شاهرگ اقتصاد دنیا

بهنام سلطانی

در سال‌های اخیر نام تایوان هرازگاهی بر سر زبان‌ها افتاده و شبکه‌های مختلف خبری بارها خبرهایی درباره روابط پرغبار این کشور با چین مخابره کرده‌اند. نمونه‌اش همین چند‌ماه قبل که زمزمه حمله نظامی چین به تایوان مطرح شد اما تاکنون به واقعیت مبدل نشده است. اینکه چرا تایوان همیشه در تیررس چینی‌ها و آمریکایی‌ها بوده و خبرهایی از این دست در مورد این کشور کوچک و صنعتی مطرح می‌شود یک ریشه تاریخی و چند دلیل اقتصادی دارد. موقعیت ژئوپلیتیک تایوان را که در سواحل شرقی چین واقع شده و حکم شاهراهی برای اتصال چین به آب‌های آزاد را دارد، نباید نادیده گرفت. بنابراین باز هم پای اقتصاد در میان است و تایوان را که می‌خواهد به یکی از قدرت‌های اقتصادی دنیا بدل شود در معرض تندبادهای سیاسی قرار داده است. با این ذهنیت بهتر می‌توان به این پرسش پاسخ داد که چرا تایوان با 36هزار کیلومترمربع وسعت و 25میلیون نفر جمعیت برای ابرقدرت‌ها، کشور مهمی است.

فرار ناسیونالیست‌ها
تایوان یا همان چین‌تایپه کشوری نسبتاً کوچک در شرق آسیاست که از چند جزیره کوچک و بزرگ تشکیل شده و همه این جزایر در سواحل شرق چین واقع شده‌اند. تایوان از روزگار قدیم محل منازعه و جنگ بین دو کشور همسایه چین و ژاپن بوده؛ به‌خصوص بعد از جنگ جهانی دوم که چین، مجمع‌الجزایر تایوان و پنگو را از ژاپن پس گرفت و در سال 1947قانون اساسی جدیدی را به تصویب رساند که در تایوان هم لازم‌الاجرا بود. بعد از تصویب قانون‌اساسی جدید و انقلاب کمونیستی چین در سال 1949رئیس‌جمهور مخلوع این کشور به تایوان گریخت و شهر تایپه را به‌عنوان پایتخت موقت دولت در تبعید برگزید. ناسیونالیست‌های چینی خود را همچنان دولت مشروع سرزمین اصلی چین و مغولستان می‌دانستند، درحالی‌که دولت کمونیستی چین بر سرزمین اصلی حکومت می‌کرد. این نقطه شروع نزاع سیاسی بین چین و تایوان است که همچنان ادامه دارد.

زیبای خفته

حزب کمونیست چین با «دولت در تبعید» مشکل اساسی دارد و استقرار ناسیونالیست‌ها در تایوان را غیرقانونی می‌داند. چینی‌ها بارها اعلام کرده‌اند که درصورت لزوم با توسل به زور، تایوان را به خاک کشورشان ضمیمه خواهند کرد و به همین دلیل هرگونه تلاش برای اعلام استقلال تایوان با تهدید چین مواجه می‌شود. این موضوع به محل مناقشه دو ابرقدرت سیاسی و اقتصادی دنیا هم بدل شده تا جایی که آمریکا در سال 2021چند ناو جنگی را برای حمایت از تایوان به منطقه اعزام کرد. نگاهی به تاریخ پرفراز و نشیب تایوان نشان می‌دهد که این کشور در سال‌های قبل از جنگ جهانی‌دوم هم مورد توجه کشورهای بیگانه بوده است. تایوان را دریانوردان پرتغالی در سال 1590میلادی کشف کردند و نام «فورموزا» به معنی زیبا را روی آن گذاشتند، اما در سال 1624هلندی‌ها در جنوب و اسپانیایی‌ها در شمال تایوان قلعه‌هایی به نشانه تثبیت حاکمیت بر این کشور بنا کردند. هلندی‌ها بعد از بیرون راندن اسپانیا از تایوان تا سال 1661کنترل این کشور را در دست داشتند تا اینکه در سال 1683دودمان چینگ با اشغال تایوان بر این جزیره مسلط شد؛ اما با شروع جنگ بین چین و ژاپن در سال ۱۸۹۵ چینی‌ها شکست خوردند و تایوان به‌دست ژاپنی‌ها افتاد.

شاهراه حیاتی
اینکه چرا تایوان تا این حد برای چین مهم است و چرا آمریکا وارد نزاع سیاسی بین دو کشور شده، پرسشی است که کمتر کسی دنبال یافتن پاسخی برای آن رفته است. تایوان در گذشته به خاک چین متصل بود اما به واسطه حرکت پوسته‌های زمین، بخشی از خاک‌های ارتباط دهنده دو کشور زیر آب رفته و این منطقه به تنگه و تایوان به یک جزیره بدل شده است. تاریخ کشور تایوان را به قبل و بعد از این اتفاق جغرافیایی می‌توان تقسیم کرد. حالا دریای چین جنوبی که تایوان در آن واقع شده از اهمیت دوچندانی برای چین و اقتصاد جهانی برخوردار شده و اهمیت ژئوپلیتیک پیدا کرده است. چین از طریق دو آبراه بسیار مهم به آب‌های آزاد و مسیرهای دریایی جهان متصل می‌شود؛ یکی تنگه مالاکا در جنوب و دیگری تنگه‌های راهبردی اطراف جزیره تایوان در شمال دریای چین جنوبی. البته مسیرهای دریایی دیگری وجود دارد که چین را به آب‌های شرق و جنوب فیلیپین متصل می‌کند اما بسیار طولانی و غیراقتصادی است. در چنین شرایطی راه‌های اتصال به آب‌های آزاد از طریق مجمع‌الجزایز تایوان برای اقتصاد رو به توسعه چین، آن هم در کشاکش جنگ تمام‌عیار اقتصادی با آمریکا اهمیت زیادی پیدا می‌کند. اگر چینی‌ها تایوان را تصرف کنند، به‌راحتی و آزادانه به اقیانوس آرام راه می‌یابند و حتی می‌توانند از صدور نفت به ژاپن و کره‌جنوبی به‌عنوان دو رقیب بزرگ اقتصادی جلوگیری کنند.

تقویت مهارت
تایوان با در اختیار داشتن نوزدهمین اقتصاد بزرگ دنیا و فناوری صنعتی پیشرفته، نقش مهمی در اقتصاد جهانی بازی می‌کند. توماس فریدمن، نویسنده و روزنامه‌نگار مشهور آمریکایی در مقاله‌ای تحت عنوان «علم بهتر است یا نفت؟» که در نیویورک‌تایمز به چاپ رسیده می‌نویسد:«گاه و بی‌گاه از من می‌پرسند به جز کشور خودت به کدام کشور دیگر علاقه داری؟ همیشه یک جواب داشته‌ام: تایوان و مردم می‌پرسند تایوان؟ چرا تایوان؟ جواب خیلی ساده است. چون تایوان صخره‌ای لم‌یزرع در دریایی پر از امواج طوفانی و بدون منابع طبیعی برای زندگی کردن است. حتی برای ساخت‌وساز باید از چین شن و ریگ وارد کند و با وجود همه اینها چهارمین ذخایر کلان مالی دنیا را در اختیار دارد. زیرا به جای کندن زمین و استخراج هر آنچه بالا می‌آید، تایوان ذهن و افکار 23میلیون تایوانی را می‌کاود، استعدادشان را، انرژی‌شان را و هوش و ذکاوتشان را.» تمجید فریدمن از اقتصاد رو به رشد تایوان اغراق‌آمیز نیست، چرا که این کشور نه نفت دارد، نه سنگ‌آهن، نه جنگل، نه الماس، نه طلا اما فرهنگ تقویت مهارت در این کشور وجود دارد و به تعبیر فریدمن با ارزش‌ترین و تنها منبع تجدیدپذیر واقعی در جهان به‌حساب می‌آید. 

جاذبه‌های گردشگری
پیشرفت سریع اقتصادی همه آن چیزی نیست که باید درباره تایوان بدانیم. این کشور علاوه بر صنعت از محل جذب گردشگران خارجی هم درآمد هنگفتی کسب می‌کند و مملو از مکان‌های دیدنی است. برج تایپه ۱۰۱ نخستین جایی است که گردشگران بسیاری را جذب می‌کند. برای دیدن منظره ۳۶۰‌درجه شهر تایپه کافی است با سریع‌ترین آسانسور دنیا به طبقه ۸۹ این برج بروید و با دوربین‌های مخصوص که روی بالکن این طبقه نصب شده به تماشای شهر بنشینید. برج تایپه ۱۰۱ شبیه یک ساقه بامبو ساخته شده و تا چند سال پیش بلندترین برج دنیا بود اما جای خودش را به برج خلیفه دبی داد. یکی دیگر از جاهای دیدنی تایوان تله‌کابین مائوکونگ گاندولا است که با کف شیشه‌ای شما را به بالای کوه می‌برد تا از دیدن باغ‌های چای کناره کوه لذت ببرید. معابد دوقلوی ببر و اژدها در جنوب تایوان هم دیدنی است. تایوان یک کشور ساحلی است و ساحل پنگو را به‌نام مروارید ساحل‌های تایوان می‌شناسند. پنگو جایی است که هر سال جشنواره سالانه غذاهای دریایی در آن برپا می‌شود. روستای رنگین‌کمان هم زیبایی مسحور کننده‌ای دارد. این روستا توسط شخصی به‌نام هوانگ‌یونگ‌فو ساخته شده است؛ هنرمندی که با استفاده از هنر نقاشی، روستای در معرض تخریب خود را به یک مکان زیبا و رنگارنگ بدل کرد. این روستا حالا به یک جاذبه گردشگری مشهور تبدیل شده و لقب رنگارنگ‌ترین روستای جهان را یدک می‌کشد.