طلا و ارز؛ مقاصد نقدینگی در یک دهه اخیر

نتایج مطالعات اداره کل مدیریت استراتژیک بانک ملی نشان می‌دهد بازارهای سکه و ارز با 3تکانه بزرگ در دهه 90مواجه شده‌اند. در یک دهه اخیر سرمایه‌گذاران برای پوشش ریسک‌ خود از این بازارها به‌عنوان مقاصد نقدینگی استفاده کرده‌اند.
به گزارش همشهری، اقتصاد ایران در دهه 90فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرد، رشد اقتصادی ایران در این دهه با وجود تلاش‌های فراوان به صفر رسید؛ به همین دلیل اغلب اقتصاددانان از دهه 90به‌عنوان دهه سوخته یاد می‌کنند، دهه‌ای که فعالیت‌های اقتصادی به رشد تولید منجر نشد. در چنین شرایطی، برآوردها نشان می‌دهد؛ همین رکود اقتصاد در دهه 90به رشد سفته‌بازی در بازارهای غیرمولد منجر شده است. بررسی‌های انجام شده در اداره کل مدیریت استراتژیک بانک ملی نشان می‌دهد به‌دلیل مشکلات اقتصادی در دهه 90بخش زیادی از نقدینگی به جای آنکه صرف تولید شود راهی بازار‌های طلا و ارز شده است. مهاجرت نقدینگی به بازار‌های طلا و ارز، تحت ‌تأثیر تحولات اقتصاد کلان، به رشد شتابنده این بازارها و بروز 3تکانه ارزی مهم در این دهه منجر شده است.

تکانه‌های ارزی دهه 90
طبق تحلیل اداره کل مدیریت استراتژیک بانک ملی بازار‌های طلا و ارز اصلی‌ترین مقاصد نقدینگی در یک دهه اخیر بوده است. طبق این گزارش تحلیلی، به‌طور مشخص 3موضوع اساسی ازجمله کاهش قیمت جهانی نفت، اعمال تحریم‌های شدید در بخش نفت و گاز و محدود شدن دسترسی دولت به درآمدهای ارزی، موجب کاهش حجم عرضه ارز در بازارهای داخلی شده و نرخ ارز و طلا را به سمت افزایش حرکت داده است. تحت‌تأثیر این عوامل، سرمایه‌گذاران خرد، برای کاهش ریسک خود، بازارهای طلا و ارز را به‌عنوان مهم‌ترین مقصد نقدینگی انتخاب کرده‌اند. این موضوع به وقوع 3تکانه بزرگ در بازارهای طلا و ارز منجر شده است. 
نخستین تکانه قیمتی دهه 90در سال 1391اتفاق افتاد. در آن مقطع قیمت هر دلار آمریکا 88درصد، یورو 86درصد و سکه بهار آزادی طرح جدید 76درصد رشد کرد. قیمت هر دلار آمریکا که در سال 1390به‌طور میانگین در حدود 1892تومان بود به 3هزار و 573تومان درسال 1391رسید که این موضوع روی قیمت سکه هم تأثیر گذاشت و موجب شد قیمت هر سکه طرح جدید با 609هزار تومان افزایش از 797هزار تومان به یک میلیون و 406هزار تومان در سال 91برسد.
 دومین تکانه قیمت در سال 1397اتفاق افتاد. در آن زمان قیمت سکه طرح جدید با تورم194درصدی مواجه شد و قیمت دلار و یورو نیز به‌ترتیب 165و167درصد افزایش یافت. این تکانه، بزرگ‌ترین تکانه قیمتی در بازار طلا و ارز در دهه 90بوده که با خروج آمریکا از برجام و اعمال دور تازه‌ای از تحریم‌های ظالمانه علیه ایران مصادف بوده است. علت سومین تکانه هم که در سال قبل اتفاق افتاد به شیوع کرونا بازمی‌گردد که به بسته شدن مرزها و کاهش درآمدهای ارزی ایران منجر شد. این تحولات موجب شد، تورم سکه طرح جدید به 70درصد برسد و قیمت دلار و یورو هم به‌ترتیب 62و 76درصد افزایش یابد.
این گزارش نشان می‌دهد؛ کمترین میزان رشد سالانه قیمت در بازار طلا و ارز در فاصله سال‌های 1392تا 1396رخ داده و بازارهای طلا و ارز در این دوره شاهد نوعی ثبات بوده‌اند. به‌نظر می‌رسد بخشی از دلایل این ثبات به روند کاهنده نرخ تورم و رفع تحریم‌ها بازمی‌گردد.

آنچه اعلام نشده
در گزارش اداره کل مدیریت استراتژیک بانک ملی مشخص نشده تحت‌تأثیر این تکانه‌های قیمتی چه میزان نقدینگی در یک دهه گذشته وارد بازارهای طلا و ارز شده، البته شواهد آماری نشان می‌دهد به‌دلیل رکود 1.5ساله در بازار‌های مسکن و بورس همچنان بخشی از نقدینگی برای کاهش ریسک‌های اقتصادی در برابر تورم، بازارهای طلا و ارز را انتخاب می‌کند. 
برخی تحلیلگران بر این باورند که از مرداد پارسال تاکنون بیش از 150هزار میلیارد تومان نقدینگی از بازار سهام خارج شده که بخشی از آن راهی بازار طلا و ارز شده است.