برجام‌ ماند؛ آمریکا ‌رفت

بعد از اظهارات دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا که اعلام کرد کشورش از برجام خارج می‌شود، دنیا با جمله حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان که گفت «از این لحظه توافق برجام بین ایران و 5کشور است» نفس راحتی کشید، همین جمله، چهره عقلانی ایران را به جهان نشان داد همچنان که پیش از این نشان داده بود اما  رئیس‌جمهور با ضرب الاجلی که برای اروپا تعیین کرد نشان داد صبر ایران هم حد دارد، آنجا که گفت: منتظر هستیم ببینیم این کشورهای بزرگ جهانی نسبت به این توافق چگونه عمل خواهند کرد. رئیس‌جمهور گفت: اگر در پایان این مهلت و زمان کوتاه به این نتیجه رسیدیم که با همکاری 5کشور می‌توانیم همه آنچه در برجام خواست ملت ایران بوده به‌دست آوریم، با وجود میل آمریکا و رژیم صهیونیستی و تلاش‌های آنها و حرف‌های بی‌نزاکت ترامپ، برجام پایدار خواهد ماند و ما می‌توانیم به نفع صلح و امنیت منطقه و جهان قدم‌های خودمان را برداریم. وی ادامه داد: اگر ببینیم منافع ما تضمین نخواهد شد، به‌زودی با مردم ایران صحبت خواهم کرد و تصمیمات نظام را در آن شرایط به اطلاع مردم می‌رسانم.

تصمیمات لازم را برای اقتصاد گرفته ایم

 روحانی با اشاره به اینکه آمریکایی‌ها  اعلام کردند که از برجام خارج شدند، خاطرنشان کرد: این در واقع تصریحی بود بر کاری که آنها در ماه‌های گذشته هم به شکل دیگری انجام داده بودند. آمریکا بگوید از زمان توافق هسته‌ای تا امروز چه زمانی به همه تعهدات خود عمل کرده بوده است؛ جز چند امضا و چند بیانیه، آیا هرگز به نفع مردم ایران و در چارچوب تعهدات برجام عمل کرده بودند یا نه؟

رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه مردم نباید هیچ‌گونه نگرانی برای آینده کشور داشته باشند، گفت: از هفته‌ها و ماه‌ها پیش به این نتیجه رسیده بودیم که ترامپ به تعهدات بین‌المللی و ازجمله به برجام وفادار نخواهد بود و بر این مبنا تصمیمات لازم را برای مسائل اقتصادی کشور اتخاذ کردیم و تصمیمی که نسبت به مسائل ارزی اتخاذ شد بر همین مبنا بود. روحانی افزود: ما با برجام بدون آمریکا مواجه هستیم و مردم شاهد خواهند بود که رشد اقتصادی و آرامش و ثبات بازار ادامه خواهد یافت. رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه ارز مورد نیاز کشور را در شرایط آینده به خوبی تأمین خواهیم کرد، خاطرنشان کرد: در کالاهای اساسی و کالاهای مورد نیاز مردم هیچ‌گونه نگرانی نباید وجود داشته باشد. روحانی با تأکید بر اینکه ملت ایران از امشب مصمم‌تر و متحدتر از گذشته است، اظهار داشت: کار ترامپ یک جنگ روانی و یک فشار اقتصادی بود و ما نخواهیم گذاشت ترامپ در جنگ روانی و یا در فشار اقتصادی به ملت ایران موفق شود.
رئیس‌جمهور افزود: تاریخ نشان خواهد داد همانگونه که ملت ما در برابر همه توطئه‌ها پیروز بوده در این ماجرا هم پیروز خواهد بود.

دستور به وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی

روحانی در بخشی از سخنان خود گفت که به وزارت امور خارجه دستور دادم که ظرف چند هفته آینده با مذاکرات با کشورهای اروپایی و دو کشور بزرگ دیگر، یعنی روسیه و چین رایزنی‌ها و هماهنگی‌ و مذاکرات لازم را انجام دهد.

رئیس‌جمهور همچنین دستور فنی به سازمان انرژی اتمی داد و خاطرنشان کرد: به سازمان انرژی اتمی دستور دادم آمادگی لازم را برای اقدامات بعدی درصورت نیاز، داشته باشند تا درصورتی که مورد نیاز باشد، غنی‌سازی صنعتی خودمان را بدون محدودیت آغاز کنیم و ما تا اجرای این تصمیم چند هفته صبر می‌کنیم؛ با دوستان و متحدین خودمان، با اعضایی که پای برجام و توافق برجام امضا کردند و وفادار خواهند بود، به رایزنی می‌پردازیم.

وی با تأکید بر اینکه همه‌‌چیز وابسته به منافع ملی ماست، گفت: اگر منافع ملت ما در برجام تأمین باشد ما همین روند را ادامه خواهیم داد و اگر برجام بخواهد کاغذی باشد بدون اینکه منافع ملت ایران را تضمین کند، آنگاه راه بسیار روشنی پیش روی خود داریم. روحانی افزود: به مردم ایران اطمینان می‌دهم که دولت از ماه‌ها پیش برای تمام شرایط برنامه لازم را آماده کرده و به هیچ عنوان مشکل حادی پیش رو نخواهیم داشت و از این مقطع تاریخی با اتحاد، هماهنگی و استقامت به خوبی عبور خواهیم کرد.

وی با بیان اینکه مردم ما مشکلاتی را در زندگی روزمره خودشان در هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌های آینده، به حول و قوه الهی احساس نخواهند کرد، اظهار داشت: از یک نظر متأسفم که مردم آمریکا که مردم بزرگی هستند، گرفتار زمامدارانی شده‌اند که حیثیت آنها را زیر پا گذاشته ‌اند و از طرفی خوشحال هستم که یک موجود مزاحم از برجام خارج شده است.

محمدجواد ظریف ، وزیر خارجه کشورمان در توییتی نوشت: تلاش دیپلماتیک را پیش خواهم برد تا بررسی کنم آیا دیگر اعضای برجام می‌توانند منافع کامل را برای ایران تضمین کنند یا خیر؟  نتیجه؛ پاسخ ما را مشخص خواهد کرد.

آخرین پرده نمایش ترامپ

دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا سرانجام دیشب آخرین پرده از نمایش خود را در برجام اجرا کرد، او در کاخ سفید جلوی دوربین‌ها قرار گرفت، خروج آمریکا را اعلام و فرمان‌های اجرایی تحریم‌های ایران را امضا کرد.

ترامپ که بارها با ادبیاتی توهین آمیز مردم ایران را مورد خطاب قرار داده دیشب هم با همین ادبیات درباره ایران سخن گفت و اعلام کرد شدید‌ترین تحریم‌ها را علیه ایران اعمال خواهد کرد، او همچنین این را هم گفت که همه تحریم‌های هسته‌ای ایران را نیز بر می‌گرداند.

دقایقی بعد از سخنان ترامپ وزارت خزانه داری آمریکا اعلام کرد که تحریم‌های ایران در 2بازه زمانی 90و 180روزه اعمال خواهند شد.

ترامپ در بخش دیگری از سخنانش بدون اشاره به انجام ندادن تعهدات آمریکا در برجام به مسائل و موضوعات منطقه‌ای ایران پرداخت و اتهامات همیشگی خود درباره ایران را تکرار کرد.

ترامپ ادامه داد: رهبران ایران می‌گویند که در مورد یک توافق جدید مذاکره نمی‌کنند، عیبی ندارد، بگذارید بگویند ولی واقعیت این است که آنها به‌دنبال این خواهند بود که یک توافق پایدار را منعقد کنند و هر وقت آنها بخواهند این کار را بکنند ما آمادگی داریم که این کار را انجام دهیم.

آمریکا در بازگرداندن تحریم‌ها موفق می‌شود؟

وزارت دارایی آمریکا دیشب اعلام کرد که تحریم‌های ایران، 90و 180روز بعد دوباره باز خواهند گشت. این تحریم‌ها ازجمله شامل تحریم‌های نفتی، فروش هواپیما و تحریم‌های ارزی هم می‌شود. مشاور امنیت ملی آمریکا هم گفته است که شرکت‌های خارجی فرصت دارند در زمان باقی مانده تا شروع دوباره تحریم‌ها، به روابطشان با ایران پایان دهند.

با توجه به روابط تجاری بسیار اندک ایران با آمریکا، بازگرداندن هرگونه تحریمی بدون همراهی اروپا عملا فقط روی کاغذ اتفاق می‌افتد. اگر در دوران پیش از برجام حلقه تحریم‌ها برای ایران تنگ شده بود به‌دلیل همراهی اروپا با آمریکا بود که با اعلام نظر شب گذشته اتحادیه اروپا، ادعای ترامپ دربازگشت تحریم‌ها را نباید جدی گرفت.

بند ب از پیوست دوم برجام، تحریم‌های هسته‌ای  را که آمریکا متعهد به لغو آنها مطابق برجام شده بود شرح داده است. براساس این بند آمریکا متعهد بود اعمال کلیه تحریم‌های بانک مرکزی ایران، شرکت ملی نفتکش، شرکت ملی نفت ایران را لغو کند. آمریکا متعهد بود طبق برجام تلاش‌ها برای کاهش فروش نفت ایران را متوقف کند. در دوره پیش از برجام با همراهی اروپا آمریکا موفق شده بود در تلاش خود برای کاهش فروش نفت ایران به نتایج قابل توجهی دست یابد اما با اعلام عدم‌همراهی اروپا در تصمیم ترامپ، از سر گرفتن این تلاش‌ها حداقل در کوتاه‌مدت بی‌فایده است. همچنین آمریکا متعهد بود مطابق برجام تحریم‌های سرمایه‌گذاری، شامل مشارکت در سرمایه‌گذاری‌های مشترک، ‌کالاها، خدمات و اطلاعات را برای ایران لغو کند. در دوران پس از برجام اتحادیه اروپا وارد روابط تجاری با ایران و سرمایه‌گذاری مشترک با کشورمان شد که احتمالا حاضر نیست این فضای جدید اقتصادی را به آسانی از دست بدهد.

نکته بعد در لغو تحریم‌های کشتیرانی، کشتی‌سازی‌ و بنادر بود. آمریکا متعهد بود تحریم معامله با بخش‌های کشتی‌سازی‌ و عاملان بنادر شامل کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، خطوط کشتیرانی جنوب و شرکت بازرگانی نفتیران را لغو کند. همچنین آمریکا طبق برجام متعهد بود تحریم تجارت طلا و سایر فلزات گرانبها توسط ایران را لغو کند.در بخش خودروسازی که آمریکا متعهد بود تحریم فروش، عرضه یا نقل و انتقال کالاها و خدمات مورد استفاده در ارتباط با بخش خودروسازی ایران را لغو کند. تعهد دیگر آمریکا در برجام و در حوزه لغو تحریم‌ها مربوط به اجازه فروش هواپیمای مسافربری تجاری و قطعات و خدمات مربوطه بود. این شاید تنها بخشی است که آمریکا بدون همراهی اروپا هم آن را به اجرا می‌گذارد و در این مورد باید گفت قرارداد ایران با بوئینگ به خطر افتاده است. وزارت خزانه داری آمریکا اعلام کرده است پس از 90روز، مجوز عمومی شماره یک در ارتباط با صادرات‌های مرتبط با صنعت هواپیمایی به ایران فسخ می‌شود. بوئینگ پیش از این قراردادی به ارزش 20میلیارد دلار با ایران برای تحویل هشتاد فروند هواپیمای مسافربری بسته بود. این شرکت که پیش‌تر هم گفته بود با سیاست‌های دولت آمریکا همسو خواهد بود شب گذشته اعلام کرد که با دولت آمریکا برای اقدام بعدی مشورت خواهد کرد. با این حال ایرباس اعلام کرد تصمیم ترامپ را بررسی خواهد کرد و این کار زمان‌بر است.

موگرینی: برای حفظ توافق  با ایران مصمم هستیم

اتحادیه اروپا به خاطر سخنان رئیس جمهور آمریکا درباره توافق هسته‌ای با ایران متاسف است. توافق هسته‌ای با ایران در چارچوب قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل مورد تایید قرار گرفته است. این توافق برای امنیت منطقه، اروپا و کل جهان از اهمیت بالایی برخوردار است. تا زمانی که ایران به تعهداتش پایبند باشد، آنگونه که تاکنون بوده، اتحادیه اروپا نیز به اجرای کامل و موثر توافق هسته‌ای متعهد و پایبند خواهد ماند. ما کاملا به عملکرد آژانس بین‌المللی اتمی اعتماد داریم. این سازمان تاکنون در 10 گزارش تایید کرده که ایران کاملا به تعهداتش پایبند بوده است. لغو تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، بخش مهم توافق بوده است. اتحادیه اروپا بارها تاکید کرده که لغو این تحریم‌ها بر روابط اقتصادی با ایران تاثیرگذار است و نفع آن مستقیما به مردم ایران می‌رسد. اتحادیه اروپا همچنان خود را برای به نتیجه رسیدن این بخش از توافق هسته‌ای متعهد می‌داند. توافق هسته‌ای با ایران نتیجه 12سال تلاش دیپلماتیک بوده و به همه جامعه بین‌الملل تعلق دارد. این توافق فعال است و تاکنون نتیجه داده است. اتحادیه اروپا برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران مصمم است. توقع ما این است که دیگر اعضای جامعه بین‌المللی نیز به این توافق پایبند بمانند تا اجرای کامل آن امکان‌پذیر باشد؛ موضوعی که برای امنیت جمعی همه ما اهمیت دارد. پیامی برای مردم و مسئولان در ایران دارم؛ برای تک‌تک آنها. به هیچ‌کسی اجازه ندهید این توافق را نابود کند. این توافق یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهایی است که دیپلماسی در طول تاریخ بدان دست یافته است؛ دستاوردی که همه ما با هم به آن رسیده‌ایم.

واکنش چهره‌ها و سیاستمداران به خروج آمریکا

  اوباما: کمتر موضوعی برای امنیت آمریکا به اندازه گسترش تسلیحات هسته‌ای یا احتمال جنگی ویرانگرتر در خاورمیانه مهم است. تصمیم امروز در به خطر انداختن برجام اشتباه جدی است.

   دونالد تاسک (رئیس شورای اروپا): سیاست‌های دونالد ترامپ در قبال توافق هسته‌ای و تجارت (با اروپا) با رویکرد متحد اروپایی‌ها روبه‌رو خواهد شد. رهبران اروپا هر دوی این موضوعات را در نشست صوفیه در هفته آینده بررسی می‌کنند.

   امانوئل مکرون (رئیس‌جمهور فرانسه): فرانسه، آلمان و انگلیس از تصمیم آمریکا برای خروج از برجام متأسف هستند. رژیم عدم اشاعه هسته‌ای در خطر است.

   جان‌کری ( وزیرخارجه پیشین آمریکا): تصمیم امروز (دیشب) امنیت ما را تضعیف می‌کند، قول آمریکا را نقض می‌کند، ما را از متحدان اروپایی‌‌مان منزوی می‌کند، اسرائیل را به خطر بزرگی می‌اندازد، افراطی‌های ایران را تقویت می‌کند.

  دبیر کل سازمان ملل: به شدت از تصمیم آمریکا برای خروج از برجام نگرانم و از همه طرف‌ها می‌خواهم به صورت کامل به تعهدات برجام پایبند بمانند.

  بوریس جانسون ( وزیرخارجه انگلیس): به شدت از تصمیم آمریکا برای خروج از برجام متأسفم. انگلیس عمیقا به برجام متعهد می‌ماند و با شرکای اروپایی و دیگر طرف‌ها برای حفظ آن همکاری می‌کند. منتظر جزئیات بیشتر از تصمیم آمریکا هستیم.

   استفان والت: سخنرانی ترامپ بیشتر از سخنرانی مشهور کالین پاول در شورای امنیت سازمان ملل درباره عراق، حاوی دروغ بود.

  سفارت فرانسه در تهران: پاریس، برلین و لندن توافق هسته‌ای را ملغی نخواهند کرد.

بیانیه مشترک سران کشورهای انگلیس، آلمان و فرانسه

مایه تاسف است که باید درباره خروج آمریکا از برجام موضعگیری کنیم. مشترکا بر تعهد کشورهای خود به اجرای برجام تاکید می‌کنیم. این توافق برای امنیت جمعی ما اهمیت بسیار دارد و همچنان یک توافق بین‌المللی قانونی لازم‌الاجرا باقی خواهد ماند. ما از همه طرف‌ها می‌خواهیم همچنان به اجرای توافق هسته‌ای با ایران پایبند بمانند. طبق تایید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران به تعهداتش در چارچوب برجام و ان‌پی‌تی پایبند بوده است. به همین دلیل ما نیز به برجام متعهد خواهیم ماند. ما با تمامی طرف‌های حاضر در توافق برای اجرای کامل آن همکاری خواهیم کرد تا مطمئن شویم مردم ایران از عواید اقتصادی آن بهره‌مند خواهند شد. از آمریکا می‌خواهیم مانع اجرای مفاد برجام نشود. از ایران می‌خواهیم در مقابل تصمیم آمریکا خویشتن‌داری کند و به تعهداتش در چارچوب برجام پایبند بماند و با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری‌هایش را ادامه دهد. در مقابل، ایران باید از منافع ناشی از لغو تحریم‌ها همچنان بهره‌مند شود. چارچوب برنامه هسته‌ای ایران پس از سال 2025، یعنی زمانی که تاریخ اجرای برجام به پایان می رسد، مورد بحث قرار خواهد گرفت. ما همزمان نگرانی خود را از برنامه موشکی ایران و نقش این کشور در سوریه، عراق و یمن اعلام می کنیم. مذاکرات دوجانبه و چندجانبه سازنده در این رابطه آغاز شده و ما همچنان متعهد به ادامه این مذاکرات هستیم. ما به همراه وزرای خارجه‌مان طی روزهای آینده با دیگر طرف‌های حاضر در برجام، برای ادامه مسیر تماس برقرار خواهیم کرد.