اصلاح ساختار بازار مواد اولیه

به‌دنبال وعده وزیر صنعت برای اصلاح ساختار بازار کالاهای پایه روز گذشته معاملات قرارداد آتی کاتد مس برای نخستین‌بار در بورس کالا آغاز شد. این معاملات می‌تواند مشکلاتی را که تولیدکننده‌ها در زمینه نوسان قیمت دارند، حل کند و زمینه را برای پیش‌بینی‌پذیر کردن بازار کالاهای پایه فراهم کند.
به‌ گزارش همشهری، هفته گذشته، وزیر صنعت از اجرای طرحی برای اصلاح ساختار بازار کالاهای پایه سخن گفت که براساس آن روش قیمت‌گذاری و سهمیه‌بندی در این بازار تغییر خواهد کرد و قیمت‌گذاری محصولات پایه که ماده اولیه، برای تولید سایر محصولات هستند، با استفاده از ابزارهای معاملاتی انجام خواهد شد. آن‌طور که رضا فاطمی‌امین گفته است: تاکنون 25ابزار مالی، برای این اصلاح ساختار، در بورس کالا طراحی شده؛ از این تعداد تاکنون 15ابزار عملیاتی شده و قرار است ساختار بازار کالاهایی مانند محصولات فلزی، پتروشیمی، سیمان و حتی پنبه در چارچوب این طرح گسترده تغییر کند. یکی از ابزارهایی که قرار است در طرح اصلاح ساختار بازار محصولات پایه استفاده شود، قرارداد‌های آتی و گواهی سپرده است. بر همین اساس از دیروز، شنبه و به‌دنبال وعده وزیر صنعت، معاملات قرارداد‌های آتی کاتد مس در بورس کالا آغاز شد. قرار است از دوشنبه هفته جاری معاملات گواهی سپرده مس نیز در بورس کالا آغاز شود. اما این قرارداد‌ها چه فوایدی دارد و چه کمکی به تولیدکنند‌ها می‌کند؟

بیمه‌ای در برابر نوسان قیمت
مس سومین فلز پرکاربرد جهان است؛ با توجه به اینکه مس در برابر خوردگی بسیار مقاوم و یک فلز رساناست، کاربرد زیادی در صنعت برق و الکترونیک دارد. ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان مس در جهان به‌شمار می‌آید. کاتد مس کاربرد زیادی در صنایع مختلف ازجمله سیم، کابل، ترانسفورماتور و صنایع ساختمانی دارد و ماده اولیه تشکیل‌دهنده بسیاری از محصولات مانند میله مسی، ورق مسی، تولید برنج و سپرهای مسی است. این محصول همچنین برای آلیاژهای برنز و برنج و به‌عنوان مواداولیه استفاده می‌شود که در صنعت حمل‌ونقل، وسایل برقی و ساخت و سازکاربرد دارد.
یکی از مشکلات تولیدکننده‌ها، در طول سال‌های گذشته، نوسان قیمت این محصول بود؛ به همین دلیل بسیاری از تولیدکننده‌ها که از مس به‌عنوان ماده اولیه استفاده می‌کردند، با خرید این محصول و انبار کردن آن تلاش می‌کردند از نوسان‌های قیمت مس در امان بمانند اما اکنون با آغاز به‌کار بازار قراردادهای آتی مس، دیگر به این کار نیازی نیست زیرا تولیدکننده‌ها می‌توانند از قبل و به نرخ روز محصول و ماده اولیه مورد نیاز خود را خریداری و سپس در موعد مقرر محصول مورد نیازشان را دریافت کنند و در عین حال از نوسان‌های قیمت در امان بمانند. در واقع اگر تولیدکننده‌ای پیش‌بینی کند که قیمت مس افزایش خواهد یافت می‌تواند از طریق قراردادهای آتی، این محصول را بخرد و سپس آن را در ماه‌های آینده از فروشنده تحویل بگیرد. با این کار تولیدکنندگان کسب‌وکار خود را، با استفاده از قرارداد آتی، در مقابل نوسان‌های قیمت و افزایش احتمالی آن در آینده بیمه می‌کنند. قراردادهای آتی همچنین چشم‌انداز آینده قیمت محصولات را ترسیم و به نوعی بازار محصولات مختلف را پیش‌بینی‌پذیر می‌کنند.

کاهش ریسک تولیدکننده‌ها
یکی دیگر از فواید قرارداد‌های آتی مس، کاهش ریسک فعالیت‌های اقتصادی تولیدکننده‌هاست؛ زیرا در طول سال‌های گذشته یکی از مشکلات اصلی تولیدکننده‌ها رشد سریع قیمت مواداولیه بوده که موجب شده هزینه تمام‌شده تولید افزایش یابد و حتی آنها را با خطر کاهش تولید مواجه کند؛ در شرایطی که با استفاده از قرارداد‌های آتی، تولیدکننده‌هایی که از مس برای محصول نهایی خود استفاده می‌کنند، می‌توانند ریسک رشد قیمت مواداولیه را به‌شدت کاهش دهند. قائم‌مقام دبیر کل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در این‌باره می‌گوید: با توجه به نوسان‌های قیمت دلار، معاملات آتی به‌عنوان بهترین فرصت پیش‌روی فعالان بازار برای پوشش ریسک قیمت کالاها و مواداولیه در آینده تلقی می‌شود. آرمان خالقی توضیح می‌دهد: قرارداد آتی مانع از تحمیل ریسک‌های احتمالی و خطرات تهدیدکننده در آینده می‌شود و کمک خوبی برای تولیدکنندگانی است که نگران تامین مواداولیه خود در آینده هستند. به ‌گفته او در شرایطی که قیمت‌ها در بازار در حال افزایش است ابزاری همچون قرارداد آتی، برای خریدار آسودگی خاطر ایجاد می‌کند. او تأکید می‌کند: قرارداد‌های آتی به نفع صنایعی است که از سرمایه در گردش زیادی برخوردارند و به‌دنبال خرید مواداولیه هستند؛ با استفاده از این قرارداد به‌جای خرید و دپوکردن مواداولیه، فقط آن را پیش خرید می‌کنند و کالای مورد نظر را در زمان تعیین‌شده دریافت خواهند کرد.

   گواهی سپرده
همزمان با آغاز معاملات قرارداد‌های آتی مس، قرار است از روز دوشنبه هفته جاری معاملات گواهی سپرده مس نیز در بورس کالا آغاز شود. این ابزار معاملاتی نیز می‌تواند در کنار معاملات آتی کمک زیادی به تولیدکننده‌ها برای تامین مواداولیه کند. گواهی سپرده مس از یک طرف می‌تواند به ثبات قیمت‌ها کمک ‌کند و از طرف دیگر تولیدکننده‌ها می‌توانند با استفاده از گواهی سپرده هزینه‌های انبارداری خود را کم کنند. تولیدکننده‌ها حتی می‌توانند از گواهی سپرده به‌عنوان ابزاری برای تامین مالی استفاده کنند زیرا این ابزار مالی می‌تواند پشتوانه برای دریافت تسهیلات بانکی باشد. براساس گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول، گواهی سپرده متداول‌ترین ابزار تامین مالی در کشورهای توسعه‌یافته و حتی برخی کشورهای در حال توسعه است. در کشورهای در حال توسعه و ازجمله ایران، در این زمینه اقدام قابل‌توجهی انجام نشده است. گواهی سپرده همچنین هزینه‌های انبارداری و جابه‌جایی بین انبارها را کاهش می‌دهد و تولیدکننده‌ها می‌توانند فاصله زمانی بین تولید و مصرف کالا را مدیریت کنند.