تنظیم مقررات به جای«صیانت» برای فضای مجازی

عمادالدین قاسمی‌پناه- خبر‌نگار

روز گذشته، نخستین جلسه کمیسیون مشترک بررسی طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی»- مشهور به طرح صیانت- پس از ارائه گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس برگزار شد. در این جلسه بعضی از اعضای کمیسیون، گلایه‌هایی را از مرکز پژوهش‌ها مطرح کردند. همچنین، معاون فرهنگی مرکز پژوهش‌ها که در جلسه حضور داشت، به پرسش‌ها و ابهامات مطرح شده پاسخ داد. این در حالی است که علی یزدی‌خواه، نماینده مردم تهران، شمیرانات، ری، اسلامشهر و پردیس در مجلس، از طرحی جدید به نام «نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی» رونمایی و درخواست کرد که در جلسه بعدی کمیسیون(امروز) کلیات آن به رأی اعضای کمیسیون مشترک بررسی طرح گذاشته ‌شود. بررسی اولیه   طرح جدید با وجود کاهش مواد آن نشان می‌دهد که هر چند ادبیات آن تغییر کرده اما بسیاری از موارد مورد بحث و جدل نسخه قبلی همچنان باقی است. مرکز پژوهش‌های مجلس چندی پیش در گزارشی این طرح را مغایر با قانون اساسی خوانده بود.

تکمیل فرایندها
عطاء‌الله رفیعی آتانی، قائم‌مقام مرکز پژوهش‌های مجلس که در این جلسه حضور داشت، یادآوری کرد، نظرات مرکز در مورد طرح هیچ تغییری نکرده و اصل تنظیم‌گری برای فضای مجازی با نگاه دینی و انقلابی مورد توجه است. رفیعی آتانی، با اشاره به اینکه در دوره گذشته موضوع در دستور کار دفتر فرهنگی بود، ادامه داد: کار با جدیت پیگیری شد و نظر مرکز این بود که خروجی کار باید براساس گزارش‌ها باشد. این در حالی بود که گزارش‌هایی که حاصل نظر جمع باشد، به‌دست نیامد.
او افزود:  ما کلیات، اصل ضرورت تنظیم‌گری و نگرانی‌ها را قبول داریم و دفاتر ما نظراتی برای اصلاح طرح داشتند. بنابراین اتفاق جدیدی نیفتاده که این به‌معنای تکمیل فرایندها است.
قائم‌مقام مرکز پژوهش‌های مجلس با تأکید بر اینکه در مرکز پژوهش‌ها سیاسی‌کاری نمی‌شود و نامه مذکور هم سه‌شنبه هفته گذشته به‌صورت آنی ارسال شد، توضیح داد: اینکه نامه رسانه‌ای شده، بخشی از آن به‌دلیل اهمیت موضوع بوده است. در مرکز، علاقه و آمادگی برای اعمال نظرات مشورتی وجود دارد و شأنی بیش از مشورت برای خودمان قائل نیستیم. در این رابطه نیاز است فرصتی دهید تا مرکز، طرح را کامل و نظر شما را استماع کند.
 
نقد همه نسخه‌ها
کمیل قیدرلو، معاون فرهنگی مرکز پژوهش‌ها هم در ادامه این جلسه با اشاره به اینکه نسخه وزارت ارتباطات هم مشمول این نقدها واقع شده است و این نامه، نقد همه نسخه‌های طرح است، گفت:  نظرات مرکز کاملا مشورتی است و ما قرار نیست نظری را تحمیل کنیم. ۳طرح دست مرکز است. این‌ طرح‌ها اشکالات بسیاری دارند و اشکالات تخصصی روی طرح دولت هم داریم.
قیدرلو همچنین با تأکید بر اینکه این نامه، جمع‌بندی مرکز درمورد نسخه مشترک است، ادامه داد: «اگر طرح به شورای نگهبان برود، رد خواهد شد.» او همچنین از نمایندگان درخواست کرد تا طبق ماده ۱۴۲ آیین‌نامه داخلی نمایندگان فرصتی دهند تا طرح در مرکز بماند و اشکالات وارده رفع شود.

انتقاد از رسانه‌ای‌شدن نامه مرکز
این در حالی است که رضا تقی‌پورانوری، رئیس کمیسیون مشترک فضای مجازی در این جلسه معتقد بود که مدل مفهومی این طرح موجود است و در این رابطه مشکلی نداریم و نقد مرکز پژوهش‌ها مربوط به نسخه قبلی است و قرار شد نسخه جدید ارائه شود.
تقی‌پور همچنین با انتقاد از رسانه‌ای‌شدن نظر مرکز پژوهش‌ها پیش از ارسال به کمیسیون گفت: «از هیأت‌رئیسه مجلس می‌خواهیم به ما بگوید که چگونه در جریان نامه‌های ارسالی قرار بگیریم و اگر روال ارائه نامه‌ها به نمایندگان تغییر کرده به ما اطلاع دهند.»
او با اشاره به طرح جدیدی که با تلفیق طرح قبلی و پیشنهادهای ارائه شده، تدوین شده است گفت: «انتظارمان از این طرح این است که نظام حمایتی را داشته باشیم تا بتوان برای چالش‌های مطرح شده، قانون داشته باشیم. عنوان طرح هم به طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی تغییر یافته و این تغییرنام، خبر خوبی است و محدود به این شده که نظام حمایتی را در قانون حل کنیم. البته قبول داریم که تمامی مشکلات را نمی‌توانیم حل کنیم.» همچنین علی یزدی خواه در پایان این جلسه گفت: «37ماده طرح قبلی در طرح جدید به 21ماده کاهش یافته و همچنین حجم آن از 13صفحه به 7صفحه رسیده است. اجازه بدهیم در نشست بعدی در مورد کلیات این طرح رأی‌گیری کنیم.»

  باقی ماندن موارد جنجالی
طرح مشهور به «صیانت» حالا نامش به نظام تنظیم مقررات فضای مجازی تغییر پیدا کرده، اما هنوز مواد مورد بحث طرح قبلی با ادبیاتی جدید در این طرح هم خودنمایی می‌کنند.
  در نسخه قبلی طرح کمیسیون عالی تنظیم مقررات به‌عنوان مرجع تنظیم مقررات خدمات پایه کاربردی در فضای مجازی درنظر گرفته شده بود. در نسخه جدید طرح اولا؛ اصطلاح خدمات پایه کاربردی از دور خارج شده و موارد، همگی درباره کل فضای مجازی مطرح شده است. در این نسخه جدید کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی به‌عنوان تنظیم‌گر تنظیم‌گران فضای مجازی تعیین شده است.
  براساس نسخه جدید کمیسیون عالی خود علاوه بر وظایف محوله از سوی شورای‌عالی فضای مجازی می‌تواند تنظیم‌گران جدیدی را پس از تصویب شورا ایجاد یا تعیین کند و حتی در یک نقش فرادستی دست به اصلاح وظایف تنظیم‌گران دیگر بزند. در واقع این شورا مثلا می‌تواند وظایف تنظیم‌گران فعلی مثل وزارت ارتباطات یا سازمان تنظیم مقررات را به‌صورت کلی تغییر دهد.
  این کمیسیون عالی همچنین ضوابط مدیریت ترافیک داخلی و خارجی(اینترنت) کشور را تعیین می‌کند.
  علاوه بر این تصویب الزامات مجوز دادن برای هرگونه فعالیت و کسب‌وکار در فضای مجازی شامل محتوا (اعم از داده، متن، صوت و تصویر)، خدمات و زیرساخت‌های ارتباطی و زیرساخت‌های اطلاعاتی بر عهده این کمیسیون است تا تنظیم‌گران دیگر این مجوزها را صادر کنند.
   مانند طرح قبلی ایجاد و راه‌اندازی خدمات و کسب‌وکارهای فضای مجازی نیازمند دریافت مجوز از طریق درگاه ملی مجوزهای کشور است. علاوه بر این براساس تبصره ماده ۵ این طرح به‌نظر می‌رسد پلتفرم‌ها و سرویس‌های شامل محتوا ازجمله پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی حتما باید اقدام به اخذ مجوز و معرفی نماینده در کشور کنند.
  طرح جدید توجه ویژه‌ای به برخورد به فیلترشکن‌ها دارد. براساس ماده ۱۹ این طرح که جدی‌تر از ماده مشابه در طرح قبلی است، هر نوع فعالیت تجاری در زمینه تولید، توزیع، تکثیر و عرضه غیرمجاز فیلترشکن‌ها ممنوع بوده و مرتکب به حبس و جزای نقدی درجه 6 محکوم می‌شود. علاوه بر این، در طرح جدید انتشار عمده فیلترشکن به‌صورت غیرتجاری هم مشمول حبس و جزای نقدی درجه ۶ می‌شود.
  وزارت ارتباطات مکلف شده  تا به‌طور مستمر و مؤثر فیلترشکن‌ها و وی ‌پی ‌ان‌ها را شناسایی و غیرقابل استفاده کند.

در انتظار طرح مرکز پژوهش ها
سخنگوی کمیسیون مشترک طرح صیانت در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید که طرح جدیدی ارائه نشده و بهتر است مرکز پژوهش‌ها طرحی جدید ارائه دهد

روز گذشته رئیس کمیسیون مشترک بررسی طرح صیانت از طرحی جدید سخن گفت. این طرح که با نام «طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی» ارائه شده است، مختصرتر از طرح قبلی است. نسخه پی‌دی‌اف این طرح اکنون در خبرگزاری خانه ملت موجود است. با این حال، لطف‌الله سیاهکلی، در گفت‌وگو با همشهری، می‌گوید هنوز طرح جدیدی ارائه نشده و من فکر می‌کنم که بهترین راه این است که مرکز پژوهش‌ها طرح جدیدی  ارائه دهد.
 امروز(دوشنبه) تصمیمی در کمیسیون گرفته شد؟
مسئولان مرکز پژوهش‌ها در مورد نامه‌ای که شامل نقد طرح صیانت بود، مجددا صحبت کردند. اگرچه درباره این طرح بحث شد، اما نتیجه خاصی به‌دست نیامد.
طرح جدید با نام «طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی» چه ویژگی‌هایی دارد؟
البته طرح جدیدی هنوز ارائه نشده است. فردا(سه‌شنبه) درمورد درخواست مرکز پژوهش‌ها که فرصت خواسته تا طرح جدیدی ارائه دهد، بحث خواهد شد. پیش‌بینی من این است که این فرصت به مرکز پژوهش‌ها داده می‌شود تا طرحی جدید ارائه دهد.
اما در خبرگزاری خانه ملت طرح جدیدی منتشر شده است.
ما در این مدت بیکار نبوده‌ایم. مرکز پژوهش‌ها یک نهاد مشاوره‌ای است. اما من فکر می‌کنم که چون طرح قبلی را هم مرکز پژوهش‌ها ارائه کرده بود، الان هم درباره طرح‌های قبلی ایراداتی وارد کرده‌اند، بهترین راه این است که مرکز پژوهش‌ها طرح جدید ارائه  ‌کند.
 در مورد طرحی که در کمیسیون رونمایی شد، نظری ندارید؟
تا زمانی که طرحی در دستور کار قرار نگیرد، مورد پذیرش نیست. طرح‌های متعددی ممکن است ارائه شود. اینها طرح هستند و با مصوبه فاصله زیادی دارند. هر طرحی که ارائه شود، صفر تا صد آن از سوی نمایندگان قابل تغییر است. چون مصوبه آن چیزی است که اکثریت نمایندگان به آن رأی می‌دهند. بنابراین طرح‌ها می‌آیند و می‌روند، اما آنچه مهم است این است که کار شروع شود و مصوبات که آمد، می‌شود در‌باره آنها صحبت کرد.