چابهار، قربانی توسعه کمربند و راه چین می‌شود؟

5ماه از ارسال آخرین محموله گندم اهدایی هند به افغانستان از طریق بندر شهیدبهشتی چابهار می‌گذرد و از 2روز پیش، ارسال این محموله‌ها از سر گرفته شده است، اما این بار، گندم‌های هندی از طریق مسیر زمینی پاکستان به افغانستان می‌رود؛ نه بندر چابهار.
به گزارش همشهری، براساس موافقتنامه سه‌جانبه چابهار میان هند، ایران و افغانستان، محموله‌های اهدایی هند از مسیر ایران به افغانستان ارسال می‌شد و همین مسئله، یکی از پایه‌های حضور هند در توسعه بندر چابهار و همچنین معاف شدن این بندر استراتژیک از تحریم‌های آمریکا با هدف کمک به افغانستان بود، اما بعد از روی کار آمدن امارت اسلامی طالبان در افغانستان، این کمک‌ها تعلیق شد و حالا در شرایطی که افغانستان به‌شدت به کمک‌های غذایی محتاج است، پس از بحث بسیار میان هند و پاکستان، این محموله‌های اهدایی از خاک پاکستان در حال ارسال است.

بی‌توجهی هند به چابهار
طبق اعلام رسانه‌های هندی، باوجود اختلافات دیرینه و رقابت‌های منطقه‌ای هند و پاکستان، دور جدید کمک‌های انسان‌دوستانه غذایی و دارویی هند به‌جای چابهار ایران، از گذرگاه مرزی عطاری هند (واگه پاکستان) و توسط کامیون‌های لاری افغانستان به گذرگاه مرزی تورخم افغانستان منتقل می‌شود. تا پیش از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، حدود ۷۵هزار تن گندم اهدایی هند با 3هزارو245 کانتینر در قالب 10پارتی از بندر کاندلای هند به بندر شهیدبهشتی چابهار انتقال یافته و پس از تخلیه و بارگیری توسط اپراتور هندی این بندر، از طریق مرز میلک به افغانستان فرستاده می شد. مدیرکل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان با اشاره به تجربه موفق انتقال محموله‌های اهدایی هند به افغانستان در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ از طریق بندر چابهار، می‌گوید: هزینه پایین و سرعت انتقال، اولویت اصلی ترانزیت دریایی و زمینی محموله‌های گندم هندی به افغانستان بوده و در راستای اجرای توافقنامه سه‌جانبه ایران، هند و افغانستان، انجام شده و این همکاری‌ها، فرصت مناسبی برای استفاده از ظرفیت‌های چابهار در راستای تعمیق روابط و نزدیک شدن ملت‌های 3کشور ایجاد کرده است. بهروز آقایی با اشاره به شیفت محموله‌های اهدایی هند به افغانستان از چابهار به پاکستان به ایلنا می‌گوید: مطمئناً بی‌توجهی به ظرفیت‌های بندر چابهار و همچنین عدم‌مساعی دولت هند و بخش خصوصی آن کشور برای افزایش ترافیک کالا و کانتینر خصوصاً انتقال محموله‌های دولتی به مقاصد افغانستان و سایر کشورها از طریق بندر چابهار، روند فعالیت اپراتور و سرمایه‌گذار هندی مشغول در بندر چابهار را با چالش مواجه خواهد کرد. آقایی امیدوار است با تلاش‌های دیپلماتیک 3کشور عضو موافقتنامه چابهار، انتقال محموله‌های جدید کمک‌های هند به مردم افغانستان از طریق بندر چابهار از سر گرفته شود که در این راستا ضروری است هماهنگی‌های لازم اجزای حمل‌ونقل با هماهنگی دولت‌ها برای محموله ۵۰هزار تنی گندم اهدایی هند با قید فوریت انجام شود.

نقشه پاکستان و چین برای افغانستان
3هفته قبل، نخست‌وزیر پاکستان در رأس هیأتی بلندپایه متشکل از بخش دولتی و خصوصی این کشور در افتتاحیه المپیک زمستانی چین شرکت کرد و بعداً مشخص شد که یکی از اهداف اصلی این سفر، راهگشایی برای اجرایی شدن فاز دوم کریدور اقتصادی چین - پاکستان بوده است. بررسی‌های مرکز پژوهش‌های اتاق ایران نشان می‌دهد: کریدور اقتصادی چین ـ پاکستان مهم‌ترین پروژه در ابتکار «کمربند و راه» چین محسوب می‌شود و در چند سال اخیر چین بیشترین سرمایه‌گذاری در قالب ابتکار کمربند و راه را در پاکستان انجام داده و امیدوار است همکاری با پاکستان را به الگویی برای توسعه همکاری با سایر کشورها بدل کند. فاز نخست کریدور اقتصادی چین- پاکستان بر توسعه زیرساخت‌ها و نیز توسعه بخش انرژی پاکستان متمرکز بود و در این فاز شرکت‌های چینی سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در زیرساخت‌ها و بخش انرژی پاکستان صورت دادند، اما در فاز دوم کریدور که در ماه‌های اخیر مذاکرات 2کشور برای اجرایی شدن آن در جریان بوده همکاری صنعتی در اولویت قرار می‌گیرد و 2کشور همکاری‌های صنعتی بلندمدتی را برای تبدیل کردن پاکستان به یک هاب منطقه‌ای در حوزه صنعت در جنوب آسیا طراحی کرده‌اند.
در این قالب قرار است مناطق ویژه اقتصادی در بخش‌های مختلف پاکستان به‌ویژه در گوادر ایجاد شود، شرکت‌های چینی و پاکستانی برای شکل‌دهی به زنجیره ارزش طیفی از کالاها و خدمات در این بخش‌ها مستقر شوند، از حمایت‌های دولت چین و پاکستان برخوردار شوند و راه برای حضور آنها در بازار منطقه و جهان فراهم شود. همکاری‌های صنعتی یکی از مجموعه‌های ده‌گانه همکاری 2کشور در قالب کریدور اقتصادی محسوب می‌شود که در فاز دوم به اولویت نخست بدل شده است. نکته قابل‌توجه که منافع ایران و بندر چابهار را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد این است که پاکستان و چین در این سفر بر سر پیوند زدن افغانستان به این کریدور به تفاهم رسیده‌اند و پیوند زدن افغانستان به این کریدور با هدف از بین بردن نفوذ هند در این کشور و تضعیف چابهار به‌عنوان دروازه دسترسی افغانستان به هند و به‌طورکلی آب‌های آزاد صورت می‌گیرد. تأکید سران چین و پاکستان بر نقش کلیدی گوادر در کریدور اقتصادی و تلاش‌های پاکستان برای افزایش نقش این بندر در تجارت خارجی افغانستان بر همین اساس صورت می‌گیرد و مستقیم بندر چابهار را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.