بازار
اهرم اثرگذار خارجی بر قیمت خوراکی‌ها در داخل
گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد از افزایش قیمت مواد غذایی و اثر رشد نرخ‌ها در بازار جهانی بر گرانی این کالاها در ایران حکایت دارد
گزارش فائو از قیمت مواد غذایی در دنیا نشان می‌دهد؛ رشد قیمت این محصولات در سال2021 به بالاترین سطح طی 10سال گذشته رسیده است.
براساس این گزارش، شاخص قیمت غذای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) که قیمت عمده کالاهای غذایی مبادله شده در سطح جهانی را دنبال می‌کند، در سال۲۰۲۱ به 125.7واحد رسید که بالاترین سطح از سال۲۰۱۱ بوده است. افزایش هزینه‌های تولید، شیوع بیماری کووید-19 و شرایط ناپایدار و نه‌چندان امیدوارکننده آب و هوایی در دنیا موجب شده محصولات غذایی با قیمت بسیار بالاتری در مقایسه با سال قبل از آن به‌دست مصرف‌کنندگان در سطح جهان برسد.
این افزایش قیمت به رشد تورم همزمان با احیای اقتصادهای جهانی از رکود ناشی از بحران ویروس کرونا دامن زده است. فائو هشدار داده؛ هزینه‌های بالاتر مواد غذایی جمعیت فقیر را در کشورهای وابسته به واردات، در معرض خطر قرار می‌دهد. کارشناسان معتقدند؛ اگرچه انتظار می‌رود افزایش تولید، تاحدودی از قیمت‌ها بکاهد اما هزینه بالای تولید، ادامه پاندمی جهانی و شرایط اقلیمی نامعلوم، فضای اندکی برای خوش‌بینی باقی می‌گذارند. براساس آخرین گزارش فائو در یک سال گذشته قیمت جهانی غلات، گندم و ذرت تا 44درصد، خوراک دام و دانه‌های روغنی تا 65درصد، شکر 30درصد، پنیر 17درصد و گوشت 12.7درصد رشد داشته است.
به باور تحلیلگران، تأثیر این افزایش قیمت‌ها در بازارهای جهانی، در ایران، به دلایلی ازجمله تحریم و افزایش نرخ ارز، خود را بیشتر از دیگر کشورها نشان‌داده است.
رشد قیمت‌ها در ایران
گزارش‌های رسمی منتشر شده درباره روند تورم در ایران نشان می‌دهد؛ بعد از منفی شدن تورم ماهانه در اردیبهشت سال1396، روند تورم ماهانه تا امروز همواره صعودی و در برخی مقاطع جهشی بوده است. از اردیبهشت1397 تورم ماهانه با جهش‌های فزاینده‌ای مواجه شده است.
در سال1399 نیز علاوه بر ادامه تحریم‌ها و بروز نوسانات نرخ ارز، شیوع ویروس کرونا با تأثیراتی که بر عرضه و تقاضای برخی اقلام خوراکی، شوینده و همچنین بسته شدن مرزها و به‌دنبال آن تغییر در نحوه صادرات و واردات کالاها و اقلام ایجاد کرد، سبب نوسانات چشمگیری در بازار برخی کالاها شد. اما این تورم در برخی اقلام تأثیرگذارتر بوده است.
دانه‌های روغنی و خوراک دام که در گزارش فائو بالاترین رقم رشد قیمت در مقایسه با دیگر اقلام خوراکی به آنها نسبت داده شده، از اقلامی است که رشد قیمت آنها در ایران طی 2سال گذشته بر افزایش قیمت کالاهای وابسته بسیار تأثیرگذار بوده است. تحریم‌های اقتصادی در ایران و کاهش منابع ارزی در ایران از ابتدای سال گذشته واردات خوراک دام را با چالش‌های جدی مواجه کرد و دسترسی تولیدکنندگان دام و طیور به این اقلام با مشکلات جدی مواجه شد. افزایش قیمت نهاده‌های دام و طیور در حالی بود که دولت برای واردات این نهاده‌ها ارز دولتی تعریف کرده بود اما به‌دلیل کمبود منابع ارزی، تامین آن با سختی امکان‌پذیر بود.
گرانی نهاده‌ها باعث شد با وجود کاهش به نسبت شدید تقاضا به‌دلیل محدودیت‌های قرنطینه‌ای ناشی از کرونا در سال گذشته، قیمت گوشت، مرغ و تخم‌مرغ به‌شدت افزایش یابد. تداوم گرانی شدید کالا و خدمات با کاهش شدید قدرت خرید تا به امروز، سرانه مصرف گوشت را در کشور به کمتر از نصف رسانده و گوشت قرمز را از سفره بخش زیادی از مصرف‌کنندگان حذف کرده است.
تولید تخم‌مرغ و لبنیات نیز به‌طور مستقیم به این اقلام وابسته بوده، به‌طوری‌که بسیاری از مرغداران و دامداران، دام و طیور مولد خود را به‌دلیل نبود دسترسی به‌موقع به خوراک، به کشتارگاه روانه کردند. رسیدن قیمت هر شانه تخم‌مرغ به 80هزار تومان در ماه‌های اخیر نخستین پیامد کاهش جوجه‌ریزی ناشی از افزایش هزینه‌های تولید است که مسئولان صنفی از سال گذشته نسبت به آن هشدار داده بودند.
کاهش سرانه مصرف لبنیات
رشد جهانی قیمت دانه‌های روغنی که در گزارش فائو به آن اشاره شده در حالی است که گرانی فزاینده این اقلام در ایران به‌دلیل مشکلات واردات، با افزایش هزینه نگهداری دام، قیمت شیر و لبنیات را نیز به‌شدت افزایش داده است. بر اساس آمارهای موجود سرانه مصرف لبنیات در ایران به نصف یک‌دهه گذشته و به کمتر از یک‌سوم سرانه جهانی رسیده است. قیمت لبنیات در ایران طی سال گذشته تا امروز بارها به‌صورت رسمی و با تغییر نرخ مصوب افزایش یافته، این درحالی است که کارخانه‌ها هنوز قیمت‌های کنونی را بسیارکمتر از هزینه‌های تولید می‌دانند. قیمت اقلام لبنی پر تقاضا در یک‌سال اخیر بیش از 100درصد افزایش داشته است. افزایش قیمت‌های جهانی در کنار تصمیمات جدید دولت برای حذف ارز دولتی واردات دانه‌های روغنی می‌تواند قیمت روغن، اقلام پروتئینی و لبنیات را تا چندین برابر قیمت‌های کنونی افزایش دهد.
افزایش هزینه تولید محصولات کشاورزی
افزایش قیمت کود که به نوبه‌خود ناشی از افزایش قیمت‌های انرژی است، هزینه تولید را برای کشاورزان بالا برده و تردیدهایی را نسبت به چشم‌انداز برداشت سال آینده ایجاد کرده است. ایران با اینکه از لحاظ تولید محصولات کشاورزی جزو غنی‌ترین کشورهاست اما در زمینه نهاده‌های تولید شامل سم و کود واردات همچنان حرف اول را می‌زند و به‌گفته انجمن‌های واردکننده، هزینه واردات این اقلام در 2سال گذشته تا 6برابر افزایش یافته است.
افزایش قیمت میوه در2 سال اخیر از چالش‌های مصرف‌کنندگان بوده است. در آخرین گزارش مرکز آمار از متوسط قیمت کالاهای اساسی، 4کالای صدر جدول تورم نقطه به نقطه را کالاهای کشاورزی تشکیل داده است.
هندوانه با 119.7درصد، خربزه با 106درصد، سیب‌زمینی با 88درصد 3 محصولی هستند که درآذرماه امسال بیشترین افزایش قیمت را در مقایسه با ماه مشابه سال گذشته داشتهاند. چهارمین کالا نیز رب گوجه فرنگی بود که تورم 77درصدی آن ناشی از افزایش شدید قیمت گوجه در ماه‌های اخیر بوده است. سیب‌زمینی و هندوانه در مقایسه با آبان‌ماه 24 و 18درصد افزایش قیمت داشتهاند.
