علل چسبندگی قیمت‌ها در بازار ایران

مؤسسه پژوهشی وابسته به وزارت صنعت در تازه‌ترین مطالعات خود به این نتیجه رسیده است که درکنار سایر عواملی که در خلق تورم نقش دارند موضوع چسبندگی قیمت‌ها نیز خود به سدی در برابر سیاست‌های ضد‌تورمی تبدیل شده است. طبق این تحقیق عواملی از قبیل قیمت‌گذاری دستوری، انتظارات تورمی، استنباط مصرف کننده‌ها و تولید کننده‌ها از بی‌ثباتی اقتصادی و پایین بودن درجه رقابت در بازارها ازجمله عواملی هستند که از کاهش قیمت‌ها جلوگیری می‌کنند.
به گزارش همشهری، در میان مردم ایران یک اصطلاح اقتصادی عامیانه رایج است مبنی بر اینکه قیمتی که بالا رفت دیگر پایین نمی‌آید. این اصطلاح عامیانه مبنایی اقتصادی دارد که به آن چسبندگی قیمت‌ها می‌گویند. به تعبیر دیگر زمانی که قیمت‌ها رشد می‌کنند حتی با وجود کاهش هزینه‌های تولید یا کاهش تورم باز هم کاهش پیدا نمی‌کند. به‌طور مثال یکی از بازار‌هایی که بالاترین چسبندگی قیمت را در اقتصاد ایران دارد، بازار مسکن است. عموم مردم اعتقاد دارند قیمت خانه‌ای که افزایش یافت، هرگز کاهش پیدا نمی‌کند، همین عامل یکی از دلایل افزایش تمایل برای سرمایه‌گذاری در بخش مسکن است، این رویه خود به تداوم رشد قیمت‌ها در دوره‌های زمانی منجر می‌شود و تقاضا را مدام افزایش می‌دهد.
اما ریشه چسبندگی قیمت‌ها چیست؟ آیا علت آن صرفا رشد تورم یا انتظارات تورمی است؟ یا موضوعات دیگری نیز در این رویداد اقتصادی نقش دارند؟ مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با انجام یک کار مطالعاتی به این موضوع پاسخ داده است.

بررسی علل چسبندگی
طبق استدلال مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، یکی از نکات کلیدی در چسبندگی قیمت‌ها این است که موضوع یادشده رابطه‌ای دو طرفه با تورم دارد به این معنا که تورم بالا در عین حالی‌که باعث تمایل قیمت‌ها به سمت ارقام بالاتر می‌شود، چسبندگی قیمت‌ها نیز خود مانعی در برابرکاهش تورم است. به همین دلیل سیاستگذاران باید درکنار تورم به موضوع چسبندگی قیمت‌ها هم توجه کنند تا بتوانند دراجرای سیاست‌های ضد‌تورمی موفق عمل کنند. درگذشته توجه چندانی به این موضوع نشده و موجب شده بسیاری از سیاستگذاری‌های انجام شده برای کنترل تورم، رشد اقتصاد و کاهش بیکاری موفق نباشد.
این مطالعات نشان می‌دهد علت اینکه قیمت‌ها حتی در زمان نزول تورم تمایل زیادی به کاهش ندارد به موضوعات مهمی از قبیل قیمت‌گذاری دستوری، انتظارات تورمی شدید، استنباط مصرف کننده‌ها و تولید‌کننده‌ها از بی‌ثباتی اقتصادی و پایین بودن درجه رقابت در بازارهابازمی‌گردد.
از یک طرف قیمت‌گذاری دستوری از تعیین قیمت‌ها به‌صورت تعادلی در بازار رقابتی جلوگیری می‌کند و از طرف دیگر انتظارات تورمی به مانعی دربرابر کاهش قیمت تبدیل می‌شود؛ زیرا تصورعمومی این است که تورم به‌طور مداوم افزایش می‌یابد. از طرف دیگر این تصور که اقتصاد به‌صورت کلی در حالتی نا‌پایدار است موجب می‌شود قیمت‌ها عمدتا به سمت ارقام بالاتر چسبندگی داشته باشد و در برابر کاهش مقاومت کند.
موضوع دیگری که بر چسبندگی قیمت‌ها اثردارد وجود انحصاردر بازار است. مطالعات نشان می‌دهد در بازار‌هایی که انحصار در آنها کمتر و رقابت بیشتر است، چسبندگی قیمت نیز کمتر است و حتی به شفاف‌سازی‌ قیمت نیز کمک می‌کند.

راهکار ها
مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی پیشنهاد می‌کند برای مقابله با موضوع چسبندگی قیمت‌ها در وهله اول سیاست‌هایی اتخاذ شود که رقابت در بازار‌ها افزایش یابد زیرا افزایش رقابت در بازار می‌تواند قیمت‌ها را نیز رقابتی و به مانعی در برابر چسبندگی قیمت‌ها تبدیل شود.
با این حال همگام با افزایش رقابت در بازار‌ها باید اقداماتی انجام شود که بی‌ثباتی‌های اقتصادی را کاهش دهد تا از طریق کاهش بی‌ثباتی‌های اقتصادی ساختارهای بازار نیز تقویت شود به‌معنای آنکه بازارها بتوانند کارکرد‌های بهتری در حوزه قیمت‌گذاری داشته باشد. همگام با این اقدامات باید مسیر شکل‌گیری قیمت‌ها در بازارکالا و خدمات شفاف شود یعنی مکانیزم‌های بازار به شکلی باشد که روند شکل‌گیری قیمت شفاف باشد. به باور این مؤسسه اجرای سند تحول نظام توزیع، می‌تواند مبنایی برای مدیریت بهتر بازار و جلوگیری از چسبندگی قیمت‌ها باشد.