75 درصد از بازار اسلحه دنیا در دست غرب

سمیرا مصطفی نژاد - روزنامه‌نگار

منع تردد، مختل‌شدن زنجیره تامین کالا، کاهش میزان تقاضا و عواملی از این دست اقتصاد جهانی را با چالش‌های بسیاری مواجه ساخته است. در این میان اما یکی از بخش‌های صنعت جهانی به‌راحتی در برابر ویروس کرونا ایمن باقی مانده است: صنایع دفاعی و اسلحه‌سازی. این واقعیت را گزارش جدید «انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم»(SIPRI) اعلام کرده است؛ گزارشی که سالانه در آن 100شرکت تولید‌کننده سلاح، مهمات و خدمات نظامی براساس میزان فروش‌شان رتبه‌بندی می‌شوند.
براساس گزارش این اندیشکده، فروش سلاح و تجهیزات نظامی توسط 100شرکت‌ بزرگ دفاعی و تسلیحاتی جهان در سال 2020رکورد جدید و بی‌سابقه 531میلیارد دلاری را ثبت کرده است؛ رقمی که نسبت به سال پیش‌تر از آن افزایشی 1.3درصدی را تجربه کرده است. بر اساس این گزارش فروش بازار اسلحه، تجهیزات و خدمات نظامی در سال گذشته میلادی برای ششمین سال متوالی شاهد رشد بوده و به بالاترین میزان طی 2دهه اخیر رسیده است. این روند در شرایطی رخ داده که به‌گفته صندوق جهانی پول، اقتصاد جهان در سال اول بحران کرونا، 3.1درصد کوچک‌تر شده است. این گزارش به رسم 5سال گذشته میزان فروش شرکت‌های اسلحه‌سازی چینی را هم در آمار خود منظور کرده است. با احتساب میزان فروش شرکت‌های چینی، مبلغ فروش کلی شرکت‌ها به نسبت سال2015 نزدیک به 17درصد افزایش داشته است.


به‌گفته «الکساندر مارکستاینر» پژوهشگر مؤسسهSIPRI، صنایع دفاعی و نظامی تا حد زیادی در پناه پایداری تقاضای دولت‌ها برای تامین تسلیحات نظامی، از گزند آسیب‌های اقتصادی کرونا در امان مانده‌اند. در بیشتر کشورهای جهان، مخارج نظامی افزایش یافته است. حتی بعضی از دولت‌ها مانند آمریکا برای خنثی‌سازی اثرات منفی بحران کرونا بر صنایع تسلیحاتی و دفاعی، سرعت پرداخت‌های خود به این صنایع را افزایش داده و کارمندان شرکت‌های دفاعی را از اجرای مقررات محدودیت‌های کرونایی مستثنا ساخته‌اند. علاوه‌بر این، شرکت‌های اسلحه‌سازی از قدرت سیاسی و لابی‌گری خود برای افزایش فروش محصولات‌شان استفاده می‌کنند. براساس گزارش سازمان مردم‌نهاد «اوپن سیکرتز»، شرکت‌های تسلیحاتی و دفاعی سالانه میلیون‌ها دلار صرف لابی‌گری در جهان سیاست و سرمایه‌گذاری در کمپین‌ سیاستمداران مختلف می‌کنند؛ اقدامی که طی 2دهه گذشته با بازکردن مسیرهای پولی در میان جریان‌های سیاسی، بر سیاست‌های دفاعی کشورهای مختلف اثرگذار بوده است.
براساس گزارش SIPRI، شرکت‌های آمریکایی همچنان در بخش فروش پیشتاز جهان هستند. «لاکهید مارتین» در طول یک‌سال به‌تنهایی 58میلیارد دلار سلاح و تجهیزات نظامی به‌فروش رسانده است؛ مبلغی بزرگ‌تر از تولید ناخالص داخلی کشور لیتوانی. مجموع فروش 41شرکت سلاح‌سازی آمریکایی از میان 100شرکت جهانی به رقم 285میلیارد دلار رسیده است. این مبلغ 54درصد از بازار تسلیحات جهان در سال2020 به‌شمار می‌رود. همچنین 5جایگاه برتر جهانی در حوزه فروش اسلحه از سال2018 تا به‌امروز همواره در اختیار شرکت‌های آمریکایی بوده است.
بر اساس گزارش دویچه‌وله، فروش سلاح در برترین شرکت‌های چینی هم به حدود 66.8میلیارد دلار رسیده و نسبت به سال پیش از آن 1.5درصد افزایش داشته است. شرکت‌های چینی 13درصد از سهم فروش 100شرکت برتر فروش اسلحه در جهان را در اختیار دارند. شرکت‌های انگلیسی پس از چینی‌ها سومین جایگاه را در بازار تسلیحات جهانی دارند. به‌گفته «نان تیان» از دیگر پژوهشگران مؤسسهSIPRI، شرکت‌های اسلحه‌سازی چینی در سال‌های اخیر از برنامه‌های مدرن‌سازی نظامی کشورهای جهان سود فراوانی برده‌اند و به تولید‌کنندگان پیشرفته‌ترین فناوری‌های نظامی تبدیل شده‌اند. 26شرکت اروپایی در میان 100شرکت برتر جهان، سهمی 21درصدی از مجموع فروش را در اختیار دارند. مجموع فروش تسلیحاتی شرکت‌های اروپایی در سال2020 به 109میلیارد دلار رسیده است. 7شرکت انگلیسی هم رکورد فروش 37.5میلیارد دلاری را در سال گذشته میلادی به ثبت رسانده‌اند که در مقایسه با سال پیش از آن 6.2درصد رشد داشته است. میزان فروش سلاح در شرکتBAE- تنها شرکت اروپایی در میان 10شرکت پرفروش جهان- با افزایشی 6.6درصدی نسبت به سال گذشته به 24میلیارد دلار رسیده است. در این میان، میزان فروش شرکت‌های اسلحه‌سازی فرانسوی کاهشی 7.7درصدی را تجربه کرده است. این کاهش ناشی از کندشدن تحویل جنگنده‌های رافال توسط شرکت تجهیزات نظامی داسو بوده است. شرکت سلاح‌سازی تالس هم به‌دلیل اختلالات ناشی از شیوع کرونا، کاهش فروش 5.8درصدی را تجربه کرده است. شرکت‌های دیگری هم در این لیست وجود دارند که به‌دلیل مختل‌شدن زنجیره تامین کالا، با تأخیر در تحویل محصول و در نتیجه کاهش فروش مواجه شده‌اند.
شرکت‌های تسلیحاتی روسی هم برای سومین سال متوالی کاهش فروش را تجربه کرده‌اند. یکی از اصلی‌ترین دلایل افت فروش در شرکت‌های روسی، توسعه کارخانه‌های نظامی در چین و هندوستان است؛ 2کشوری که پیش از این خریداران اصلی تسلیحات روسیه بودند. مجموع فروش 9شرکت روسی حاضر در میان 100شرکت پرفروش تسلیحاتی جهان، از 28.2میلیارد دلار در سال 2019 به 26.4میلیارد دلار رسیده است. شرکت‌های روسی در مجموع از بازار تسلیحات جهان، سهمی 5درصدی دارند. دیگر شرکت‌های اسلحه‌سازی یا دفاعی حاضر در لیست 100شرکت برتر جهان، متعلق به ژاپن، هندوستان، کره‌جنوبی و رژیم صهیونیستی هستند.