تقابل برنج با ویلاسازی

پرنیان سلطانی- خبر‌نگار

یکی از دغدغه‌های همیشگی استان‌های شمالی کشور به‌ویژه گیلان و مازندران که قطب تولید برنج کشور به‌حساب می‌آیند، تمایل برخی شالیکاران به تغییر کاربری زمین‌های شالیزاری است.
سال‌های گذشته برخی زمین‌های کشت برنج به‌صورت قانونی تغییر کاربری و جای خود را به مراکز اداری، گردشگری، درمانی و... داده‌اند و برخی شالیکاران هم از راه‌های غیرمجاز به‌دنبال تغییر کاربری شالیزارهای خود بوده‌اند.
به‌تازگی اما از امور اراضی سازمان جهادکشاورزی گیلان خبر رسیده که درخواست‌ها و صدور مجوز تغییر کاربری شالیزارهای این استان روندی کاهشی داشته است. این کاهش تقاضا و در نهایت صدور مجوز تغییر کاربری، دلایل مختلفی دارد که یکی از آنها افزایش قیمت برنج است.
در واقع افزایش قیمت برنج در سال‌های اخیر مشوق شالیکاران شده است تا از تغییر کاربری و نکاشت رها کردن شالیزارهای خود منصرف شوند. در گفت‌وگو با رامین جعفری، معاون امور اراضی سازمان جهادکشاورزی گیلان، دلایل نزولی شدن تغییر کاربری شالیزارهای این قطب تولید برنج کشور را بررسی کرده‌ایم.

نظارت مستمر بر زمین‌های شالیزاری
برنج بیش از هر محصول دیگری نیاز به آب دارد. در شرایطی که کشور درگیر مشکلات خشکسالی است و هر روز خبر مناقشات آب از یک گوشه ایران به گوش می‌رسد، وزارت جهادکشاورزی سیاست‌های خود را به‌گونه‌ای اتخاذ کرده که 2استان مازندران و گیلان با قدرت به کشت برنج ادامه دهند تا به این ترتیب با کمبود این محصول استراتژیک در کشور مواجه نشویم.
معاون امور اراضی سازمان جهادکشاورزی گیلان می‌گوید در تاریخ 4تیر سال 1398بخشنامه‌ای به گیلان و مازندران ارسال شد که به‌دلیل استراتژیک بودن محصول برنج و موضوع تامین آب شالیزارها، این 2استان با قدرت به کشت برنج بپردازند و در عین حال از حمایت وزارت جهادکشاورزی نیز بهره‌مند شوند.
در این بخشنامه آمده است مسئولان استانی از تغییر کاربری اراضی شالیزاری به هرگونه فعالیت کشاورزی و غیرکشاورزی ممانعت کنند. این یعنی نه‌تنها اجازه ساخت‌وساز در شالیکاری‌های این 2استان داده نمی‌شود بلکه حتی تغییر کاربری شالیزار از تولید برنج به کشت دیگر محصولات کشاورزی و باغی نیز ممنوع است.

از گشت‌زنی تا برخورد با متخلفان
اگر چه از سال‌ها پیش ممانعت از تغییر کاربری شالیزارهای گیلان در دستور کار اعضای کمیسیون تبصره یک ماده یک قانون حفظ کاربری اراضی این استان قرار داشت اما بخشنامه سال 1398باعث شد تا این ممانعت شکل جدی‌تری به‌خود بگیرد. تا جایی که با پیگیری‌های مسئولان ذیربط در گیلان، هیچ مجوزی برای تغییر کاربری اراضی شالیزاری صادر نمی‌شود و در عین حال نیروهای سازمان جهادکشاورزی استان با گشت‌زنی‌های پی‌در‌پی، جلوی تغییر کاربری‌های غیرمجاز را می‌گیرند و با متخلفین برخورد می‌کنند.
رامین جعفری، معاون امور اراضی سازمان جهادکشاورزی در این‌باره به همشهری می‌گوید: با نظارت‌هایی که به‌صورت مستمر روی 238هزار هکتار اراضی شالیکاری استان در حال انجام است، قصد داریم از تغییر کاربری و نکاشت رها کردن شالیزارها جلوگیری کنیم.

مهاجران؛ عامل تغییر کاربری شالیزارها
شاید جالب باشد بدانید درخواست تغییر کاربری شالیزارها از جانب روستاییان و کشاورزان بومی گیلان بسیار کم است. در عوض این مهاجران هستند که با سودای ویلاسازی، شالیزارها را از کشاورزان می‌خرند و قصد تغییر کاربری آنها را دارند؛ موضوعی که معاون امور اراضی سازمان جهادکشاورزی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما در این حوزه، تملک شالیزارها به‌دست افرادی است که به گیلان مهاجرت و اساسا شالیزار‌ها را با قصد تغییر کاربری خریداری کرده‌اند اما همانطور که پیش از این هم گفته شد، اجازه هیچ ساخت‌و‌سازی‌ در شالیزارها داده نمی‌شود و حتی جلوی تغییر کاربری از کاشت برنج به دیگر محصولات نیز خواهیم گرفت. زیرا با از بین رفتن هر شالیزار در استان در آینده به مشکل کمبود برنج و در نتیجه تامین نشدن غذای مورد نیاز کشور خواهیم رسید.

سامانه 131، راه اطلاع از تغییر کاربری‌ها
علاوه بر نظارت مستمر نیروهای جهادکشاورزی به شالیزارهای گیلان، مردم هم می‌توانند در صورت مشاهده تغییر کاربری شالی‌ها، موضوع را به اطلاع امور اراضی سازمان جهادکشاورزی استان برسانند. سامانه131راه ارتباطی مردم با مدیریت امور اراضی استان‌هاست که به‌گفته معاون امور اراضی سازمان جهادکشاورزی گیلان، می‌تواند به جلوگیری از نابودی شالیزارها و در نتیجه به‌وجود آمدن مشکل در تولید محصول استراتژیک برنج در کشور کمک بسیاری کند.

چتر حمایت جهادکشاورزی روی شالیزارها
فعالیت‌های سازمان جهادکشاورزی گیلان برای حفظ شالیکاری‌های استان فقط به این موارد قانونی محدود نمی‌شود. این سازمان با ارائه طرح‌های تشویقی به شالیکاران قصد دارد آنها را بیش از پیش به کشت برنج تشویق کند. جعفری می‌گوید تامین نهاده، بیمه برنج، ارائه تسهیلات بانکی، تامین تجهیزات لازم، یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی، تجهیز و نوسازی اراضی و... از طرح‌های حمایتی جهادکشاورزی استان برای حفظ شالیزارهاست. معاون امور اراضی سازمان جهادکشاورزی در این‌باره توضیح می‌دهد: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما در حوزه کشت برنج، خرد بودن شالیزارهایمان است. میانگین سطح شالیکاری در گیلان 0.7هکتار است یعنی هر شالیکار به‌طور میانگین حتی یک هکتار زمین هم برای کشت برنج در اختیار ندارد. به بیان دیگر در 238هزار هکتار اراضی شالیکاری بیش از 238هزار بهره‌بردار وجود دارد. درحالی‌که هر چه اراضی بزرگ‌تر باشند هزینه تولید پایین‌تر می‌آید و در نهایت کشت برنج برای شالیکار به صرفه‌تر می‌شود. به همین دلیل در سال‌های اخیر بحث یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی را در دستور کار قرار داده‌ایم تا با تجمیع این اراضی، بتوانیم هزینه تولید برنج را تا حد امکان پایین بیاوریم.

افزایش قیمت برنج، مشوق شالیکاران
معاون امور اراضی سازمان جهادکشاورزی از کاهش هزینه تولید و افزایش قیمت برنج به‌عنوان 2عامل تشویقی برای شالیکاران نام می‌برد و می‌گوید: یکی از دلایل منصرف شدن برخی از برنجکاران ما از تغییر کاربری اراضی شالیزاری خود در سال‌جاری، افزایش قیمت برنج است. افزایش قیمت برنج در سال‌جاری نیز تبدیل به عاملی شد که کشاورزان را از فروش زمین‌ها منصرف و آنها را به کشت بیشتر در شالیزارها تشویق کند.

رتبه اول برنج‌کاری کشور
گیلان ۳۱۴هزار هکتار زمین کشاورزی است و ۳۱۷هزار نفر از مردم استان در بخش کشاورزی مشغول به فعالیت هستند. این استان بزرگ‌ترین تولیدکننده ارقام بومی و باکیفیت برنج در کشور به شمار می‌آید که با ۲۳۸هزار هکتار زمین‌های شالیزاری رتبه اول کشور را از نظر سطح زیرکشت و همچنین رتبه دوم تولید برنج را به‌خود اختصاص داده است. برنج هاشمی، علی‌کاظمی، صدری، حسنی و دیلمانی جزو رقم‌‌های کیفی و برنج گوهر و سپیدرود جزو رقم‌های پرمحصول است که در شالیزارهای گیلان کشت می‌شود.