خشکسالی، دام‌ها را به مسلخ برد

 علی ابراهیمی- خبرنگار

تشدید خشکسالی، کمبود و گرانی علوفه، به‌خصوص در دامداری‌های سنتی موجب تشدید سونامی کشتار دام‌های مولد ماده، آبستن و نارس شده است. فعالان صنفی نسبت به تأثیر این روند بر کاهش شدید تولید گوشت قرمز در سال آینده هشدار می‌دهند.
خبرنگاران همشهری می‌گویند: در مناطق مرکزی ایران کشتار غیررسمی دام‌ در شهرها و روستاهای کوچک تشدید شده است. ناتوانی دامداران در تامین نقدینگی لازم برای خرید خوراک دام، موجب رشد کشتار دام‌های مولد، از بره و گوساله‌های ماده گرفته تا انواع میش، گاو و بز آبستن در کشتارگاه‌های رسمی و غیررسمی شده است.
گزارش میدانی خبرنگار همشهری از وضعیت تولید و عرضه دام سبک در دامداری‌های استان اصفهان حاکی است: دامداران با خاطری آزرده، گله‌های میش و بز و گاو و گوساله‌های مولد را راهی کشتارگاه‌های رسمی و غیررسمی کرده‌اند؛ دام‌هایی که تا چند سال پیش محل درآمد اغلب خانوارهای روستایی و عشایری بودند، اکنون وبال گردن آنها شده و دامداران تلاش می‌کنند برای رهایی از رنج تامین علوفه، این دام‌ها را با حداقل قیمت به فروش رسانند. اگرچه به‌دلیل وابستگی‌های عاطفی و برخی اعتقادات دینی، دامداران از کشتار بره و بزغاله‌های ماده و گاو و میش‌های آبستن خودداری می‌کنند اما برخی افراد با خرید این احشام با حداقل قیمت، آن را در کشتارگاه‌ها، ذبح و گوشت حاصل آن را با قیمت پایین توزیع می‌کنند.
ساکنان محلی می‌گویند: برخی کشتارگاه‌ها با خرید این احشام به قیمت پایین‌تر، مثلا خرید میش به نرخ هر کیلوگرم 35هزار‌تومان، شبانه و دور از چشم ناظران، این دام‌ها را کشتار و راهی بازار مصرف می‌کنند. چندی پیش حسین دماوندی‌نژاد، معاون امور تولیدات دامی وزارت جهادکشاورزی تأیید کرد که در چند کشتارگاه، ذبح دام‌های مولد اثبات شده است. او وعده داد؛ با توجه به ممنوعیت این اقدام، افراد خاطی شناسایی می‌شوند و تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.
یکی از دامداران مناطق اطراف اصفهان که 350رأس میش آبستن، باقیمانده از گله خود را به کشتارگاه برده، به خبرنگار همشهری اعلام کرد: پس از کشتار 10رأس میش آبستن، کشتارگاه از ذبح بقیه گوسفندان خودداری کرد اما به‌دلیل ناتوانی بنده در نگهداری این گوسفندان، سرانجام با حضور رئیس کشتارگاه، این دام‌ها به فضای پشت کشتارگاه منتقل شدند و شب‌هنگام با کشتار آن، چک فروش آن به اینجانب تحویل شد. اکنون قصد دارم با پول حاصل از فروش این احشام، تریلی بخرم. اینگونه روایت‌ها از کشتار دام مولد، در کشتارگاه‌های رسمی، در حالی است که کشتار دام ماده و آبستن در خارج از کشتارگاه‌ها، به‌خصوص در شهرهای کوچک و روستاها، روزبه‌روز در حال گسترش است.

روایت رسمی از افزایش کشتار دام
آخرین گزارش مرکز آمار ایران از نتایج تعداد دام کشتارشده در کشتارگاه‌های رسمی در تابستان 1400 بیانگر آن است که میزان کشتار دام از 2.1میلیون رأس در تابستان سال‌1399 با رشد 2.5برابری به 3.7میلیون رأس در بهار‌1400 و به 4.7میلیون رأس در تابستان امسال رسیده است. در تابستان‌1400 در مجموع 4.7میلیون رأس دام شامل 3.4میلیون رأس گوسفند و بره، 689هزار رأس بز و بزغاله، 414هزار رأس گاو و گوساله، 9هزار رأس گاومیش و بچه گاومیش و 6هزار نفر شتر و بچه شتر در کشتارگاه‌های رسمی کشتار شده است. این گزارش نشان می‌دهد: سهم دام کشتار‌شده در کشتارگاه‌های رسمی از مجموع دام عرضه‌شده برای کشتار، در گوسفند 63درصد، گاو و گوساله 54درصد و گاومیش 90درصد بوده است. علت اصلی رشد کشتار گاومیش‌‌ها در سال‌99 تشدید خشکسالی و کم‌آبی در استان‌هایی مانند خوزستان بوده است.

سیر نزولی کشتار دام مولد سنگین
رئیس هیأت‌مدیره اتحادیه سراسری دامداران سنگین در گفت‌وگو با همشهری از سیر نزولی کشتار دام مولد و آبستن سنگین با بهبود وضعیت تامین نهاده‌ها خبر داد و گفت: در یک مقطع زمانی به‌دلیل کمبود نهاده‌ها میزان کشتار دام مولد سنگین افزایش یافت اما با اقدام دولت و اتحادیه برای خرید و کشتار دام سنگین مازاد دامداران، تا حدودی تنش کشتار این نوع دام مولد کاهش یافته است. فرهاد اکبری‌ افزود: نرخ هر کیلوگرم گوساله زنده نرپرواری بین 54 تا 55هزار تومان است اما نرخ گوساله ماده 47هزار و گاو ماده 35 تا 38هزار تومان است. او افزود: کشتار دام مولد سنگین برای دامداران اصلا به‌صرفه نیست مگر اینکه مشکلی برای این گونه دام ایجاد شود و به کشتارگاه می‌فرستند. دامداران با مشکل تامین علوفه مواجهند. اکبری با تأکید بر ممنوعیت کشتار دام سنگین مولد، ماده و آبستن در کشتارگاه‌های رسمی، افزود: ممکن است برخی کشتارگاه‌ها مرتکب تخلف شوند اما آماری از این شیوه کشتار وجود ندارد. به‌گفته او، نرخ هر کیلوگرم کاه به 5هزار و 500 و یونجه به 6هزارو 500 تا 7هزار تومان افزایش یافته است و نرخ نهاده‌های دامی دولتی مانند ذرت و کنجاله سویا در بازار آزاد نیز به دوبرابر نرخ مصوب رسیده و نرخ هر کیلوگرم ذرت دولتی که 2هزار و 500تومان است، در بازار آزاد به قیمت 5هزار و 500تومان عرضه می‌شود.

وضعیت بحرانی کشتار دام مولد سبک
مدیرعامل اتحادیه سراسری دام سبک هم در گفت‌وگو با همشهری، گفت: گزارش‌های مرکز آمار ایران و بررسی‌های میدانی حاکی از رشد کشتار دام سبک و حتی دام‌های مولد ماده، آبستن یا نارس نسبت به سال‌هایی است که شرایط تامین علوفه و تولید طبیعی بوده است. افشین صدر دادرس با اشاره به اینکه تقریبا تمام شهرستان‌های کوچک ایران کشتارگاه رسمی دام ندارند، افزود: بر این اساس شاید بتوان گفت به اندازه آمار کشتار رسمی، انواع دام پروار و مولد، به‌طور غیررسمی کشتار می‌شود. به‌گفته او، کمبود نهاده برای دام سبک و ترجیح دولت به تامین نهاده مرغ، دام شیری و درحلقه آخر، دام سبک روستایی عامل اصلی رشد کشتار دام‌های سبک مولد بوده است. او افزود: 90درصد تولید گوشت را دامداری‌های سبک و سنگین روستایی و عشایری تامین می‌کنند اما افزایش نرخ و تامین‌نشدن نهاده مورد نیاز اینگونه دامداران موجب شده تا آنها دیگر توان پرداخت هزینه نگهداری دام‌ها را نداشته باشند، به ناچار دام‌های مولد، نارس و حتی آبستن راهی کشتارگاه‌ها می‌شود. او افزود: وضع کشتار دام مولد در شهرهای کوچک بسیار بد است. دامداران این نوع دام را به ناگزیر می‌فروشند و چوبدارها با خرید این نوع دام، با کمترین قیمت آنها را راهی کشتارگاه می‌کنند. دادرس گفت: امکان تشخیص کیفیت گوشت گوسفندی برای عامه مردم و حتی برخی کارشناسان وجود ندارد، بر این اساس دلال‌ها دام مولد سبک را با قیمت هر کیلوگرم 30 تا 35هزار تومان خریداری و پس از کشتار، با قیمتی نزدیک به نرخ بره نر پرواری، عرضه می‌کنند.
قیمت هر کیلوگرم بره ماده پرواری، نزدیک به بره نر است، به‌نحوی که نرخ هر کیلوگرم بره زنده نر پرواری 53 تا 57هزار و نرخ بره ماده پرواری حدود 51هزار تومان است اما قیمت میش زنده 30 تا 35هزار و بز 20 تا 25هزار تومان است که گوشت لاشه آن باید در بازار به‌ترتیب با قیمت 80 و 50هزار تومان عرضه شود اما پس از کشتار به قیمت گوشت گوسفندی بره درجه یک یا نزدیک به آن فروخته می‌شود.

هشدار نابودی دام سبک روستایی تا یک‌سال آینده
مدیرعامل اتحادیه سراسری دام سبک، ارائه آمار دقیق کشتار دام مولد و نارس را منوط به ارائه گزارش مرکز آمار ایران در پایان امسال دانست و گفت: ادامه روند کنونی کشتار دام سبک مولد، بسیار مشکل‌ساز خواهد بود، زیرا وضع تامین نهاده دام روستایی بسیار اسفبار است. این شرایط به نابودی 100درصدی دام سبک روستایی تا یک‌سال آینده منجر خواهد شد و امنیت غذایی کشور، درصورت تداوم تحریم‌های اقتصادی به خطر خواهد افتاد. دادرس افزود: اعمال ممنوعیت کشتار دام سبک مولد و آبستن درست است اما باید تصمیمات همه‌جانبه باشد. شاهد بوده‌ام که در خیابان اصلی یکی از شهرهای مرکز استان، چوبداران بساط کرده و گوسفندهای نر و ماده را داخل فنس ریخته و با کشتار در کنار خیابان به مردم عرضه می‌کردند. کشتار کنار خیابان پیامد این ممنوعیت‌هاست که سلامت مردم را با عرضه دام‌های آلوده به خطر می‌اندازد. او افزود: متأسفانه شرکت پشتیبانی امور دام نه دام مولد و نه دام حذفی را خریداری نمی‌کند و فقط در برخی استان‌ها بره‌های زنده نر پرواری آماده کشتار را با نرخ هرکیلوگرم 52هزار تومان و پرداخت مابه‌التفاوت آن تا 62هزار تومان در قالب نهاده به دامداران آغاز کرده است. اما این طرح فراگیر نبوده و پیش‌شرط‌هایی مانند وزن دنبه کمتر از 2.5کیلوگرم دارد که به‌دلیل وزن دنبه بیش از 2.5کیلوگرمی اغلب نژاد‌‌های بره ایرانی، موجب کاهش قیمت خرید بره زنده نر پرواری و زیان دامداران می‌شود.