محدوده قیمت محصولات پرمصرف در بازار

اجرای طرح «خرید شفاف» یا همان طرح درج قیمت تولیدکننده روی محصولات، با هدف شفاف‌سازی مقدار سودی که در فاصله تولید تا مصرف بر قیمت کالا افزوده می‌شود، از دی ماه سال گذشته آغاز شد. طراحان این طرح بر این اعتقاد بودند که بخش زیادی از آشفتگی بازار محصولات مختلف به درصد بالای حاشیه سودی بازمی‌‌گردد که در مسیر تولید تا مصرف نصیب شرکت‌های توزیع‌کننده، عمده‌فروشان و خرده‌فروشان می‌شود و برای کنترل قیمت‌ها در بازار، این سود باید کاهش یابد یا دست‌کم شفاف‌ شود. اجرای ضربتی این طرح در ماه‌های ابتدایی به اعتراض شرکت‌های توزیع‌کننده و خرده‌فروشان منجر شد، زیرا حاشیه سود‌ این دسته از فعالان اقتصادی کاهش می‌یافت. همزمان این طرح، به‌دلیل ناآشنایی مصرف‌کنندگان، نابسامانی‌هایی را نیز در سطح خرده‌فروشی به شکل درگیری میان خریدار و فروشنده‌ به همراه داشت. این مشکلات دولت را بر آن داشت که با ایجاد تغییراتی در شکل اجرای طرح، درج قیمت مصرف‌کننده را نیز در کنار قیمت تولید روی محصولات اجباری کند. از ابتدای اردیبهشت امسال با ورود این طرح به مرحله پنجم، تعداد محصولات تحت پوشش این طرح خرید شفاف از 14هزار قلم به 50هزار قلم کالا افزایش یافته و حالا جز 13گروه کالایی مستثنا‌شده از طرح، تولیدکنندگان دیگر محصولات موظفند نرخ تولید و مصرف را به‌طور همزمان روی کالاهای تولیدی درج کنند. قائم‌مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران در امور بازرگانی با اعلام آغاز مرحله پنجم این طرح در روزهای پایانی هفته گذشته، 13گروه کالایی مستثنا‌شده را اقلام دارویی و پزشکی، مواداولیه و کالاهای واسطه‌ای غیرقابل عرضه به مصرف‌کننده نهایی، انواع البسه، پارچه و پوشاک، انواع طلا، جواهر و زیورآلات، انواع صنایع‌دستی و محصولات کشاورزی غیربسته‌بندی اعلام کرد. به‌گفته محمدصادق مفتح، محصولات بورسی و کالاهای عرضه‌شده در بورس، انواع قطعات، ابزار و لوازم غیربسته‌بندی، انواع مصالح ساختمانی غیرقابل بسته‌بندی، محصولاتی که امکان بسته‌بندی ندارند، انواع لوازم‌التحریر غیرقابل بسته‌بندی، گوشت، مرغ، تخم‌مرغ، شکر و برنج و کالاهای صنفی که در محل تولید عرضه می‌‌شوند مانند‌ آش، حلیم، قنادی نیز پروژه درج قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده مستثنا شده‌اند. گفته می‌شود برخی از این کالاها در مرحله ششم به این طرح افزوده خواهند شد.

کالاهای وارداتی هم مشمول طرح هستند
طرح خرید شفاف با توجه به وارداتی‌بودن بسیاری از اقلام موجود در بازار، تنها شامل محصولات تولید داخل نیست و واردکنندگان نیز موظفند روی محصولات عرضه‌شده به‌طور همزمان قیمت واردات و قیمت مصرف‌کننده را درج کنند. مدیرکل نظارت بر خدمات عمومی و شبکه‌های توزیعی و اقتصادی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، با بیان اینکه قانون حمایت از حقوق مصرف‌کننده تفکیکی بین تولید‌کننده و وارد‌کننده قائل نشده، از اجرای طرح برای کالاهای وارداتی خبر داد و افزود: همه کالاها چه تولید داخل و چه کالاهایی که وارداتی هستند، به درج قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده مکلف هستند. محسن حسین‌لویی در توضیح این طرح گفت: در کالاهای وارداتی، به جای قیمت تولید، قیمت واردکننده درج می‌شود که در این قیمت، مالیات بر ارزش افزوده و سود وارد‌کننده نیز لحاظ شده و ضرایب سود عمده‌فروشی و خرده‌فروشی نیز به آن اضافه شده، همچنین حداکثر قیمت مصرف‌کننده نیز روی کالا درج می‌شود و عرضه‌کنندگان می‌توانند پایین‌تر از حداکثر قیمت مصرف‌کننده با یکدیگر رقابت کنند و کالای خود را به فروش برسانند. طبق اعلام وزارت صمت، درج همزمان قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده در دوره‌گذار و به‌طور موقت انجام می‌شود تا مردم با این طرح آشنا شوند اما در نهایت بعد از رایج‌شدن قیمت تولیدکننده، قیمت مصرف‌کننده از روی کالاها حذف خواهد شد.

فاکتورهای محاسبه درصد سود
در جدولی که سازمان حمایت برای تعیین میزان سود شرکت‌های پخش تنظیم شده، انواع اقلام خوراکی بسته‌بندی و شوینده‌ها در 5گروه کالایی طبقه‌بندی شده و از 10تا 14درصد سود برای شرکت‌های پخش‌کننده این کالاها درنظر گرفته شده است. در این جدول ضرایب سود و هزینه عمده‌فروشی و خرده‌فروشی نیز برای کالاها به تفکیک، بین 2تا 5درصد (برای آهن و فولاد و لوله آب و گاز تا 25درصد) سود عمده‌فروشی و بین 8تا 25درصد نیز سود خرده‌فروشی درنظر گرفته شده است. قیمت بیشتر اقلام مصرفی‌خانوارها با افزودن 2تا 4درصد سود عمده‌فروشی و 8تا 15درصد سود خرده‌فروشی محاسبه می‌شود و اقلام دارای ضریب سود بالاتر، چینی‌آلات و اقلام صنعتی و غیره را شامل می‌شود. اما مبنای تعیین این ضرایب چه بوده است؟ به‌گفته قائم‌مقام وزیر صمت در امور بازرگانی در این مرحله از طرح خرید شفاف، کالاها به 2دسته دارای گردش سریع و گردش کند تقسیم شده است. به این شکل که کالاهای غذایی دارای گردش سریع و کالاهای لوازم‌خانگی دارای گردش کند هستند. به‌گفته مفتح، ضرایب این کالاها متفاوت است و با توجه به تفاوت‌های کالاها از نظر وزنی هزینه‌های حمل نیز متفاوت است که برای سهولت کار مصرف‌کننده نهایی، حداکثر سود 20درصد برای کالاهای گردش سریع و 30درصد برای کالاهای گردش کند درنظر گرفته‌شده است. یافته‌های همشهری نشان می‌دهد در میان اقلام پرمصرف خانوارها، ضریب سود لبنیات غیریارانه‌ای، آب معدنی، نمک، محصولات سلولزی و برخی شوینده‌ها تا 31درصد می‌رسد و دیگر اقلام بین 21 تا 29درصد سود به قیمت تولیدشان افزوده می‌شود. زعفران با 20درصد و گوشت قرمز با 21درصد کمترین نرخ سود را به‌خود اختصاص داده است.