شفاف‌سازی مالیات دخانیات در ایران

دفتر روابط‌عمومی و فرهنگسازی مالیاتی کشور، در واکنش به مطلبی که هفتم خرداد در ستون همین صفحه با تیتر «ایران جزو کشورهای ضعیف در مالیات دخانیات» به نقل از دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات کشور منتشر شده بود، توضیحاتی داد. در بخشی از این توضیح آمده است: «سیاست‌های کنترل مصرف دخانیات به 2دسته سیاست‌های قیمتی و غیرقیمتی تقسیم می‌شوند، در حوزه سیاست‌های قیمتی دولت‌ها با ابزاری مانند گرفتن مالیات، موجب افزایش قیمت دخانیات و کاهش مصرف آن می‌شوند. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت(۲۰۱۹)، ایران در اجرای 5راهکار مربوط به کنترل مصرف دخانیات (پایش مصرف دخانیات و سیاست‌های پیشگیرانه، محافظت مردم در برابر دود سیگار، کمک به افراد سیگاری برای ترک مصرف دخانیات، اطلاع‌رسانی در مورد خطرات مصرف دخانیات و ممنوع‌کردن تبلیغات و آگهی‌های مصرف دخانیات) موفق بوده است و برنامه‌های خوبی برای اجرای این نوع از سیاست‌ها در دست اقدام دارد، ‌اما در مورد راهکار مالیات‌ستانی از دخانیات تاکنون نتوانسته است به استانداردهای مطلوبی دست یابد. بررسی آمار مربوط به مالیات بر دخانیات در کشور و مقایسه آن با کشورهای دیگر موید این مطلب است. توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت نشان داده که نرخ مالیات مؤثر و مطلوب دخانیات به‌میزان ۷۰درصد قیمت خرده‌فروشی است. نرخ موثر مالیات در ایران در سال۲۰۱۸ توسط سازمان جهانی بهداشت، برابر با 21.7درصد برآورد شده است.» در ادامه این توضیح همچنین آمده: «براساس مقایسه نظام مالیات‌‌ستانی از دخانیات در ایران با یک سیستم مطلوب، مهم‌ترین مشکلات قوانین و مقررات مربوط به مالیات‌ دخانیات در ایران و اقدامات لازم در این خصوص به این شرح است:
  مبنا قرارگرفتن بهای در کارخانه/ سیف به‌جای قیمت خرده‌فروشی برای مالیات‌ستانی: در مورد مالیات‌های مبتنی بر ارزش که بخش عمده مالیات دخانیات در ایران را تشکیل می‌دهد، بهای در کارخانه/ سیف به جای قیمت خرده‌فروشی مبنای مالیات‌ستانی قرار گرفته که با توجه به تفاوت قیمت بالای قیمت در کارخانه / سیف با قیمت خرده‌فروشی، این موضوع بزرگ‌ترین مشکل نظام مالیات‌ستانی از دخانیات در ایران بوده است.
  استفاده‌نکردن از مالیات مقطوع (به‌ازای هر نخ یا بسته) در قوانین دائمی: در قوانین دائمی مرتبط با مالیات دخانیات، از مالیات مقطوع (به ازای هر نخ یا بسته) استفاده ‌نشده و صرفا در قوانینی مانند قانون بودجه که سنواتی است این نوع مالیات مطرح شده است. در این حالت، اعمال این مالیات نیاز به تصویب سالانه دارد که موجب بروز مشکلات زیادی می‌شود.
  پراکندگی و تغییرات مکرر قوانین و مقررات مالیات بر دخانیات: تعدد قوانین مالیات بر دخانیات و تغییرات مکرر در آن، از یک‌سو منجر به ایجاد چالش در اجرا برای دولت و از سوی دیگر برای فعالان اقتصادی می‌شود. تعدد و پراکندگی قوانین، پیچیدگی نظام مالیات بر دخانیات را در پی دارد که هزینه‌های وصول و تمکین مالیاتی را افزایش می‌دهد.
  ‌استفاده نکردن از مالیات حداقل: یکی از سیاست‌های توصیه شده توسط سازمان جهانی بهداشت برای مالیات‌ستانی از دخانیات، درنظر گرفتن مالیات حداقل (و البته ترکیب آن با سایر انواع مالیات مانند مبتنی بر ارزش و حجم) برای این محصولات است، هدف از این سیاست، تعیین کف قیمتی مناسب برای دخانیات و جلوگیری از عرضه آنها با قیمت‌های بسیار پایین است که ضمن جلو‌گیری از انتقال مصرف، دسترسی افراد در سنین پایین به دخانیات را محدود می‌کند. این در حالی است که در ایران تاکنون از ابزار مالیات حداقل استفاده نشده‌ که لازم است در دستور کار قرار گیرد.»