حیات وحش
جمعیت یوزپلنگ آسیایی ایران بیش از 12قلاده است
انجمن یوزپلنگ ایرانی: در 2سال گذشته 12قلاده یوزپلنگ توسط دوربین‌های تله‌ای، محیط‌بان‌ها و عکاسان طبیعت شناسایی شده‌اند
زهرا رفیعی - خبرنگار
وضعیت جمعیت یوزپلنگ آسیایی ایران که احتمالا تنها زیستگاه باقیمانده برای این‌گونه شمال دشت‌های مرکزی ایران است، آنچنان که معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده، وخیم است. این مقام مسئول اعلام کرده که سرشماری‌ها نشان می‌دهد ۱۲قلاده یوزپلنگ در زیستگاه‌ها وجود دارد که از این تعداد فقط ۳قلاده ماده است.
به‌گزارش همشهری، حسین اکبری تأکید می‌کند که در سرشماری جمعیت گونه‌های جانوری، آن دسته که بالغ هستند، جمعیت واقعی شمرده می‌شوند؛ بنابراین سرشماری‌ها نشان می‌دهد که جمعیت یوزپلنگ‌های ایرانی در شرایط بحرانی قرار دارد و این یکی از دغدغه‌های اصلی در سازمان حفاظت محیط‌زیست است. البته اقداماتی مانند ایمن‌سازی جاده و کاهش سرعت خودروها در نزدیک زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی انجام شده که کافی نیست؛ چون یوزپلنگ گونه‌ای خاص و دارای زیستگاه وسیع است. به‌علاوه، این‌گونه با مشکلات درون جمعیتی هم مواجه است؛ یعنی اگر در بهترین شرایط هم باشد، اما باز به‌سمت انقراض می‌رود که برای این مسئله طرحی تهیه شد، اما نتوانست برای اجرای برخی اقدامات در حفظ جمعیت یوزپلنگ آسیایی اعتبار بگیرد.
آمار 2 ساله
عدد 12قلاده یوزپلنگ از آمارهای انجمن یوزپلنگ ایرانی به‌دست آمده است. اما به‌گفته عطیه تک‌تهرانی، مسئول پژوهش این انجمن، آمار فقط مربوط به داده‌های 2سال گذشته است و فقط شامل یوزهای شناخته‌شده می‌شود.
او در گفت‌وگو با همشهری توضیح می‌دهد: آمار ارائه‌شده، نکات تکمیلی دارد که از نگرانی‌ها می‌تواند بکاهد. آمار ارائه‌شده نتیجه به‌روزرسانی تعداد یوزهایی است که هم‌اکنون زنده هستند؛ یعنی مطمئنیم در 2سال گذشته توسط دوربین‌های تله‌ای، محیط‌بانان یا عکاسان حیات‌وحش ثبت شده‌اند. مثلا 2قلاده از 4قلاده یوز نر که مدت‌هاست در یزد مشاهده می‌شوند، در این آمار گنجانده شده است؛ یعنی این دو یوزپلنگ در سال‌های 99 و 1400 دیده شده‌اند.
منظور او از 4یوزپلنگ نر، همان 3برادر و یک نر غریبه است که از سال94 به این‌سو در دشت‌های استان یزد ائتلاف تشکیل داده‌اند و هرازگاهی همگی با هم یا با تعدادی کمتر، توسط محیط‌بانان دیده شده‌اند.
این کارشناس ارشد تنوع‌زیستی، دومین نکته آمار ارائه‌شده را بالغ بودن یوزها عنوان می‌کند و می‌گوید: 12قلاده یوزپلنگ ذکر شده، همگی بالغ هستند یا توله‌ای بوده‌اند که از مادر جدا شده‌اند. امسال دوربین‌های تله‌ای انجمن در ذخیره‌گاه زیست‌کره توران 2خانواده یوزپلنگ را ثبت کرده است که هرکدام 2توله داشتند. دفتر حفاظت محیط‌زیست سمنان، آمارهای خود را با احتساب توله‌ها ارائه می‌کند، ولی برای ارائه جمعیت واقعی نباید توله‌ها را به‌حساب آورد؛ چون ممکن است تا یک‌سال‌ونیم بعد که بالغ و از مادر جدا می‌شوند به دلایل مختلف تلف شوند. اما توله‌هایی که سال98 به دنیا آمده‌اند و در سال99 از مادر جدا شده‌اند، در این آمار 12تایی حساب شده‌اند؛ یعنی در سال98 هر مادر 3توله به دنیا آورده است. اما از 6توله به دنیا آمده از 2مادر، در سال گذشته و امسال فقط 3قلاده مشاهده شده و در آمار 12تایی که قطعی است، گنجانده شده است. در نتیجه هنوز 3توله دیگر، صرفا به این دلیل که مدرکی بر زنده بودنشان نداریم در جمعیت حساب نشده‌اند وگرنه احتمال زنده بودنشان وجود دارد؛ بنابراین آمار 12تایی یوزهای آسیایی ایران، آمار نهایی نیست.
یوزهای پنهان
اولین امیدی که مسئول پژوهش انجمن یوزپلنگ ایرانی دارد بر این استوار است که همه توله یوزهای مادر زنده باشند و بتوانند پس از بلوغ به جمعیت اضافه شوند. او می‌گوید: در این فاصله لاشه‌ای در منطقه پیدا نشده است و بالاخره یوزهایی هرچند کم، در طبیعت وجود دارند که کسی آنها را ندیده است. به‌طور مثال استان کرمان هیچ‌وقت به خوبی و درستی آنچنان که در توران انجام شد، پایش نشده است؛ بنابراین ممکن است تعدادی جمعیت ناشناخته در این منطقه وجود داشته باشد.
گزارش اخیر وضعیت به‌روزرسانی شده یوزپلنگ آسیایی، با نصب نزدیک به 80دوربین در منطقه توران و تعداد قابل‌قبولی هم در میاندشت به‌دست آمد. عطیه تک‌تهرانی درباره نتیجه کار با دوربین‌های تله‌ای می‌گوید: گزارش نهایی از پایش 1400-99 تا پیش از عید ارائه خواهد شد. امسال 80دوربین در زیستگاه‌ها عمدتا در توران کار گذاشته شده است. امسال مناطق بیشتری را توانسته‌ایم پوشش بدهیم که تا پیش از این، چنین متمرکز نبوده است. محیط‌بانان این منطقه خبر از یوزی می‌دهند که دائم در شمال پناهگاه حیات‌وحش میاندشت در تردد است و از جاده رد می‌شود. امیدواریم که این یوز به منطقه امن کوچ کند.
شهریور امسال معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان شمالی اعلام کرد که محیط‌بانان و افراد محلی میاندشت شهرستان جاجرم، 4قلاده یوزپلنگ در این منطقه مشاهده کرده‌اند، ولی هیچ تصویر قابل‌قبولی فعلا ارائه نشده است. سال97 «یارقلی» تنها یوز نر این منطقه بر اثر تصادف کشته شد و به اعتقاد عضو انجمن یوزپلنگ ایرانی، مرگ یوزها بر اثر تصادف بسیار شایع است؛ چراکه متأسفانه مردم سرعت‌شان را با وجود علائم ترافیکی در این منطقه کم نمی‌کنند. یوزها نیز با نور چراغ خودروها از حرکت می‌ایستند. علاوه بر این، جاده شمالی میاندشت هم پرتردد است.
تعداد دقیقی از یوزها و نوسانات جمعیتی آنها در دسترس نیست، اما مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان شهریور امسال اعلام کرد که از ابتدای سال تاکنون در این استان به‌عنوان زادآورترین زیستگاه یوز، ۲۱قلاده یوزپلنگ مشاهده شد که برای ۱۳قلاده از آنها شناسنامه تهیه شده است. امیر عبدوس، یوزهای نابالغ را نیز در جمعیت استان سمنان گنجانده است.