گزارش
تور خارجی برای شکار دانشآموزان ایرانی
فعالیت مؤسسات خصوصی و فرهنگی خارجی با وعده بورسیه تحصیلی و برگزاری آزمون‌های علمی به کاهش سن مهاجرت تحصیلی در ایران منجر شده است
مهاجرت‌های تحصیلی با کاهش سن حالا به دبیرستانی‌ها رسیده است. البته تا پیش از این هم بعضی از مؤسسات اعزام دانشجو، دانشآموزان مسلط به زبان‌های خارجی را برای ادامه تحصیل به کالج یا مدارس اروپایی با هزینه‌های هنگفت ترغیب می‌کردند، اما این اقدامات با وعده اعطای بورسیه تحصیلی شکل جدی‌تری به‌خود گرفته است. برگزاری آزمونی تحت عنوان «بورسیه‌های بین‌المللی دانش‌آموزی» که از سوی یک مؤسسه فرهنگی کشور ترکیه در تهران برای نخستین‌بار برگزار شد، جزو همین فعالیت‌هاست. قبول‌شدگان این آزمون می‌توانند به‌صورت رایگان در یکی از دبیرستان‌های کشور ترکیه مشغول تحصیل شوند. این رقابت علمی اواخر هفته گذشته و با حضور دانش‌آموزانی از اقصی‌نقاط ایران از شهرهای دورافتاده و محروم برگزار شد و نخبه‌ترین شرکت‌کنندگان آن می‌توانند شانس دریافت بورسیه تحصیلی مقطع دبیرستان در کشور ترکیه را داشته باشند. البته وزارت آموزش و پرورش بلافاصله نسبت به برگزاری این آزمون واکنش نشان داد و اعلام کرد: «هیچ مجوز قانونی برای برگزاری این آزمون صادر نشده و برای آزمون‌های مشابه هم مجوز صادر نخواهد شد» اما پیگیری‌های همشهری نشان می‌دهد که منعی برای شرکت دانشآموزان در اینگونه آزمون‌ها وجود ندارد و کسی هم نمی‌تواند مانع از مهاجرت این افراد و ادامه تحصیل آنها در کشور ترکیه شود.
سوءاستفاده از نام دانشآموزان مناطق محروم
با وجودی که وزارت آموزش و پرورش از وزارت امور خارجه خواسته درباره برگزاری این آزمون، موضوع را به سفارت ترکیه منعکس و جلوی چنین فعالیت‌هایی را بگیرد، اما میزان استقبال خانواده‌ها برای برگزاری چنین آزمون‌هایی که فرصت بورسیه تحصیلی برای فرزندانشان را فراهم می‌کند، افزایش پیدا کرده است. در این‌باره حتی گفته می‌شود که دانشآموزان زیادی هم از مناطق محروم و دورافتاده در آزمون شرکت کرده‌اند؛ چراکه قبول‌شدگان این آزمون نیازی به توانایی بالای مالی یا آشنایی با هیچ زبانی را ندارند و پس از سپری کردن کلاس آموزش زبان ترکی در کنار دانشآموزان دیگر کشورها مشغول به تحصیل در یکی از دبیرستان‌های کشور ترکیه می‌شوند. حسین اربابی، مدیر مدرسه منطقه هیرمند در سیستان و بلوچستان اما افزایش استقبال کودکان مناطق محروم از چنین آزمون‌هایی را تبلیغاتی می‌داند و به همشهری می‌گوید: «مثال بارز این وضعیت، عبور سوخت از مرزها به نام مرزنشین‌ها اما به کام دیگران است. کودکان این مناطق استعداد دارند، ولی چنین آموزش‌هایی ندیده‌اند که بتوانند در آزمون‌های استعدادیابی کشورهای دیگر شرکت کنند. این مسئله به‌ویژه در 2سال اخیر که آموزش‌ها به‌صورت غیرحضوری بوده، باعث عقب‌افتادگی بیشتر این کودکان شده است؛ به همین دلیل معتقدم که دیگران به نفع خود از نام این کودکان سوءاستفاده می‌کنند.» همچنین محسن زارعی، رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی وزارت آموزش و پرورش هم در این‌باره به همشهری می‌گوید: «در مدارس نمونه دولتی و استعدادهای درخشان همین شرایط برقرار است و دانشآموزان سراسر کشور در آزمون‌ها شرکت و از مزایای این مدارس استفاده می‌کنند، اما برخی از خانواده‌ها و دانشآموزان تصور می‌کنند که در کشورهای دیگر، فرصت بهتری برای تحصیل دارند. در این‌باره ضروری است که بدانیم آن کشور با چه هدفی این دانشآموزان را جذب می‌کند، آیا صرفا آموزش‌های علمی است یا اهداف دیگری هم در جذب دانشآموزان وجود خواهد داشت؟» او در پاسخ به این سؤال که چطور می‌توان مانع از این مهاجرت‌ها شد، می‌گوید: «ما نمی‌توانیم مانع از مهاجرت آنها شویم، اما وظیفه داریم که شرایط را در مدارس خودمان افزایش دهیم که افراد مستعد، جذب مدارس خودمان شوند؛ ضمن اینکه مؤسسات خارجی بدون مجوز چنین اقداماتی را انجام می‌دهند و با وجود اینکه ما تمام ظرفیت‌های آموزشی را در کشور داریم، این اقدام آنها غیرقانونی انجام می‌شود. اگر شرایطی هم برای برخورداری از چنین ظرفیت‌هایی باشد، باید توافق لازم صورت بگیرد که جذب دانش‌آموز با چه هدفی انجام می‌شود و دانشی که قرار است منتقل شود در داخل کشور نداشته باشیم. اینگونه اقدامات اگر یک‌سویه و تنها با هدف جذب دانشآموزان باشد صحیح نیست و باید جلوی آنها گرفته شود.»
همه شرکت‌کنندگان در این آزمون‌ها نخبه نیستند
بسیاری از شرکت‌کنندگان در این آزمون معتقدند گذراندن مقطع دبیرستان در کشور ترکیه می‌تواند امتیاز ویژه برای آنها در پذیرش تحصیلی یک دانشگاه اروپایی یا آمریکایی باشد، اما مهدی فیاضی، رئیس مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش این مسئله را تأیید نمی‌کند و می‌گوید: «مدارس و دانشگاه‌های ترکیه هیچ برتری نسبت به مدارس و دانشگاه‌های ایرانی ندارند، اما تبلیغات باعث می‌شود دانشآموزان و دانشجویان ایرانی نهایتا پس از مهاجرت به مالباخته تبدیل شوند.» او در واکنش به برگزاری آزمون یکی از مؤسسات خارجی در ایران برای بورس دانشآموزان نخبه ایرانی به کشور ترکیه هم عنوان می‌کند: «هرگونه فعالیت آموزشی غیردولتی در داخل کشور مطابق قانون تاسیس مراکز و مدارس غیردولتی وزارت آموزش و پرورش، باید با اخذ مجوز قانونی از سازمان مدارس غیردولتی و مشارکت‌های مردمی صورت پذیرد، اما براساس اطلاعات واصله، اخیرا برخی مؤسسات خصوصی خارجی بدون اخذ مجوز قانونی برای فعالیت‌های آموزشی نسبت به جذب و ثبت‌نام دانشآموزان ایرانی در مقاطع مختلف تحصیلی در مدارس کشورهای خارجی مبادرت کرده‌اند.» اما این سؤال هم مطرح است که با وجود صادر نشدن چنین مجوزهایی، چگونه این آزمون‌ها برگزار می‌شوند و آیا این مسئله نمی‌تواند منجر به کاهش جمعیت دانشآموزان با استعداد و نخبه ایرانی شود؟ الهام یاوری، رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان در این‌باره به همشهری می‌گوید: «لزوما اینطور نیست که تمامی شرکت‌کنندگان در اینگونه آزمون‌ها، دانشآموزان نخبه باشند. در برخی موارد خانواده‌ها حاضرند هزینه‌های بسیار هنگفتی را برای قبولی فرزندانشان پرداخت کنند تا امکان حضور در دانشگاه‌های خارج از کشور را داشته باشند؛ چرا که بسیاری از این افراد شانس حضور در دانشگاه‌های مطرح کشور را ندارند.» البته او تأکید می‌کند: «کیفیت مدارس ترکیه قابل مقایسه با ایران نیست و بالاتر بودن سطح مدارس ایران با بررسی نتایج المپیادهای جهانی قابل اثبات است. البته مؤسساتی هم که چنین آزمون‌هایی را برگزار می‌کنند سنجش دقیق علمی ندارند و حتی درصورت پذیرش این کودکان، هیچ تضمینی وجود ندارد که آنها به برنامه‌ریزی مدنظر خانواده‌ها برای کسب موفقیت برسند یا بتوانند وارد دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی شوند.» البته رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان در پاسخ به این سؤال که این کودکان با برخورداری از هوش نسبی و درصورت موفقیت در این آزمون‌ها، در ترکیه مورد حمایت و بورسیه تحصیلی قرار می‌گیرند و آیا این مسئله به نوعی فرصت‌سوزی برای ایران در از دست دادن چنین ظرفیت‌هایی نیست، می‌گوید: «تحصیل در ایران هم رایگان است، اما به‌نظر می‌رسد که بعد تبلیغاتی این شرایط قوی‌تر است. زندگی در ترکیه به‌مراتب بیشتر از ایران هزینه دارد. در استانی مثل آذربایجان غربی در همسایگی ترکیه، متوسط شهریه مدرسه سمپاد حدود یک‌میلیون و 500هزار تومان است، آیا واقعا هزینه‌های اعزام این دانشآموزان به کشور ترکیه چندین برابر چنین مبلغی نخواهد بود؟ چرا باید سرنوشت یک کودک را به‌دلیل چنین تبلیغاتی عوض کرد. این کودکان علاوه بر مشکلات فرهنگی، از نظر علمی هم ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند.» این مسئول ادامه می‌دهد: «مؤسسات آموزش عالی بسیار قوی ازجمله تهران، امیرکبیر، صنعتی شریف و... در کشور وجود دارد و درباره کیفیت تحصیلات تا پایان دوره لیسانس حرف زیادی برای گفتن داریم؛ به همین دلیل توصیه جدی ما به خانواده‌ها به‌ویژه آنهایی که فرزندان توانمندتر و مستعدتری دارند، این است که چنین ظرفیتی را با اعزام فرزندانشان به مدارس و دانشگاه‌های درجه دوم و سوم کشورهای دیگر از دست ندهند. به هیچ عنوان این تضمین وجود ندارد که این قبیل مهاجرت‌ها امکانات بیشتری برای بچه‌ها فراهم کند.»
