورس‌کالا صورت می‌گیرد، اما در این بین برخی اعضای سندیکای لوله و پروفیل معتقدند فولاد مبارکه با همراهی بورس‌کالا قیمت‌ها را در فرایند عرضه افزایش می‌دهد. البته این ادعا پیش از این، در سال گذشته برای اعلام نظر و حکمیت درشورای رقابت مطرح و رد شد.



علیه بورس‌کالا

اما در مقابل سیدعلی ابویی، رئیس سندیکای لوله و پروفیل سرمنشأ این اتفاقات را تلاش فولاد مبارکه برای دورزدن قانون می‌داند و از تعطیلی ۳۷واحد لوله و پروفیل در 2سال گذشته خبر می‌دهد و می‌گوید: تا ۴۵درصد صنایع پایین‌دست تعطیل شده و باقی‌شان با ظرفیت ۳۰ تا ۷۰درصد کار می‌کنند. در این میان با اینکه مناقشه پیش آمده در بازار فولاد از اختلاف میان 3ضلع بورس‌کالا، فولاد مبارکه و سندیکای لوله و پروفیل ناشی شده، رئیس سندیکای لوله و پروفیل انگشت اتهام را فقط به سمت 2طرف دیگر ماجرا نشانه می‌رود و پس از نقد عملکرد فولاد مبارکه، در انتقاد از عملکرد بورس‌کالا می‌گوید: چند انتقاد به بورس‌کالا وارد است. اول اینکه، بورس‌کالا فروشنده‌محور است، دوم اینکه، دولت‌محور است، سوم اینکه، هیأت مدیره‌اش متشکل از عرضه‌کنندگان است؛ یعنی جای مصرف‌کننده و خریدار در آن خالی است.



نوک پیکان انتقاد

او در ادامه نوک پیکان انتقاد را به سمت فولاد مبارکه نشانه می‌رود و کمبود ورق در بازار داخلی را نتیجه عملکرد این شرکت در صدور محصولاتش می‌داند و می‌گوید: معتقدیم 100درصد صادرات فولاد مبارکه مورد نیاز صنعت داخلی است. معتقدیم به جای اینکه فولاد مبارکه ورق فولاد صادر کند باید خودرو، لباسشویی، لوله و پروفیل صادر شود که خودش ۶۰۰ نوع کالاست. از او می‌پرسم؛ یعنی الان به سبب صادرات فولاد مبارکه، با کمبود مواد اولیه مواجهید؟ ابویی پاسخ می‌دهد:‌ بله. آن هم در شرایطی که تحریم هستیم و شرایط نقل و انتقال ارز، منابع‌مان را به باد می‌دهد. رئیس سندیکای لوله و پروفیل درعین حال درباره ضربه‌ای که از محل واردات ورق فولاد به صنعت فولادسازی ایران وارد می‌شود توضیح روشنی ارائه نمی‌دهد و در ادامه ادعای مخالفانش را تلویحا تأیید و از صفر شدن تعرفه واردات ورق فولاد دفاع می‌کند و توضیح می‌دهد: تعرفه وسیله اجحاف به مصرف‌کننده داخلی شده است.



زیر نقاب تولیدکننده

اما محمود اکبری، معاون فروش و بازاریابی شرکت فولاد مبارکه در پاسخ می‌گوید: در 3سال گذشته میزان تحویل ورق فولاد مبارکه در بازار داخلی از 3میلیون و ۳۰۰هزار تن سال۹۴، به 5 میلیون و ۷۴۰هزار تن در سال۹۶ رسیده؛ یعنی ۷۰درصد رشد در تحویل داشته‌ایم. این رشد، واردات ورق را از 4میلیون تن در سال۹۴ به 2میلیون تن کاهش داده است.
او در ادامه مدعی می‌شود: عده‌ قلیلی واردکننده نقاب تولیدکننده را به چهره زده‌اند. محمود اکبری با اشاره به سابقه ماجرا تأکید می‌کند: بین سال‌های ۸۷ تا ۹۴، چند شخص حقیقی و حقوقی که با یکدیگر مرتبط بودند، ورق زیر 3میلی‌متر فولادی را وارد و با سود زیادی در بازار داخلی توزیع می‌کردند. آنان هرطور دل‌شان می‌خواست قیمت‌گذاری می‌کردند و می‌فروختند؛ مصرف‌کنندگان هم مجبور به تبعیت از قیمت تحمیلی آنها بودند. او ادامه می‌دهد: طبق صورتجلسه ۲۵خرداد 95که در حضور وزیر صنعت وقت (محمدرضا نعمت‌زاده) امضا شد، قرار شد نیاز بازار را فولاد مبارکه، نورد و لوله اهواز و فولاد گیلان تأمین کنند. از آن زمان تاکنون هر‌ماه ۱۰۰ هزار تن ورق تحویل صنایع پایین دست شده و ایران کاملا از واردات این کالا بی‌نیاز شد.



ترفند علیه بورس

او به یک ترفند برای ایجاد تلاطم در بازار اشاره کرده و می‌گوید: گاهی تقاضا به بورس‌کالا ارائه می‌شود، اما بخشی از ارائه‌دهندگان تقاضا، خریدار نیستند.

او در ادامه توضیح داد: به‌طور مثال فولاد مبارکه در ‌ماه ۱۰۰هزار تن ورق عرضه می‌کند، اما در عمل تناژ کمتری را می‌‌خرند. مورد داشته‌ایم ۱۰۰هزار تن تقاضا آمده، ما ۴۸هزار تن عرضه کرده‌ایم، اما ۳۰هزار تن معامله شده است. معنای این ارقام چیست؟
 به گفته او طرفداران صفر شدن تعرفه وارادت ورق فولاد، گاهی عده‌ای را تهییج می‌کنند تا تقاضای کاذب ایجاد کنند یا به‌دلیل پایین بودن قیمت پایه، بعضی از افراد ترغیب به ارائه تقاضا برای خرید با قیمت پایین می‌شوند، در سال قبل علاوه بر آنچه قطعی فروخته‌ایم ۵۶۸ هزار تن پیشنهاد فروش به صنف لوله و پروفیل ارائه شده و پیش‌فاکتورهای ارسالی گشایش نشد. این، گویای اشباع بازار است.



دعوای کش‌داری که به بورس‌کالا کشید

در مقابل سیدجواد جهرمی، مدیر نظارت بورس‌کالای ایران هم با اشاره به اینکه این دعوا در وهله اول بین سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل با فولاد مبارکه بود و بعدها به بورس‌کالا کشیده شد، می‌گوید: دستورالعمل معاملات در بورس‌کالا بر این رویه است که قیمت پایه معاملات را عرضه‌کننده به بورس اعلام می‌کند و پس از بررسی و تأیید بورس‌کالا، روی تابلو اعلام عمومی می‌شود. با چند روش قیمت‌ها تأیید می‌شود.

در یک روش، قیمت پایه معامله‌ای که هفته قبل کشف شده، پایه قیمتی هفته جاری خواهد بود. اگر قیمت جهانی روی قیمت پایه اثر داشته باشد، در یک رقابت بین خریداران، این قیمت افزایش یا کاهش می‌یابد. براساس روش دوم دستور‌العمل، قیمت پایه براساس یک دستورالعمل تعیین می‌شود. این فرمول از سوی عرضه‌کننده به بورس‌کالا ارائه می‌شود. سیدجواد جهرمی می‌افزاید:‌ فولاد مبارکه در سال۹۴، به روش اول محصولات خود را در یک روند باثبات با کمی تغییر عرضه می‌کرد. برخی خریداران نسبت به این روش اعتراض و به بورس اعلام کردند.
باتوجه به روش ریزشی قیمت فولاد در سطح جهانی، این روش قیمت‌گذاری را قبول نداریم زیرا بالاتر از نرخ جهانی این محصولات را خریداری می‌کنیم. قرار شد مبنا را بر این فرمول‌ها قرار دهیم. او با اشاره به افزایش نرخ ارز و قیمت‌های جهانی می‌افزاید:‌ اکنون قیمت‌های جهانی افزایش یافته و براساس فرمولی که پیش‌تر سندیکایی‌ها پذیرفته‌اند، طبیعی است که قیمت‌ ورق گرم هم با افزایش روبه‌رو شود اما آنها، باز هم می‌خواهند بازی را به‌هم بزنند و توافق را زیر سؤال ببرند. جهرمی همان انتقادهای رایج در بازار را تکرار می‌کند که معتقدند برخی عناصر واردکننده بر هیأت مدیره سندیکای لوله و پروفیل تسلط یافته‌اند. او به تعرفه‌های واردات ورق و دعواهای پیرامون آن در 2سال گذشته اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: دولت در سال۹۴ برای حمایت از تولید تعرفه ورق را از ۵درصد به ۲۰درصد افزایش داد. فولاد مبارکه تعهد می‌دهد تولید خود را افزایش دهد و بازار داخل را تأمین کند.



حمله زیر سر رانت‌خواران و مافیاست

بهمن آرمان، از مدیران اسبق بورس تهران هم با بیان اینکه دست جریانات سیاسی ضد‌توسعه‌ای در بازار فولاد مشاهده می‌شود، می‌گوید: هدف اصلی از تأسیس بورس‌کالا حذف واسطه‌ها و کشف قیمت‌ها بوده است. به همین‌خاطر جریاناتی که منافعشان از تأسیس بورس‌کالا به خطر افتاده به این مکانیسم شفاف کشف قیمت حمله می‌کنند؛ درحالی‌که بورس در هر جایی از جهان بر پایه عرضه و تقاضا عمل می‌کند و در ایران نیز نمی‌تواند خارج از این منطق باشد. آرمان تأکید کرد: طبیعتا بورس‌کالا مهم‌ترین نهادی است که می‌تواند تعیین‌کننده قیمت فولاد باشد. او افزود: به همین‌خاطر برخی جریانات مبتنی بر رانت‌خواری و مافیایی وجود دارند که مرتب به بورس‌کالا این اعتراض را مطرح می‌کنند که چرا این قیمت را تعیین کردید. درصورتی که در هیچ کجای دنیا مدیریت بورس نقشی در تعیین قیمت سهام و یا یک کالا را ندارد.  از این رو، می‌بینیم که نوک پیکان حمله این جریانات فاسد متمرکز بر صنعت فولادسازی ازجمله فولاد مبارکه و پتروشیمی است.

آرمان با اشاره به اینکه غیراز فولاد مبارکه هیچ بنگاه اقتصادی را در ایران نداریم که ارزش تولیدات آن به 3.5میلیارد دلار برسد، تأکید کرد: تصور می‌کنم این حملاتی که به فولاد مبارکه می‌شود، بیشتر ناشی از جریانات سیاسی ضد‌توسعه‌ای است. دلیل دیگر طرح این مباحث را می‌توان از حذف رانت‌های مرتبط با واردات متأثر دانست.





مکث

رشد 1200درصدی فروش نقدی فولاد در بورس‌کالا

داده‌های آماری نشان می‌دهد امسال مقدار فروش فولاد به‌صورت نقد در بورس‌کالا نسبت به سال قبل 1200درصد رشد کرده است.در این مدت جمعا 2هزار میلیارد تومان مقاطع فولادی در بورس‌کالا به‌صورت نقدو سلف دادوستد شده است. به گزارش همشهری، داده‌های آماری از معاملات مقاطع فولادی در بورس‌کالا نشان می‌دهد از ابتدای امسال تاکنون شرکت‌های فولاد مبارکه اصفهان، فولاد خوزستان، ذوب‌آهن اصفهان، فولادآذربایجان، فولاد کاوه جنوب کیش، فولاد هرمزگان جنوب و فولاد خراسان 763هزار تن انواع مقاطع فولادی را در مجموع به ارزش 2هزار میلیارد تومان در بورس‌کالا فروخته‌اند که بخش عمده آن مربوط به فروش محصولات فولاد مبارکه اصفهان بوده است. هم‌اکنون بخش عمده معاملات فولاد در بورس‌کالا به‌صورت سلف انجام می‌شود اما در سال‌جاری حجم کل عرضه نقدی فولاد به شکل چشمگیری افزایش یافته است. براساس داده‌های آماری از ابتدای امسال تاکنون 25هزار تن از مقاطع فولادی تولید کننده‌ها به ارزش 60میلیارد تومان به‌صورت نقد فروخته شده درحالی‌که این مقدار در مبادلات سال قبل برابر با 3هزار تن به ارزش 5میلیارد تومان بود.این آمار نشان می‌دهد ارزش کل معاملات نقد فولاد در سال‌جاری 1200درصد رشد کرده است.



جزئیات معاملات انجام شده در تالار صنعتی و معدنی بورس‌کالا نشان می‌دهد در این مدت فولاد مبارکه اصفهان با عرضه 507هزارو 746تن انواع ورق سرد و گرم در صدر همه تولید کننده‌ها قرار گرفته و با فروش این مقدار محصول توانسته است 1446میلیارد تومان در آمد کسب کند. بعد از فولاد مبارکه، شرکت فولاد خوزستان با عرضه 138هزار تن انواع شمش بلوم و تختال به ارزش317میلیاردو 500میلیون تومان توانسته است در رتبه دوم قرار بگیرد. در این مدت همچنین شرکت ذوب‌آهن اصفهان هم 74هزارو 466تن مقاطع فولادی از قبیل سبد میلگرد و تیر آهن به ارزش 200میلیارد تومان در بورس‌کالا عرضه کرده که بخش عمده آن به‌صورت سلف فروخته شده است. مقایسه معاملات انجام شده فولاد در 50روز نخست سال‌جاری نشان می‌دهد امسال جمعا ارزش کل معاملات فولاد نسبت به‌مدت مشابه سال قبل 43درصد افزایش داشته است.در سال گذشته تولید کننده‌های فولاد 650تن فولاد به ارزش 1400میلیارد تومان در بورس‌کالا فروختند که 90درصد آن به‌صورت سلف دادوستد شد.