کودک‌آزاری در سایه نبود قانون حمایت از کودکان

مهدیه تقوی راد|خبرنگار:

نگار، فاطمه، ‌ام‌البنین و علی‌اکبر 4کودکی هستند که طی هفته‌های گذشته توسط والدین و خانواده مورد کودک‌آزاری قرار گرفتند. نگار، دختر 17ساله معلول کرجی آخرین مورد از کودک‌آزاری بود که خبر آن اواخر هفته گذشته واکنش‌های زیادی رابه همراه داشت. قبل از نگار نیز اخباری از کودک‌آزاری در ماهشهر و مشهد رسانه‌ای شده بود. اینها تنها برخی نمونه‌های کودک‌آزاری در کشور است که اخبار آن به گوش مردم می‌رسد. چه بسیار کودکانی که در خفا مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند و کسی نیز از این موضوع مطلع نمی‌شود.

طبق آمارهای رسمی بهزیستی تا پایان سال 96بیش از 4هزار تماس درخصوص کودک آزاری با اورژانس اجتماعی برقرار شده که برای 7نفر از والدین سلب حضانت صادر شده و کودکان به مراکز بهزیستی تحویل داده شده‌اند. براساس آمار‌ها 60درصد کودک‌آزاری در کشور توسط پدران انجام می‌شود. افزایش آمار کودک‌آزاری و آگاهی بیشتر مردم در این خصوص باعث شده تا درخواست‌ها برای تصویب هر چه سریع‌تر لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان بیشتر شود. لایحه‌ای که برای نخستین بار در سال 81مطرح شد اما نقص‌هایی که از این لایحه از سوی قوه قضاییه گرفته شد، باعث شد تا باردیگر از سوی قوه قضاییه مورد بازبینی قرار گیرد و در نهایت لایحه‌ای در قالب 54ماده در اردیبهشت سال 88تقدیم دولت شود. دولت نیز این لایحه را به 49ماده کاهش داد و سرانجام این لایحه در 10مرداد سال 90در کمیسیون لوایح دولت دهم مصوب و در آبان به مجلس ارسال شد.

رسیدگی سریع تر به لایحه حمایت از کودکان ضروری است

اواخر سال گذشته بود که کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس بررسی این لایحه را به پایان رساند و آن را برای تصویب به صحن مجلس ارسال کرد. آنطور که ذبیح‌الله خدائیان، معاون حقوقی قوه قضاییه به همشهری می‌گوید: اگر چه لوایح زیادی در دستور کار کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس قرار دارد اما رسیدگی سریع‌تر به لایحه حقوق کودکان و نوجوانان باید در اولویت باشد زیرا در این‌باره کمبودهای قانونی احساس می‌شود که ضروری است هرچه زودتر برطرف شود. خدائیان تأکید می‌کند: باتوجه به تأکیدات مقام معظم رهبری درخصوص رفع آسیب‌های اجتماعی اهمیت تصویب هر چه سریع‌تر این لایحه مشخص می‌شود. ما در جامعه با انواع آزار و اذیت کودکان روبه‌رو هستیم؛ کودکانی که در جامعه اقدام به خرید و فروش ضایعات کرده یا دستفروشی می‌کنند ممکن است مورد سوءاستفاده قرار گرفته و یا باندهای تبهکار از آنها برای نیات شوم خود استفاده کنند. همچنین کودکان بی‌سرپرست، فرزندان طلاق، بچه‌هایی که والدین آنها در زندان هستند و یا رفتار خشونت‌آمیز علیه آنها دارند نیاز به حمایت قانون دارند که در این لایحه دستگاه‌های متولی و نحوه حمایت‌های قانونی از آنها مشخص شده است که البته با خلأ‌هایی در این زمینه‌ها روبه‌رو هستیم.

قضات به‌طور تخصصی در موضوع کودک‌آزاری ورود کنند

 مسعودی‌فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز با اشاره به اینکه لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان در انتظار تصویب در صحن مجلس است، گفت: لایحه فعلی نسبت به لایحه سال 81مترقی‌تر و گسترده‌تر است و می‌تواند دست دستگاه‌های متولی را برای انجام امور قانونی باز بگذارد. به گفته معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، این لایحه مسئولیت‌های بیشتری را به سازمان بهزیستی درخصوص حمایت از کودکان و نوجوانان داده و نقش مددکاری را در این‌باره بیشتر دیده است. در این قانون حتی ممانعت از تحصیل نیز به‌عنوان مصداقی از کودک‌آزاری دیده شده و می‌تواند کمک خوبی در این‌باره باشد.

مسعودی‌فرید، با بیان اینکه اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی‌ مردم درخصوص این لایحه بسیار مهم است، گفت: مردم باید به خوبی از مفاد این لایحه مطلع شوند، در کنار این باید به‌دنبال آموزش و موضوع پیشگیری هم باشیم و حتی سبک فرزندپروری نیز به مردم آموزش داده شود، چرا که 50درصد کودک‌آزاری‌ها از جنس غفلت و بی‌توجهی به نیازهای کودک است. در این لایحه مفهوم کودک‌آزاری خیلی وسیع‌تر شده است و حتی اگر پدر و مادر و هر کسی که از کودک مراقبت می‌کند به بهداشت و سلامت کودک رسیدگی نکند، جزو مصادیق کودک‌آزاری قلمداد خواهد شد و با آنها برخورد می‌شود. او گفت:‌ انواع کودک‌آزاری‌های روانی همانند توهین و تبعیض با آموزش رفع می‌شود اما باید یک بسته خدماتی هم برای پیشگیری و کنترل طراحی شود تا کمتر شاهد این مسائل در جامعه باشیم.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور همچنین در پاسخ به این سؤال که ابلاغ قانون حمایت از معلولان که هفته گذشته از سوی رئیس‌جمهور صورت گرفت چه نقشی می‌تواند در کاهش آزار کودکان معلول (همچون نگار که از سوی پدرش هفته گذشته مورد اذیت و آزار قرار گرفت) داشته باشد، گفت:‌ تصویب لایحه حمایت از حقوق معلولان یکی از گام‌های مؤثر برای ایفای حقوق معلولان بود. یکی از وظایف اورژانس اجتماعی بهزیستی هم رسیدگی به وضعیت معلول‌آزاری است که این لایحه و لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان می‌تواند برای موارد کودک‌آزاری و کودکان معلول نیز تأثیر زیادی داشته باشد و اجرای درست آن جلوی تکرار آزار و اذیت کودکان معلول را بگیرد.

به گفته مسعودی فرید، طی رایزنی‌هایی که با دادستانی انجام شده و قول مساعدی که قوه قضاییه به ما داده، در مواردی که مصالح کودک در خطر است صلاحیت فرد کودک‌آزار از خانواده سلب شده و کودک به بهزیستی سپرده می‌شود.

او در عین حال تأکید کرد که ماندن کودک در کنار خانواده بسیار مهم است اما مصلحت اصلی در این است که کودک سالم بماند؛ نمی‌توان مصلحت کودک را فدای دیگر مصالح کرد. الان هم حساسیت‌ها روی کودک‌آزاری زیادشده و زمانی که خبر یک کودک‌آزاری منتشر می‌شود همه مردم معترض شده و خواستار رسیدگی سریع‌تر به موضوع می‌شوند. در کنار حساسیت‌های مردمی، قضات نیز باید به‌طور تخصصی در موضوع کودک‌آزاری ورود کنند و احکامی که صادر می‌کنند در این موضوع احکام بازدارنده باشد.

لایحه حمایت از کودکان به صحن مجلس می رود

همچنین عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با بیان اینکه کار تخصصی لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس به پایان رسیده است، گفت: این لایحه مراحل اداری خود را طی می‌کند و فراکسیون زنان مجلس بعد از چاپ این لایحه بلافاصله تقاضای خود را مبنی بر در اولویت قرار دادن رسیدگی به این لایحه مطرح می‌کند. طیبه سیاوشی گفت:‌ مسئله حقوق کودکان و نوجوانان اهمیت زیادی دارد و نبود قوانین کافی و خلأهای قانونی باعث شده نیاز به یک لایحه و قانون در این خصوص احساس شود.

او تأکید کرد:‌ موضوع مهمی که باید به آن توجه شود این است که موارد کودک‌آزاری که درجامعه اتفاق می‌افتد جامعه را متأثر و به کودکان و نوجوانان کشور که آینده‌سازان کشور هستند، آسیب وارد می‌کند. به اعتقاد من رسیدگی به لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان باید در اولویت کار نمایندگان باشد، اما از لحاظ قانونی نیز این لایحه باید مؤثر باشد و بتواند کاستی‌های قانونی را پر کند. به گفته سیاوشی، بحث فرهنگسازی‌ نیز باید برای کاهش موارد کودک‌آزاری مورد توجه قرار گیرد تا کمتر شاهد بروز این مشکلات در جامعه باشیم. عضو کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: بیشتر کودکانی که در معرض کودک‌آزاری قرار می‌گیرند در خانواده‌های فقیر و بی‌بضاعت زندگی می‌کنند و ما معتقدیم کودکانی که در دور افتاده‌ترین نقاط و حاشیه شهرها هم زندگی می‌کنند باید زیر چتر حمایتی قانون قرار گیرند و این وظیفه دولت است که اطلاع‌رسانی لازم را به مجریان در این زمینه داشته باشد تا کودکان فقیر هم بتوانند از حداقل حمایت‌ها برخوردار شوند و  زندگی‌ سالمی از نظر جسمی و روحی داشته باشند. او تصریح کرد: لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان تا آخر اردیبهشت در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد و امیدواریم در ماه‌های آینده این لایحه به تصویب نمایندگان مجلس برسد.

   کودک‌آزاری‌های مستمر

ایلیا رابط، فعال حقوق کودکان در جمعیت امام علی(ع) که به کودکان آسیب‌دیده خدمات ارائه می‌دهند به همشهری گفت: مسئله کودک‌آزاری در خانواده اتباع خارجی حادتر است. زمانی که کودکی از خانواده اتباع بیگانه مورد کودک آزاری قرار می‌گیرد حتی اگر خانواده او متوجه این موضوع باشند، آن را پنهان می‌کنند چرا که به‌دلیل اقامت و ورود غیرقانونی درصورت شکایت و ثبت مشخصاتشان رد مرز می‌شوند. به گفته او، کودکان اتباع بیگانه قربانیان محبوب افراد کودک‌آزار هستند. برای مثال بچه‌های زباله‌گرد اکثرا از افراد مهاجر هستند و در کارگاه‌ها با حقوق پایین کار می‌کنند و بیشترین کودک‌آزاری‌ها نیز در کارگاه‌هایی است که کودکان به‌صورت غیرقانونی در آن کار می‌کنند. براساس تحقیقی که ‌جمعیت امام‌علی(ع) در مناطق حاشیه‌نشین انجام داده آزارهای جنسی بین کودکان کم‌درآمد، دستفروش و متکدی بیشتر از سایر کودکان بوده است. در این تحقیق، جمعیت امام علی(ع) تعداد یکهزار و ١٧٥ مورد کودک‌آزاری در سکونتگاه‌های فقیرنشین را بررسی کرده است. آزارها در سطوح آزار جسمی با ٤٠٤ مورد، غفلت از کودک ٦٠٦ مورد و آزار جنسی ١٦٥ مورد، مورد بررسی قرار گرفتند. براساس این تحقیق در مورد آزارهای جنسی کودکانی که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، بیش از نیمی از آزارهای صورت گرفته، مستمر و تکرار‌شونده هستند.

   لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان چه می‌گوید؟

در این لایحه، به مواردی مانند سرپرستی، فرار از خانه، زندانی والدین، خشونت مستمر، عدم‌ثبت ولادت، سوءرفتار، بهره‌کشی، نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی کودکان، ممانعت از تحصیل آنها، خرید و فروش کودکان و فعالیت مجرمانه به وسیله کودک اشاره و مقرر شد دفتری با عنوان «حمایت قضایی از کودکان و نوجوانان» تحت نظر دادستان پیش‌بینی شود و دستگاه‌هایی مانند سازمان بهزیستی، سازمان اقدامات تأمین تربیتی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت کار و نیروی انتظامی وظایفی را در این خصوص برعهده گیرند که این وظایف عبارتند از: شناسایی کودکان در معرض خطر، توانمندسازی، برقراری امنیت و معرفی به مراجع قضایی یا حمایتی برای برداشتن خطر از کودک. در این لایحه پیش‌بینی شده است که کودکان هم می‌توانند اعلام شکایت کنند و والدینی که مرتکب جرم کودک‌آزاری می‌شوند از سرپرستی کودک خود محروم خواهند شد. در این لایحه در راستای حمایت از اطفال، این سن با دقت تعریف و مرز میان کودکی و بزرگسالی تعیین شده است و در این خصوص سن 18سال تمام، مرز میان کودکی و بزرگسالی یادشده و افراد زیر این سن می‌توانند از حمایت‌های این قانون بهره‌مند شوند.