غافلگیری با ریزگردهای تکراری

سیدمحمد فخار- روزنامه‌نگار

بار دیگر آلودگی هوا و بار دیگر غافلگیری. این بار همه دستگاه‌هایی که باید هشدار بدهند کار خود را انجام دادند، اما برگزاری دیرهنگام جلسه کمیته اضطرار موجب شد تعطیلی مراکز آموزشی پس از تشکیل مدارس اعلام و سردرگمی ایجاد شود. استقرار آمبولانس‌ها در شهرهای آلوده به ریزگردها نیز دیر صورت گرفت و شرایط هشدار و پیشگیری از اثرات هجوم گرد و خاک مثل گذشته غیرکارشناسانه مدیریت شد.
پس از خیزش دیروز ریزگردها در بخشی از استان‌های کشور، مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران اعلام کرد که امروز (۱۹اردیبهشت‌) نیز ماندگاری گردوخاک در اغلب مناطق کشور وجود دارد و از روز سه‌شنبه ۲۰اردیبهشت استان‌های غربی کشور درگیر هجوم گردوخاک جدید ناشی از کانون‌های خارجی می‌شوند.
به گزارش این مرکز، بارش فروردین‌ماه بسیار کم بود و امسال ۲۷درصد کاهش بارش نسبت به سال گذشته وجود دارد. البته سال گذشته نیز کمبود بارش وجود داشت و تشدید این شرایط موجب تشکیل کانون‌های گردوغبار فراوان در داخل و خارج از کشور شد. هم‌اکنون تقریبا تمام مناطق اطراف شهرها خشک هستند و  می‌توانند کانون انتشار گردوخاک شوند. طبق دستورالعمل مواقع اضطرار، اداره کل هواشناسی استان تهران، وزارت بهداشت، شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران و سازمان محیط‌زیست در تشخیص میزان آلاینده‌ها و مشاوره دادن به استاندار برای تعطیلی مدارس مسئول هستند. همه این نهادها پیش از وقوع ریزگردها درباره لزوم تصمیم‌گیری درباره تعطیلی یکشنبه تهران به استانداری اطلاع داده بودند، اما با این حال تعطیلی مدارس و مهدهای کودک بسیار دیرهنگام اعلام و موجب سردرگمی مردم شد.

وضعیت بحرانی در 6شهر
دیروز در پی خیزش ریزگردهای با منشأ داخلی و خارجی، هوای 6شهر بوشهر، تهران، بیرجند، اهواز، سمنان و اراک در وضعیت بحرانی قرمز و بنفش قرار گرفت. در این میان اهواز بدترین شاخص را داشت و امروز نیز این شهر بدترین مرکز استان در کشور خواهد بود که با هجوم گردوخاک مواجه می‌شود. دانشگاه علوم‌پزشکی اهواز در این‌باره خبر داد: ۵۶۱ خوزستانی بر اثر گردوغبار به مراکز درمانی مراجعه کردند که ۳۶ نفر آنها در بخش‌های عادی بیمارستان‌های خوزستان بستری شدند. گردوغبار رسیده به شهر تهران و سایر استان‌های کشور ترکیبی از منشأ داخلی و خارجی است. به گزارش همشهری، محمدمهدی میرزایی‌قمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این‌باره گفت: توفان‌های ریزگرد ایجادشده همراه با سرعت وزش باد عمدتاً بالای 10متر بر ثانیه بوده‌اند که فعال شدن کانون‌های ریزگرد داخلی را هم به همراه داشته‌اند، اما بدیهی است که توده‌های رسیده به محدوده شهر تهران و سایر استان‌های کشور ترکیب منابع داخلی و خارجی هستند. آنگونه که میرزایی‌قمی اعلام کرد، بیان سهم عمده برای کانون‌های داخلی صحیح نبوده و تحلیل‌های انجام‌شده در شرکت کنترل کیفیت هوا با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای به وضوح سهم قابل ملاحظه کانون‌های ریزگرد خارجی را نشان می‌دهد. در انتشار ریزگردهای اخیر در تاریخ 17و 18اردیبهشت نیز کانون‌های فعال گردوخاک واقع در کشورهای عراق و عربستان سعودی نقش اصلی داشتند؛ بنابراین سهم عمده منابع توفان‌های گردوخاک اخیر منشأ خارجی داشت، اما تعیین دقیق سهم هر یک از کانون‌های داخلی و خارجی انتشار گردوخاک نیازمند مطالعات دقیق است. دیروز در برخی ساعات، 26ایستگاه سنجش آلودگی هوا در تهران در وضعیت قرمز و بنفش قرار گرفتند و امروز نیز هوای تهران خاک‌آلود می‌ماند.

آیا پیش‌بینی ممکن است؟
هم‌اکنون مدل پیش‌بینی ریزگرد در کشور وجود ندارد و با توجه به افزایش وقوع توفان‌های ریزگرد در استان‌های کشور در ماه‌های گذشته، لزوم توسعه مدل پیش‌بینی خیزش گردوغبار توسط سازمان هواشناسی با همکاری سازمان حفاظت محیط‌زیست بسیار احساس می‌شود. در این‌باره سازمان جهانی هواشناسی سایتی با نام پیش‌بینی ریزگرد بارسلونا دارد که اطلاعات خیزش ریزگردها و منابع آن را با تکیه بر اطلاعات رصدهای ماهواره‌ای تا 72ساعت پیش‌رو به‌صورت دقیق پیش‌بینی می‌کند. این پایگاه با نشانی dust.aemet.es تاکنون به وضوح نشان داده که کدام‌یک از مناطق کشور در کدام ساعات درگیر گردوغبار می‌شوند و صحت اطلاعات آن نیز بارها ثابت شده است؛ بنابراین پرواضح است که با همین رصد ساده می‌توان از خیزش ریزگردها تا 3روز آینده مطلع شد و هشدارهای لازم را صادر کرد. بنابراین تعطیلی دقیقه 90مدارس به وضوح کاری غیرکارشناسانه بود که موجب سردرگمی خانواده‌ها، کادر آموزشی و البته تشدید ترافیک شدید شهری در طول روز شد.