اما و اگرهای ایجاد «بندرخشک» در‌آذربایجان غربی
معاون اقتصادی استاندار آذربایجان غربی ظرفیت این استان برای احداث بندر خشک را ویژه می‌داند؛ بندری که راه‌اندازی آن توسعه اقتصادی استان را به همراه خواهد داشت
حمیده پازوکی- خبرنگار
اجرای طرح‌های اقتصادی جدید در استان‌ها از جمله موضوعات توسعه محور در برنامه مسئولان استانی به‌شمار می‌رود. احداث «بندر خشک» به‌عنوان باراندازی برای توزیع کالاهای صادراتی در شهرهای دور از دریا، یکی از همین طرح‌ها و مطالبات است که برای تسهیل مراودات اقتصادی و صادرات از سوی استان‌های مختلف مطرح شده. استان‌های مرکزی کشور ازجمله قزوین، قم، کرمان و همچنین استان‌های مرزی در غرب کشور از یک دهه گذشته به‌دنبال ایجاد بندر خشک بوده‌اند. استاندار آذربایجان غربی نیز در روزهای گذشته از ظرفیت بالای این استان برای ایجاد بندر خشک اطلاع داده است، اما آغاز چنین طرح‌های به ظاهر سودده نیاز به کارشناسی دقیق و بررسی ظرفیت‌های استان دارد تا مانند بسیاری از پروژه‌های نیمه‌کاره، باری بر دوش دولت و استان نباشند. ضمن اینکه باید اشاره کرد؛ نخستین بندر خشک کشور با عنوان «آپرین» در اسلامشهر استان تهران، توسط شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران ساخته شد و قرار بود مرداد امسال به بهره‌برداری برسد، اما با گذشت چند ماه، هنوز کار خود را آغاز نکرده است.
از سوی دیگر در یزد بندر خشک «پیشگامان» تنها بندر خشکی است که بخشی از آن فعال شده؛ بندری که از انبار گرفته تا سردخانه و حتی بوستان برای آن ساخته شد ولی هیچ فعالیت صادراتی ندارد و فقط برای انتقال سنگ آهن از بافق به اصفهان از آن استفاده می‌شود. با توجه به این پیشینه، آیا امیدی به موفقیت طرح احداث بندر خشک در آذربایجان غربی وجود دارد؟ نکته‌ای که «نادر صادقی» معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار‌آذربایجان غربی در پاسخ به آن می‌گوید: سال گذشته یک‌میلیارد و 200میلیون دلار صادرات استانی و 9میلیارد دلار صادرات از مسیر آذربایجان غربی صورت گرفت؛ درنتیجه این استان ظرفیت کافی برای داشتن بندرخشک را دارد. گفتوگوی همشهری را با معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان غربی، درباره ابعاد این موضوع‌در ادامه می‌خوانید.
استاندار آذربایجان غربی از قابلیت ایجاد بندر خشک در این استان گفته‌اند، چه ظرفیت‌هایی در استان برای ایجاد چنین بندری وجود دارد؟
آذربایجان‌غربی با 9پایانه مرزی و 9گمرک، نخستین استان کشور از نظر تعداد پایانه مرزی و گمرک است. همچنین به‌دلیل همسایگی استان با ترکیه، جمهوری نخجوان و عراق، تنها استان کشور هستیم که با 3کشور مرز مشترک داریم. از سوی دیگر یکی از الزامات زیرساختی برای ایجاد بندرخشک وجود راه‌های ریلی و مواصلاتی مناسب است که این ویژگی نیز در استان وجود دارد. به همین دلیل می‌توان گفت که آذربایجان‌غربی زمینه‌های لازم برای ایجاد بندر خشک را دارد. اساسا کارکرد بندرخشک به‌عنوان یک بارانداز داخلی، تسهیل صادرات و واردات است و عموما در مناطقی ساخته می‌شود که گمرک و پایانه مرزی داشته باشند. در واقع این نوع بنادر همان وظایفی را برعهده دارند که یک بندر ساحلی برعهده دارد و علاوه بر این موجب تسهیل تردد، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و افزایش راندمان لجستیک نیز می‌شوند.
در تعریفی که کارشناسان اقتصادی درباره بنادر خشک مطرح میکنند، آمده است که این بندرها باید به یک بندر آبی نیز متصل باشند. در آذربایجان غربی چه امکانی برای تحقق این شرط وجود دارد؟
2بندر مرسی و ترابوزان ترکیه به آذربایجان غربی نزدیک هستند. این دو بندر حجم مبادلات بازرگانی بسیار زیادی دارند و برایشان به‌صرفه‌تر است که به جای دورزدن کل منطقه برای انتقال کالا به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مانند امارات، از ایران گذر کنند. از سوی دیگر با وجود کریدور بزرگراهی غرب کشور که مرز بازرگان را به بندر امام‌خمینی وصل می‌کند، امکان دسترسی به بنادر داخلی هم به خوبی برای استان فراهم است.
استاندار آذربایجان غربی در طرح پیشنهادی خود از بهبود شرایط راه‌آهن استان و اتصال 2 خط آهن ارومیه و نقده به خطوط دیگر صحبت کردند. اما به‌نظر می‌رسد راه‌اندازی بندر خشک به زیرساخت‌های بسیاری نیاز دارد. برنامه‌ریزی استان برای ایجاد این زیرساخت‌ها چیست؟
همانطور که اشاره کردید احداث بندرخشک نیازمند ایجاد زیرساخت‌های متعددی است که بخشی از آنها در استان وجود دارد. در مورد راه‌آهن استان هم عمدتا ما به ایجاد باراندازهایی در کنار خطوط ریلی کشور نیاز داریم که در این زمینه باید سرمایه‌گذاری شود. خوشبختانه به‌دلیل ظرفیت اقتصادی بندرخشک، بخش خصوصی و بومی‌هم از اجرای این طرح در استان استقبال کرده‌اند و اکنون به‌دنبال تهیه مقدمات آغاز کار برای ایجاد باراندازها هستیم.
باتوجه به آنچه برشمردید از نظر شما صرفه اقتصادی بندر خشک آذربایجان غربی تضمین شده است؟
با توجه به مولفه‌هایی مانند زیرساخت‌های راه و گمرکی موجود در استان، می‌توان گفت که بله، چنین صرفه اقتصادی‌ای در آذربایجان غربی قابل تضمین است و می‌تواند آورده‌های بسیاری برای استان و کشور داشته باشد.
از میان طرح‌های بنادر خشک کشور فقط فاز اول بندر خشک پیشگامان یزد به بهره‌برداری رسیده است، اما تمایل به ایجاد بندر خشک از سوی استان‌های مختلف دیده می‌شود. آیا برای احداث بندر خشک در آذربایجان غربی کار کارشناسی انجام شده است؟
بله. در آذربایجان غربی هم برای این منظور به‌ویژه در اختصاص اراضی، کار کارشناسی و مطالعات کامل انجام خواهد شد تا انرژی و سرمایه استان هدر نرود و از اجرای طرح‌های بدون ثمر جلوگیری شود. طرح بندرخشک نخستین بار است که در استان مطرح شده و مطالعات ما به شکلی خواهد بود که این طرح درصورت ثمربخش بودن اجرا شود. درست است که در دیگر نقاط کشور هم درخواست‌هایی برای ایجاد بندر خشک ارائه شده، اما باید دید که آنها هم زیرساخت‌های آذربایجان غربی را در اختیار دارند؟ گاه فقط نزدیکی به یک ریل راه‌آهن و داشتن چند انبار کالا برای ایجاد یک بندر خشک به‌عنوان ظرفیت‌ها مطرح شده است، اما واقعا شرایط آذربایجان غربی با بسیاری از استان‌ها قابل مقایسه نیست.
ایجاد بندر خشک برای مردم استان چه منافعی به همراه دارد؟ سهم مردم استان در این طرح چقدر است؟
ساخت بندر خشک در استان مشاغل جانبی متعددی ایجاد خواهد کرد و این می‌تواند برای مردم استان بسیار سودآور باشد. وقتی یک بندر خشک به عنوان محلی برای توزیع کالاهای وارداتی و صادراتی ایجاد می‌شود، به سیستم حمل‌ونقل مسافر به بندر خشک و نقاط مرزی، تامین و ارائه مواد غذایی، ارائه امکانات و خدماتی برای رانندگان خودروهای ترانزیتی و تعمیرگاه‌های ویژه خودروها نیاز است و همه این نیازها با ایجاد مشاغل بومی رفع خواهد شد.
تا‌کنون برای اجرایی کردن طرح بندر خشک چه اقداماتی در استان انجام شده است؟
مهم‌ترین و نخستین کار ارائه یک طرح توجیه فنی-اقتصادی است که تمام مولفه‌های مؤثر برای ایجاد بندر خشک در آن دیده خواهد شد. پس از آن اگر این طرح توجیه‌پذیر بود قدم‌های بعدی برداشته خواهد شد. پیش از این هم درباره این موضوع صحبتی نشده بود و جناب استاندار هم با توجه به زیرساخت‌های موجود در استان این پیشنهاد را مطرح کردند. پس از آن هم با صاحب‌نظران و جوامع دانشگاهی که در زمینه بندر خشک پژوهش‌هایی انجام داده‌اند، جلسه‌ای برگزار کردیم. در زمینه اقتصاد بازرگانی در دانشگاه‌ها مطالعات خوبی انجام شده است و یکی از اهداف ما این است که از این مطالعات برای ایجاد بندرخشک استفاده کنیم. ما در نخستین قدم در حال بررسی و مطالعات این گروه‌ها هستیم تا با متغیرهای مورد نیاز و تجربه‌های دیگر نقاط کشور آشنا شویم.
کدام منطقه در استان برای احداث بندر خشک درنظر گرفته شده است؟
این موضوع هم جزو مطالعات ماست و برای آن باید مکان‌یابی انجام شود. هنوز مشخص نیست این بندرخشک چه میزان کالا و چه ارزش دلاری را در خود جای خواهد داد. همه این موارد در بررسی‌های آینده مشخص خواهد شد.
